"กิน ขี้ สี้ นอน"

	โอนอ กามะกาเมสะเลเตหอมอ่อน โลกนี้เหมือนละครมีอ่อนมีแข็ง มีรักมีแพงนักแสดงต่าง ๆ นี้แม่นชุมไทเรา. 	ฟังเอาท้อนฟังเอาหมอลำชีว่า มนุสสาเกิดมามีเหตุปัจจัย ผู้ลางคนสงสัยว่าแม่นหยังนอ ?  	มันแม่นหยังนออีพ่อเฮ็ดคนเกิดมา ?  	ผู้ข้านี้เกิดมาจั่งใดบอกแด่ มึงไปถามอีแม่พุ้นนาอย่าวน ! แม่ผัดว่าเกิดจากโกนตั้วหำคำแพงบักหล้า แม่ลางคนซ้ำผัดด่าล่ำลีล่ำไลชีไปใสรีบไปวุ่นวายบ่อย่า.  	ลูกก็เกิดกังขาแม่นแท้บ่หรือใด ? ก็ยังหากสงสัยบ่แล้วบ่เลิก อันนี้จั่งแม่นเคิกคาคอจ่อล่อชีไปถามใผนอพอรู้เหตุผล ฟังหมอลำชีค้นความลับคดีเกิดจากสี้ดีหลีคนเราสังวาส 
	ลำชีร้องประกาศให้พี่น้องฟังเอาเน้อพี่น้องไทเรา พอได้เว้าได้ม่วนสำนวนร้อง.  	คนเรานี้เกิดมา ในมนุษย์โลกา 		ชอกหาเลี้ยงชีวา มีกินมีขี้ 
กับทังสำทังสี้ นี้แม่นเรื่องสำคัญ		ผู้ลางคนสี้กัน เอาเป็นว่าเหล้น 
ปานว่าตำหมากเหล่น ชู่เช้าชู่แลง 		สี้รอดยามสะแคง ยามอยืนยามนั่ง 
เฮ็ดคือหมาโคมกัน เรียกว่า Doggy		ท่าอันนี้ ฟังเอาเน้อชีบอก พวกหมู่สาวจี 
กองก้นให้ตอกหี แงนอยู่กอบดอบ 		ทังสี้อู้มสี้หอบ เอากันไปมา 
ทังกุมซ้ายกุมขวา ปานปล้ำซูโม่		สี้กันโพดพาโล คือบ่เจ็บแอว 
สี้ไปรอดท่าแกว ท่าเจ็กญี่ปุ่น			สี้เเล้วแล้วคีงก็เบาปานนุ่น ส่ำบายตนตัว  
จักว่าสี้ท่างัวท่าควายท่าวอก 			อ้ายหมอแคนตาปอก ก็มักสี้คือกัน 
ลาวแห่งตัวสำคัญ อย่าให้ ได้เว้า 		จักสี้เสือออกเหล่า สี้เต่าลงหนอง 
สี้เลาะมูลเลาะของ หองดีตาหน่าย 		อีแม่แก้มป่ายล่าย มักแด่บ่หรือใด ? 
ชีไปใสมาใส ต้องขาดมันบ่ได้ 			บ่จักหิวจักไห้ ร้องหาวอย ๆ 
ลางคนนั้นซ้ำผัดป้อย เอิ้นห่าเอิ้นหูง 		คันเรานั้นบ่จูง ควายลงทางร่อง 
สาวตามโรงตามห้อง หมู่ร้านอาหาร 		พวกสาวบริการ ทังร้างทังหม้าย 
เป็นลุด ๆ ล้าย ๆ นำสยามสแควร์ 		ไทเรานี้มันแฟร์ สี้กันหน่ำ ๆ 
ทังผู้สูงผู้ต่ำ สาวร้างนางพลอย			มักฟาดหมากอ่อยลอย เชียงสีข้อหล้อ  
ต้องให้บักก่อด่อ ลงลี้ใต้แตด 			แล้วจิ่งพากันแพด เต็งกันเข้าบ่อน
ให้ท้าวขอกท้าวหล้อน คำกลมลัดล่วง		ข้อนี้ละเป็นบ้วง ให้คนเกิดมา อยู่ทางใต้หว่างขา จำเอาเน้อหมู่		มีสองริมพุ่มพู่ ข้างหนองห้วยไค้
กับทังมีตอไม้ นาถหน่อทางกลาง		จักว่าตออีสัง  สังมาช่างป่ง			
ถ้าว่าเราประสงค์ น้อยอ่อนกุมมาร		เราก็ต้องจัดการ เอาเอ็นลงจุ่ม ทังผู้น้อยผู้หนุ่ม ก็มักเฮ็ดคือกัน		ข้อนี้มันสำคัญ พาเกิดพาก่อ เฮ็ดเอาสีอยอ ๆ ขาขึ้นก่างจ่าง			ให้อยู่ตรงระหว่าง เป็นรูปตัว M  แล้วค่อยชอกค่อยเล็ม โหย้มเอาแต่มัก		เฮ็ดลักจั้กลักจั้ก ชักหน้อยชักหลาย 
แอวก็สีส่าย ๆ เหาะร่อนไปนำ 			นี้ละสี้ละสำ ฟังหมอลำว่า  สี้ช้า ๆ ติดอกติดใจ 				สี้ไว ๆ อย้านปลายโคยลอก  สี้ยอก ๆ ค่อยทั่งค่อยแทง 			เน้อแม่ยอดคำแพง ค่อยสี้ค่อยหน่ำ 
	แก้มอ่ำถ่ำ นี้ชมเบิ่งนมนาง		นมนางนบ จบงามยามคั้น ปั่นหวั่นหน้า โสภางามคล่อง 			สองปทุมนวดน้าว ทังฟ้าวจูมชม 
ดมทังแก้ม กิ้งกล่อมกุมกำ 			หยุมหยำอยุบ ลูบโลมทังไล้ ไสยาตร์เทิ้ง เชิงกันลักล่ำ 			จนว่าหำเหื่อย้อย ล่วงเหล้นหม่อมอีนาง
เป็นกุ่จุ้ก่างจ่าง ฟางหูฟางตา 			ทังตีนมือก็ชา ยุบ ๆ ยาบ ๆ 			
เสียงมันดังต้าบ ๆ ครางว่าเสียว ๆ 		บ่เกินดอกคราวเดียว เสียวเถิงขนาด 		
คำกลมท้าวก็เลยทาด น้ำแบ้นออกมา		ยิงก็ทงคัพพา ท้องใค่อ่างล่าง			
หลายเดือนผ่าน ก็จิ่งเกิดกุมมาร		สูติการออกมา เป็นทารกาน้อย
หน้อยก็ปากจ้อย ๆ เอิ้นหาพ่อแม่		ถ้าบ่อยากให้แผ่ ให้ใส่ถงอนามัย  พวกเราชีปลอดภัย อนตรายหลายอย่าง 	พวกพยาธิต่าง ๆ ทางเพศสัมพันธ์
ต้องร่วมด้วยช่วยกัน อย่าว่าเล็กน้อย		ปากจ้อยๆ พอสู่กันฟัง เว้า	
ห่าอยากเห็นสวรรค์ ให้ชวนกันเข้าบ่อน  	อย้านบ่นอน ดี้ ๆ ชวนสี้ แต่กัน	

สรีลังจัง แคนจั้นถี่ ๆ พอดีแล้ว
						

CK Sea﻿ 30/08/2013.


กินขี้สี้นอน

ออสโล

กู่แคนสตูดิโอ, ขับลำโดย ก้องศิลป์ ฟ้าล่วงบน, นายชัยวัฒน์ โกพลรัตน์ ริจนา.

ท้าวคำสอนหลิ้นสาว

หมอลำศรีพันดอนในบท "ปลาอุดมดีที่เซลำเพา" ลำโดยนางพิมมะศรี บ้านดงศรี เมืองโขงศรีพันดอน แขวงจำปาศักดิ์ ประพันธ์โดยท้าววรรณา แก้วภิรมย์.

ปลาอุดมดีที่เซลำเพา-หมอลำพิมมะศรี

เพลงสาธุการ นี้บันทึกเมื่อปี พ.ศ. 2555 บรรเลงโดยนายประสาท คำป้อง (ม้วน) เป็นเพลงที่ใช้บรรเลงอันดับแรกในชุดเพลงโหมโรง ท้องถิ่นเรียกเพียงว่า สาธุการ ซึ่งประกอบด้วยเพลงประมาณ 10 เพลง เช่น สาธุการ ตระ (กะ) รัว 7 ท่อน จีนเข้าม่าน เป็นต้น และหรือใช้ตอนจุดธูปเทียนบูชาพระรัตนนะตรัย 

บรรเลงโดย นายประสาท คำป้อง (ตาม้วน) นักระนาดวงพิณพาทย์ "ศิษย์วัดพระธาตุพนม" ปัจจุบันอายุ 83 ปี(พ.ศ. 2557) วงพิณพาทวงนี้มีที่มาสืบเนื่องมาจากวงพิณพาทย์ของข้าโอกาส (เลกวัด) จากคำบอกเล่าว่าตั้งแต่สมัยเสด็จเจ้าอนุวงศ์ (ล้านช้าง,เวียงจันทน์) เสด็จพระราชดำเนินฉลองหอพระแก้วที่วัดพระธาตุพนมบรมเจติยาราม ได้ถวายวงพิณพาทย์ไว้กับวัด ตั้งพระยาคำป้องเป็นหัวหน้าคุมกองพิณพาทย์ ภายหลังบรรดาลูกหลานได้ใช้นามว่า "คำป้อง" ตั้งเป็นนามสกุล ๆ นี้เป็นนามสกุลที่แพร่หลายอยู่ในเขต อ.ธาตุพนม จ.นครพนมสำเนียงการบรรเลงนี้อาจจะเรียกได้ว่าเป็นพิณพาทย์สำเนียงล้านช้างหรือสำเนียงลาวก็ว่าได้.

เสียงระนาดเพลงสาธุการ-ประสาท คำป้อง

เพลงสาธุการ บรรเลงโดยพิณพาทย์ "ศิษย์วัดธาตุพนม" แปลงจากเทปฯ ที่บันทึกไว้เมื่อประมาณปี พ.ศ. 2518 โดยความอนุเคราะห์จากนายประสาท คำป้อง

นายประสาท คำป้อง (ตาม้วน) เป็นนักระนาดวงพิณพาทย์ "ศิษย์วัดพระธาตุพนม" ปัจจุบันอายุ 83 ปี(พ.ศ. 2557) วงพิณพาทวงนี้มีที่มาสืบเนื่องมาจากวงพิณพาทย์ของข้าโอกาส (เลกวัด) จากคำบอกเล่าว่าตั้งแต่สมัยเสด็จเจ้าอนุวงศ์ (ล้านช้าง,เวียงจันทน์) เสด็จพระราชดำเนินฉลองหอพระแก้วที่วัดพระธาตุพนมบรมเจติยาราม ได้ถวายวงพิณพาทย์ไว้กับวัด ตั้งพระยาคำป้องเป็นหัวหน้าคุมกองพิณพาทย์ ภายหลังบรรดาลูกหลานได้ใช้นามว่า "คำป้อง" ตั้งเป็นนามสกุล ๆ นี้เป็นนามสกุลที่แพร่หลายอยู่ในเขต อ.ธาตุพนม จ.นครพนมสำเนียงการบรรเลงนี้อาจจะเรียกได้ว่าเป็นพิณพาทย์สำเนียงล้านช้างหรือสำเนียงลาวก็ว่าได้.

เพลงสาธุการ-ศิษย์วัดธาตุพนม

ขับลำ-ประพันธ์ โดย ชัยวัฒน์ โกพลรัตน์
ประสานเสียงแคน โดย ก้องศิลป์ ฟ้าล่วงบน

กลอนลำที่ประพันธ์ในช่วงปี พ.ศ. 2555-2556

หมอลำทางสั้น-ชัยวัฒน์ โกพลรัตน์

เสียงแคนทางผู้ไทใหญ่ บ้างเรียกว่า ไทใหญ่ เอ่ยใหญ่ สร้อยใหญ่ เสียงแคนแบบนี้เป็นลีลาดั้งเดิมก่อนที่จะมีพัฒนาการแบบลายอ่านหนังสือใหญ่ และลายจำพวกลายใหญ่ที่เรารู้จักกันในปัจจุบัน
นิยมบรรเลงประกอบพิธีกรรมเกี่ยวกับผีบรรพบุรุษ และใช้เป็นเครื่องบรรเทิงม่วนชื่นในหน้าเทศกาลต่าง ๆ เช่น บุญพระเวสฯ บุญบั้งไฟ ของประชาชนที่อยู่ในเขตสองฝั่งโขงตั้งแต่เวียงจัน - หนองคาย บริคัน คำม่วน - นครพนม หมาไชย คำเกิด มุกดาหาร ลงมาจนถึงสาละวัน และพี่น้องอันมีที่มาจากเมืองเก่าสองฝั่งโขง อย่าง กาฬสินธุ์ 

นอกจากนี้คนในวัฒนธรรมลาวตั้งแต่เขตเมืองสิบสองจุไท หัวพัน เชียงขวาง ก็มีลักษณะที่คล้ายคือกับท่วงทำนองนี้ (แบบเรณูนคร มุดาหาร กาฬสินธุ์ สกลนคร นครพนม)

ทำนองแคนแบบนี้ยังเป็นทำนองแคนที่คล้ายคือกันกับเพลงแคนของประชาชนเขมรทั้งในภาคอีสานตอนใต้ของประเทศไทย และในกัมพูชา นิยมใช้ประกอบพิธีกรรมทางลัทธิผีบรรพบุรุษ และใช้ประกอบการเจรียงเบริน (ขับร้องโต้ตอบ) มีรูปแบบการแสดงคล้ายหมอลำกลอนของคนในวัฒนธรรมลาว 


ผู้ไทใหญ่

กลอนประวัติเวียงจันทน์ (พื้นเวียงฯ) หมอลำหนูรงค์ เป็นกลอนจากตำนานเก่า ๆที่นำมาประมวนไว้ กลอนเหล่านี้สืบต่อและเพิ่มเดิมมาเรื่อย ๆ แล้วกลายเป็นแบบฉบับเฉพาะของหมอลำคนแต่ละคน กลอนที่หมอลำหนูรงค์ลำนี้มีส่วนคล้ายของหมอลำบุญเพ็ง ใผผิวชัย และหมอลำบุญช่วงเด่นดวง นอกจากนี้ยังมีกลอนของหมอลำคูณ ถาวรพงษ์ (คูณหี)

นอกจากนี้จุดประสงค์ในการดำเนินเนื้อหาก็ปราศจากเรื่องชาตินิยมของรัฐชาติสมัยใหม่ แต่เน้นย้ำถึงความเป็นเครือญาติเชื้อสายอันหนึ่งอันเดียวกัน มีวัฒนธรรมจารีตประเพณีเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันของชาวลุ่มน้ำโขงและภาคอีสานของประเทศไทยปัจจุบัน ที่ในอดีตเรียกว่าล้านช้าง (เมืองลาว)โดยเฉพาะในอาณาเขตของเวียงจันทน์ จะมีการพรรณาถึงชื่อบ้านนามเมืองที่เป็นเมืองลูกร้อยของเวียงจันทน์ ละถิ่นฐานที่มีความสำคัญทางประวัติศาสตร์ ตลอดทั่วสองฝั่งโขง และในบริเวณภาคอีสานของไทยจนถึงบริเวณบางส่วนของจังหวัดนครราชสีมา*

*ในอดีตเมืองนครราชสีมาเป็นเมืองหน้าด่านของกรุงศรีอยุธยา (สยาม)  มาไม่ต่ำกว่าสมัยพระนารายณ์ (ครองราชย์ พ.ศ. 2199 - พ.ศ. 2231)เขมรเรียก "อังครราช (อังกอรเรียด)แปลว่า นครราช" และเรียกอย่างสั้น ๆ ว่า "ครราช (โกเรียด)" เป็นที่มาของคำว่า "โคราช"

ตัดต่อมาจากบางส่วนของ Youtobe Channel คน มักม่วน https://www.youtube.com/channel/UCI4bDn93aidvCUSmo24pN8g (หมอลำกลอน ห้างบันทึกเสียงราชบุตรสตูดิโอ อุบลราชธานี)
ลิ้งค์คลิบ https://www.youtube.com/watch?v=57YoinemSlY&feature=share

หนูรงค์ ไชยภักดิ์- ประวัติเวียงจันทน์

เป็นการขับขานบทกวี (โคลงสาร หรือผยาย่อย) สั้น ๆ ในโอกาสต่าง ๆ เช่น การเกี้ยวพาราสีระหว่างบ่าว – สาว (เต้ยบ่าว – เต้ยสาว) การอำลาจากคน สัตว์ สิ่งของ หรือแสดงความรู้สึกต่าง ๆ เช่น โกรธ สาปแช่ง สรรเสริญ เย้ยหยัน เรื่องตลกชวนหัว ฯลฯ ของคนในวัฒนธรรมลาว (ล้านช้าง) หรือลุ่มแม่น้ำโขงประเทศไทย – ลาว ปัจจุบัน โดยเน้นที่เนื้อหาบทกวีเป็นสำคัญ มากกว่าดนตรีประกอบ หรือจะไม่มีดนตรีก็ได้ 

บทความหนังสือ วชิรญาณวิเศษ เล่ม 6 แผ่น 22 วันพฤหัศบดีที่ 2 เดือนเมษายน รัตนโกสินทร์ ศก 110 (พ.ศ.2434) เรื่องศักกระวาเทียบคำแอ่ว ได้บรรยายถึงประเพณีการละเล่นอ่านหนังสือ ของหนุ่มสาวชาวหลวงพระบางไว้ว่า

"...ได้จดจำนำมาแต่เมืองหลวงพระบาง คือบรรดาชนชายหญิง ชาวเมืองนั้นประกอบการเล่น เรียกว่า "อ่านหนังสือ" เปนพื้นทั่วไปแทบทั้งเมือง ถ้าเวลาพลบค่ำแล้วต่างคนต่างก็ออกจากบ้านเรือนเดินขึ้นล่องตามถนนหนทางเปนหมู่เปนเหล่ากัน เสียงโห่ร้องทำทำนองโอดครวญรับกัน คล้ายกับในสยามอย่างที่เล่นศักกระวานั้น เปนที่นิยมยินดีในถ้อยคำโต้ตอบกันว่าไพเราะที่สุด แต่เดินขึ้นล่องร้องรับกันอยู่จนเวลา 2 ยาม 4 ยามจึ่งได้กลับคืนไปบ้านเรือน
ถ้าบ้านใดเริ่มการทำบุญ ครั้นถึงวันสุกดิบเรียกว่างัน เจ้าของการก็หาผู้สาวมานั่งงันประชุมกันปอกหมากจีบพลู ช่วยทำสิ่งของที่จะทำบุญนั้น พวกนักเลงที่อ่านหนังสือ ก็มาประชุมเล่นด้วยผู้สาวที่มานั่งงันนั้นโดยมากพวกนักเลงที่ขับร้องเข้าปี่แคนนั้น มีน้อยกว่าพวกนักเลงที่อ่านหนังสือเปนหลายเท่า..."


อ่านหนังสือ - หลวงพระบาง

สร้อยน้อย

เป็นลายแคนที่ใช้กลุ่มเสียง "ทางน้อย" ในการบรรเลงซึ่งแคนลายนี้สามารถบรรเลงโดยใช้เทคนิคการเปลี่ยนกลุ่มเสียง ในขณะดำเนินทำนอง ระหว่างลายทางสั้นกับลายทางยาวไปมาได้โดยใช้เสียงประสาน (Drone) ร่วมกัน คือใช้เสียงลูกติดสูดหรือแก่น้อย (ลูกที่ 6 ฝั่งขวามือ) เป็นเสียงประสานร่วมกันท่วงทำนองและลีลามีความแตกต่างไปตามแต่ละท้องถิ่นแต่มีหลักการบรรเลงและวิธีการตั้งชื่อที่มีความสัมพันธ์และอาจจะพ้องกันในบางท้องถิ่น

1) การเรียกตามชื่อเสียงหรือกลุ่มเสียงที่ใช้ 
วิธีการนี้เป็นที่แพร่หลายและถือว่าเป็นชื่อเรียกที่ชัดเจนตามเสียงของลูกแคนหรือกู่แคน ในแต่ละท้องถิ่นจะมีการเรียกชื่อต่างกันไปตามวิธีการผูกคำ หรือคำศัพท์นิยม เช่น สูตรน้อย (เรียกตามกลุ่มเสียง) สร้อยน้อย (เรียกตามกลุ่มเสียง)   ลายติตสูดน้อย (เรียกตาม) เป็นต้น

2) เรียกตามจินตนาการบรรยายภาพพจน์
ลายแคนที่ใช้กลุ่มเสียงนี้ในการบรรเลง ยังมีชื่อเรียกตามจินตนาการ โดยใช้คำเพื่อบรรยายภาพพจน์ลีลาของแคนแบบนั้น ๆ  เช่น สร้อยสีกสิ้น สร้อยหีด่าง งัวขี้ขังคอก ทางอย้อน-แล่นม้า (เรียกตามลีลาช้า – เร็ว) เป็นต้น

3) เรียกตามที่มาของทำนอง 
เนื่องมาจากมีการแพร่กระจายทางวัฒนธรรมซึ่งกันและกันที่กว้างขว้างขึ้นในบางท้องถิ่นอาจจะรับอิทธิพลทางวัฒนธรรมผสมผสานกันมากมาหลากหลายขึ้นจึงมีการเรียกชื่อตามที่มาเพื่อเจาะจงรูปแบบของบทเพลง เช่น ทางสีคิ้วสูงเนิน ทางชัยภูมิ ทางอุบล ทางศรีพันดร เป็นต้น


4) เรียกตามบทบาทหน้าที่
ลายแคนแต่ละลายมีบทบาทหน้าที่บ่งใช้ในทุกท่วงทำนอง เมื่อทำนองแคนนี้เป็นที่นิยมนำมาใช้เป็นทำนองพื้นฐานในการขับเกี่ยวพาราสีในเทศกาลงานบุญต่าง ๆ ก็จะมีชื่อเรียกตามหน้าที่ของการใช้ในโอกาสนั้น ๆ เช่น ทางลำเต้ยเดือนห้า ลายเต้ยเดือนห้า ลายลำเดือนห้า ทางฟ้อน ทางอย้อน ทางลำใต้ ทางลำกลอน เป็นต้น 

ทางที่ท่านได้ฟังอยู่ในขณะนี้เป็นทางแคนแบบลีลากระชั้บรวดเร็ว

สร้อยน้อย - ชัยวัฒน์ โกพลรัตน์

ลายสุดสะแนนหรือทางเสมอ

ทฤษฎีบรรเลงลายแคน โดยสนอง คลังพระศรี

คำว่า “สะแนน” หมายถึง ลูกแคนที่ชื่อสะแนน คือไม้กู่แคนลูกที่ ๖ แพด้านซ้าย และลูกที่ ๓ แพด้านขวา ซึ่งเป็นระดับเสียงเดียวกัน (Unison) เป็นลายที่สามารถบรรเลงและสร้างสรรค์ทำนองได้อย่างกว้างขวาง เพราะกลุ่มเสียงลายนี้ เทียบได้คล้ายกับบันไดเสียง C Major Scale (หรือ Natural Key) คือ ประกอบด้วยโน้ต C, D, E, F, G, A, B, C1 โดยไม่มีเสียงหลบ หมอแคนจึงสามารถบรรเลงไต่ทำนองได้ครบ ๗ เสียงตั้งแต่ขาขึ้นคือ จากเสียงสุดสะแนน (G) ไปจนถึงขาลงในระดับเสียงเดียวกัน คือ เสียงสุดสะแนน (G) ลายนี้ จึงเป็นลายที่แปลกแตกต่างไปจากลายอื่น กล่าวคือ ลายอื่น การสร้างเสียงเสพ (Drone) จะใช้หลักการขั้นคู่ ๕ (หรือ ๔) เป็นเสียงขั้นคู่ประสาน เช่น ลายโป้ซ้าย เสียงเสพคือ C1 คู่กับ G1 และลายสร้อย เสียงเสพคือ D1 คู่กับ A1 แต่ทว่าลายสุดสะแนน เสียงเสพกลับเป็นเสียง G คู่กับ G ในระดับเสียงเดียวกัน คือ Unison แทนที่จะเป็นเสียง D ตามหลักการสร้างเสียงเสพคือ ขั้นคู่ ๕ ดังนั้น ลายสุดสะแนน จึงหมายถึง การบรรเลงทำนองจากเสียงเดิมไปสิ้นสุดที่เสียงเดิม ลายนี้ บางท้องถิ่น เช่น ชาวผู้ไท จึงเรียกว่า “ลายเสมอ”
ลายสุดสะแนน จัดว่าเป็นลายต้นแบบหรือลายครูในกลุ่มทำนองหรือลายทางสั้น เป็นการบรรเลงแบบใช้ไหวพริบปฏิภาณ (Improvisation) ประกอบการขับร้องหรือบรรเลงเดี่ยว ในกลุ่มเสียง G, A, C1, D1, E1, G1 (Pentatonic Scale) โดยใช้เสียง G, G (D) เป็นเสียงเสพ (Drone) ในที่นี้ หมายถึงเสียงศูนย์กลางและเสียงประสานยืนขั้นคู่ ๕ (หรือขั้นคู่ ๔) เพื่อใช้เป็นฐานในการสร้างจังหวะทำนองและอารมณ์เพลง ตามหลักการเรียงเสียงและการประสมเสียง หากเทียบกับบันไดเสียงหรือโหมด (Mode) ในดนตรีตะวันตก ลายนี้เทียบได้คล้ายกับ G Mixolydian Mode โดยขึ้นต้นและลงจบด้วยเสียง G แต่ทว่าแนวการดำเนินทำนองโดยรวม กลับมีโครงสร้างคล้ายกับบันไดเสียงเมเจอร์ (Major Scale) คือ C Major Scale ทั้งนี้ สังเกตได้ว่าขณะบรรเลงหมอแคนมักใช้เสียง C เป็นเสียงผ่านในการดำเนินทำนองอยู่เสมอ
อย่างไรก็ดี กรณีการใช้เสียง F ในขณะดำเนินทำนองลายสุดสะแนน หมอแคนมักเรียกเสียงนี้ว่า “เสียงส้ม” หมายถึงเสียงที่มีรสชาติเปรี้ยวแปลกแปร่งออกไปจากเสียงปรกติ 
ลายนี้นิยมใช้บรรเลงประกอบการลำของ “หมอลำกลอน” หรือหมอลำคู่โต้ตอบกันระหว่างชาย-หญิง เป็นลายที่ให้อารมณ์ความรู้สึกในทางสุข สดชื่น นิยมบรรเลงเดี่ยวอวดฝีมือมาก

ข้อสังเกตบางประการ
๑) ด้วยเหตุที่ลายสุดสะแนน เป็นลายทางสั้นที่นิยมบรรเลงประกอบหมอลำกลอนที่จะต้องปรับการบรรเลงตามไหวพริบสติปัญญาของหมอลำอยู่เสมอ กอปรกับเป็นลายที่สามารถบรรเลงไต่ทำนองได้ครบ ๗ เสียงตั้งแต่ขาขึ้นคือ จากเสียงสุดสะแนน (G) ไปจนถึงขาลงในระดับเสียงเดียวกัน จึงเป็นเหตุให้ลายนี้ ได้รับการยกย่องว่าเป็นลายที่มีความไพเราะและเป็นลายที่บรรเลงได้ยากที่สุด และมักจะถูกนำมากล่าวก่อนลายทางสั้นอื่น ๆ ทั้งที่โดยลำดับเสียงแล้ว เป็นลายที่มีระดับเสียงต่อเนื่องมาจากลายโป้ซ้าย
๒) ในทางปฏิบัติเกี่ยวกับเสียงเสพ (Drone) ลายสุดสะแนน อาจจะใช้ เฉพาะเสียง G, G (Unison and Octave) จริง แต่ทว่าโดยหลักการหรือทางทฤษฎีการบรรเลงแคน การสร้างเสียงเสพ (Drone) ในลายสุดสะแนนจะต้องประกอบด้วยเสียง G, D ดังนั้น เพื่อยืนยันหลักการนี้ ในทางปฏิบัติหมอแคนมักบรรเลงสำนวนกลอนที่โน้มไปหาเสียง D อยู่เสมอ และนอกจากนี้หมอแคนยังนิยมฉีกออกไปบรรเลงลายน้อยทางยาวอีกด้วย เนื่องจากเสียงศูนย์กลางของลายน้อยอยู่ที่เสียง D ซึ่งเป็นเสียงประสานขั้นคู่ ๕ ในลายสุดสะแนนนั้นเอง การบรรเลงแบบนี้เรียกว่า “สุดสะแนน ออกหญ่าว” นิยมบรรเลงประกอบการแสดงหมอลำกลอนและหมอลำซิ่ง วาดทำนองขอนแก่นและมหาสารคาม

ทางเสมอ - ชัยวัฒน์ โกพลรัตน์

สร้อยใหญ่ ลายใหญ่ ทางใหญ่ ไทใหญ่ ผู้ไทใหญ่ หรือ ทางผู้ไทใหญ่ ก็ว่า.
ในพิธีคุมผีบ้านหนองบัวโค้ง โดยหมอดำปี้ บ้านนาดี เมื่อวันที่ 19 เมษายน 2015 เสียงแคนทางผู้ไทใหญ่ โดย นายชัยวัฒน์ โกพลรัตน์

ทางผู้ไทใหญ่ - ชัยวัฒน์ โกพลรัตน์

ขับป่าวผีลง ในพิธีคุมผีบ้านหนองบัวโค้ง โดยหมอดำปี้ บ้านนาดี เมื่อวันที่ 19 เมษายน 2015 เสียงแคนทางผู้ไทใหญ่ โดย นายชัยวัฒน์ โกพลรัตน์

คุมผีบ้านหนองบัวโค้ง - หมอดำปี้

วงมโหรี ประเทศลาว 1965s
เนื้อร้อง - ทำนอง โดย บุนทะมาลี บุญช่วย ก่อน 1960s

เพลงสายลมเย็น - ເພງສາຍລົມເຢັນ

ลำสาละวัน บันทึกเสียงโดย Terry Mille เมื่อ 2 กรกฎาคม 1991. 

จาก 06 Laotian Lam Salavane Repartee Song, The Garland encyclopedia of world music. : Vol.4, Southeast Asia selected audio examples.

ลำสาละวัน - ລຳສາລະວັນ

เพลงมโหรีเก่า อัตราจังหวะสองชั้น นิยมบรรเลงอยู่ในดนตรีราชสำนัก ทั้งในลุ่มน้ำโขงและลุ่มน้ำเจ้าพระยา ทางที่บรรเลงเป็นเพลงแขกมอญ ทางของวงเจ้าเมืองเวียงจันทน์ (เจ้าเพ็ชรราช รัตนวงศา) ราวปี 1931. 

บรรเลงโดย นักศึกษาวิทยาลัยดุริยางคศิลป์ มหาวิทยาลัยมหิดล

เพลงแขกมอญ - แคนวง

ตัดตอนเสียงจาก รายการออนซอนอีสาน ตอน เทศน์เสียง ออกอากาศครั้งที่ 7/2532 ทางสถานีวิทยุโทรทัศน์แห่งประเทศไทย ช่อง 4 ขอนแก่น ศูนย์ประชาสัมพันธ์เขต 1 ดำเนินรายการโดย รศ.อุดม บัวศรี

Souces https://www.youtube.com/watch?v=ksNYKCrJFnU

เทศน์ลำทำนองขอนแก่น (กุมาร) - พระครูมงคลสารนิเทศน์

ตัดตอนเสียงจาก รายการออนซอนอีสาน ตอน เทศน์เสียง ออกอากาศครั้งที่ 7/2532 ทางสถานีวิทยุโทรทัศน์แห่งประเทศไทย ช่อง 4 ขอนแก่น ศูนย์ประชาสัมพันธ์เขต 1 ดำเนินรายการโดย รศ.อุดม บัวศรี

Souces www.youtube.com/watch?v=ksNYKCrJFnU



เทศน์ลำทำนองอุบล - พระครูมงคลสารนิเทศน์

ตัดตอนเสียงจาก รายการออนซอนอีสาน ตอน เทศน์เสียง ออกอากาศครั้งที่ 7/2532 ทางสถานีวิทยุโทรทัศน์แห่งประเทศไทย ช่อง 4 ขอนแก่น ศูนย์ประชาสัมพันธ์เขต 1 ดำเนินรายการโดย รศ.อุดม บัวศรี

Souces www.youtube.com/watch?v=ksNYKCrJFnU

เทศน์ลำทำนองขอนแก่น (มที) - พระครูมงคลสารนิเทศน์

เป็นทำนองเทศน์สากลทั่วไปใช้เทศน์หลังจากเทศน์ลำเสร็จ เรียกว่า "แหล้" แปลว่า เหลือ เกินมา เพื่อขั้นรายการเปลี่ยนรสชาติ หรือลาหอธรรมาสน์ ตัดตอนเสียงจาก รายการออนซอนอีสาน ตอน เทศน์เสียง ออกอากาศครั้งที่ 7/2532 ทางสถานีวิทยุโทรทัศน์แห่งประเทศไทย ช่อง 4 ขอนแก่น ศูนย์ประชาสัมพันธ์เขต 1 ดำเนินรายการโดย รศ.อุดม บัวศรี

Souces www.youtube.com/watch?v=ksNYKCrJFnU

เทศน์ทำนองแหล่ - พระครูมงคลสารนิเทศน์

Sound of The Kaen for Sin-Chai

จุลเชยฺยปกรณสูตร.

สูตรไชย

เพลงไทยสำเนียงลาว ประพันธ์โดยนักดนตรีไม่ทราบนาม ในช่วงรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๓ กองทัพสยามยกทัพไปตีได้เมืองลาว พร้อมทั้งกวาดต้อนครอบครัวลาวมาไว้ในเขตพระนครจำนวนมาก การดนตรีของชาวลาวจึงได้เข้ามาแพร่หลายทั้งในหมู่ราษฎรและเจ้านายชั้นสูง โดยเฉพาะอย่างยิ่งเครื่องดนตรีแคน (หรือแพน) ได้รับความนิยมนำมาเป่าประกอบการขับลำเล่าเรื่องและประกอบการฟ้อนแอ่วในเทศกาลต่าง ๆ ลาวแพนแต่เดิมเป็นเพลงด้นแคนเข้ากับทำนองขับเล่าเรื่องชีวิตของเชลยชาวลาว ในจังหวะทำนองกระชั้นสนุกสนาน ภายหลังครูดนตรีไทยได้คิดปรับปรุงทำนองขึ้นใหม่ โดยนำเพลงสำเนียงลาวหลายเพลงมาบรรเลงต่อกัน อาทิ ลาวแพนใหญ่ ลาวแพนน้อย ลาวสมเด็จ และลาวซุ้ม เป็นต้น ทั้งนี้ เพื่อใช้สำหรับเดี่ยวเครื่องดนตรีไทย เช่น ปี่ จะเข้ และระนาดเอก เป็นต้น พร้อมทั้งใช้บรรเลงประกอบการฟ้อน ที่เรียกว่า ฟ้อนแพนหรือฟ้อนลาวแพน
ทางที่ใช้เดี่ยวในครั้งนี้ ช่วงแรกใช้ทำนองลาวแพนตามขนบเพลงเดี่ยวเครื่องดนตรีของไทย แต่ตอนท้ายผู้บรรเลงได้ปรับสลับทำนองออกซุ้มอย่างปรกติให้มีทำนองลายแคนโบราณผสมผสานด้วย คือลายโป้ซ้าย ลายสุดสะแนน และลายน้อย เพื่อให้มีกลิ่นอายทำนองแคนแบบดั้งเดิม แสดงให้เห็นถึงบุคลิกลักษณะของการบรรเลงเครื่องดนตรีชนิดนี้อย่างชัดเจน

Popular tracks by ยุ้มเป้ย ไทยแลนด์