In deze aflevering onderzoeken we het verschil tussen het optimaliseren van de fysiologische processen in het brein en onze ervaring van zelfsturing in ons denken. We onderzoeken de evolutie van de menselijke geest volgens de empirische wetenschap en zoeken de scherpe randjes op. Ook vragen we ons af: Als de menselijke psyche in kaart te brengen is, kunnen we dan ook iets zeggen over haar toekomst?

Je gaat luisteren naar drie sprekers, te weten: Linde van Schuppen, Marc Slors en Leon de Bruin.

// Shownotes \\
YouTube: bit.ly/2TSmGER
Facebook: www.facebook.com/FelixenSofie
Website: www.felix-en-sofie.nl/

S04E01 // De menselijke geest voorbij – Linde van Schuppen / Marc Slors / Leon de Bruin

In een tijd waarin de Nederlandse politiek lijkt te zijn vastgelopen en de staat aan alle kanten scheuren vertoont pakken we bij Felix & Sofie de werken van Niccolò Machiavelli erbij. We onderzoeken de historische context waarin deze denker werkte en leefde en stoffen ook de minder gelezen boeken af. We bespreken de opvallend eenzijdige receptie van de denker en plaatsen hem in het licht van de problemen van vandaag. Wie was deze denker eigenlijk echt? En wat maakt hem relevant als politiek denker in een tijd van woningcrisis en corruptie, van klimaatcrisis en politieke faalangst?

Je gaat luisteren naar drie sprekers, te weten: Tinneke Beeckman, Julien Ploeg en Ivana Ivkovic.

// Shownotes \\
YouTube: bit.ly/2TSmGER
Facebook: www.facebook.com/FelixenSofie
Website: www.felix-en-sofie.nl/

S04E02 // Daden boven woorden met Machiavelli – Tinneke Beeckman / Julien Ploeg / Ivana Ivkovic

In deze aflevering spreekt Marlies de Munck over de betekenis van muziek. Aan de hand van haar boek 'Waarom Chopin de regen niet wilde horen' gaat ze in op de vraag hoe de manier waarop we over muziek nadenken bepalend is voor onze muzikale ervaring en de betekenis die we eraan toeschrijven.

// Shownotes \\
YouTube: bit.ly/2TSmGER
Tickets: bit.ly/388vnTG
Facebook: www.facebook.com/FelixenSofie
Website: www.felix-en-sofie.nl/

S4E03 // De Macht van Muziek -Marlies de Munck

Dit jaar zijn Zoom-calls en Skypegesprekken een al te groot deel van ons sociale leven gaan innemen. Wat we in ons geklaag over de zoveelste online vergadering misschien vergeten, is dat onze levens ook vóór lockdowntijden al werden gekoloniseerd door allerlei soorten schermen, fimpjes, fora en online communities. De schermen bevinden zich in iedere kamer van ons huis en staan bovendien altijd aan.

De internetterm IRL, “In Real Life”, die aanduidt dat je iemand fysiek ontmoet in plaats van online, werd al in het jaar 2000 ingevoerd in het Oxford English Dictionary. Blijkbaar brachten we toen al zo’n groot deel van ons leven in de cyberspace door dat er verwarring kon ontstaan over de plaats van ontmoeting: de virtuele wereld of de ‘echte’. Maar is die tegenstelling wel terecht? Zijn er geen ware vriendschappen ontstaan in die online wereld? Of echte liefdes? En heeft ons online bestaan dan geen invloed op de politiek? En hoe zit het eigenlijk met ons zelfbeeld?

In deze editie willen we deze vragen over het virtuele uitdiepen: wat is de virtuele wereld voor wereld? Wat doet het met ons als mensen om die te bewonen? Wat doet het met ons gevoel voor ruimte en tijd? En hoe kunnen we zorgen dat we elkaar niet kwijtraken in de ‘echte’ wereld?

Je gaat luisteren naar drie sprekers, te weten: Jan Sleutels, Joris Raven, Olya Kudina.

Programma en redactie: Werner van Rossum en Trijsje Franssen


// Shownotes \\
YouTube: bit.ly/2TSmGER
Facebook: www.facebook.com/FelixenSofie
Website: www.felix-en-sofie.nl/

S4E04 // D@sein – Leven in de virtuele wereld - Jan Sleutels / Joris Raven / Olya Kudina

Black, lesbian, mother, warrior, poet. This is how poet, writer, thinker and feminist Audre Lorde (1934-1992) described herself. Lorde was an important voice for Black lesbian women and fought against homophobia, sexism and racism throughout her life and work.

Lorde was of immense importance to the feminist movement. She addressed the underlying racism of the (predominantly) white feminist movement and wrote about intersectionality long before the term was officially coined. Intersectionality entails that different forms of oppression, like sexism, racism, homophobia, classism and ageism are interrelated and should be analyzed in relation to each other. For instance, Lorde emphasized that she was not only oppressed because she was a woman: she also faced oppression because she was a Black and lesbian woman.

That is why Lorde valued the power of difference. By acknowledging our differences, we could find equality instead of equity. Lorde expressed her ideas through poetry and emotional language, in a way that challenged the logics of white and patriarchal society.

Lorde became an icon: her ideas, politics and poetry resonated with many marginalized groups. Her famous sentence “The master’s tools will never dismantle the master’s house” was extremely influential and formed a starting point for decolonial theory and methodology.

Zuleika Bibi Sheik is a decolonial feminist, poet, writer, yogi, activist, teacher and PhD candidate at Erasmus University Rotterdam. Sheik questions the legitimacy and claim of the university as the sole producer of knowledge. Her poetry, short stories and academic writing are positioned in the liminal space where decolonial thought meets Black/Dalit/Chicana feminisms. In her PhD research she refuses the ‘masters tools’ which have been complicit in her/our own dehumanization, opting to collectively cultivate epistemically non-violent methods with other women of colour in the Netherlands instead.

// Shownotes \\
YouTube: bit.ly/2TSmGER
Tickets: bit.ly/388vnTG
Facebook: www.facebook.com/FelixenSofie
Website: www.felix-en-sofie.nl/

S4E07 // Dismantling the master’s house with Audre Lorde - Zuleika Bibi Sheik

Wat is het om mens te zijn? In deze aflevering gaan we luisteren naar bert van den Berg die deze vraag aan het licht werpt aan de hand van Plato.

Bert van den Berg is filosoof en werkt als universitair docent aan de Universiteit Leiden. Zijn onderzoek richt zich op de late oudheid (Plato, Neoplatonisme, Proclus), waarbij hij zich met name richt op Neoplatoonse ethiek en theorieën van morele educatie.

S5E01 // Wat is het om mens te zijn? 1/2 - Bert van den Berg

Arjen Kleinherenbrink is metafysicus & filosofisch antropoloog aan de Radboud Universiteit, waar hij tevens het programma ‘Philosophy, Politics& Society’ coördineert. Van hem verschenen onder andere ‘Alles Is Een Machine’ (2017) en ‘Avonturen Bestaan Niet’ (2018, in samenwerking met Simon Gusman). Recent publiceerde Arjen het eerste Nederlandstalige boek over Bruno Latour: ‘De Constructie Van De Wereld: De Filosofie van Bruno Latour’ (2022).

Kom 21 februari om 20.00 naar Perdu voor de volgende editie: "Egalitarisme: een recept voor rancune?" met sprekers Sjoerd van Tuinen en Gijs van Oenen.

S5E04 // Bruno Latour: een her-denking 1/3 - Arjen Kleinherenbrink

Gijs van Oenen is universitair hoofddocent aan de Erasmus School of Philosophy. Daar houdt hij zich bezig met politieke & sociale filosofie, en filosofie van mens en cultuur. Hij heeft onderzoek gedaan naar onze maatschappelijke vermoeidheid tegenover een moderne democratie met al zijn hoge verwachtingen.

S5E06 // Egalitarisme: een recept voor rancune? 2/2 - Gijs van Oenen

Tickets en informatie op www.felix-en-sofie.nl

Tirza Brüggemann deed een promotieonderzoek naar de vraag: kunnen gedichten ons helpen empathischer met dieren om te gaan? Uiteindelijk liet haar onderzoek zien dat ‘de grenzen van de verbeelding verder liggen dan we geneigd zijn te denken’. Nu doceert ze deels aan het Amsterdams Lyceum en deels aan de VU.

S5E08 // Familie of Plaag 3/3 - Tirza Brüggeman

Tickets en informatie op www.felix-en-sofie.nl

Sebastian Müngersdorff is als onderzoeker verbonden aan de Universiteit Antwerpen. Zijn onderzoek richt zich zowel op theoretische filosofie als op hoe deze gebruikt kan worden om de literatuur te begrijpen, en andersom. Zo schrijft hij bijvoorbeeld Hans Blumberg de titel ‘literaire filosoof’ toe. Zijn meest recente werk focust zich op Maurice Blanchot, Franz Kafka en het concept van ‘literaire vervreemding’.

S5E09 // Literatuur en filosofie 3/3 - Sebastian Müngersdorff

Tickets en informatie op www.felix-en-sofie.nl

Thomas Nys is als filosoof verbonden aan de Universiteit van Amsterdam onder de Philosophy and Public Affairs groep. Zijn interessegebied ligt op het grensvlak tussen politieke, morele en praktische filosofie. Hij houdt zich bezig met de betekenis en het morele belang van het concept "autonomie". Tevens heeft hij geschreven over de nudgen, de filosofie van het kwaad en wat de Apokalyps ons kan leren over morele goedheid.

S6E01 // Grenzeloze moraal 1/2 - Thomas Nys

Dimitri Goossens is historicus en doctor in de wijsbegeerte. Als docent is hij verbonden aan het Koninklijk Conservatorium van Antwerpen (culturele stromingen en kunstfilosofie). Verder is hij ook nog leraar geschiedenis, esthetica en filosofie aan het College van Essen. Goossens specialiseert zich in de relatie tussen doodsbesef, beeldende kunst/populaire beeldcultuur en sacraliteit. Zijn analyses worden sterk geleid door Georges Bataille, Friedrich Nietzsche, Julia Kristeva en Michel Foucault. Recent publiceerde hij het eerste boek over filosofie en horror in het Nederlandse taalgebied: In de ogen van Medusa. Filosofie en de duistere spiegel van horrorbij Boom Uitgeverij.

S6E05 // Gruwelen van het Denken 1/2 - Dimitri Goossens

Arthur Eaton is psycholoog, filosoof en schrijver. Hij heeft een praktijk voor analytische therapie in Amsterdam en schrijft onder meer voor NRC Handelsblad. In De Groene Amsterdammer heeft hij een tweewekelijkse column waarin hij levensvragen van lezers bespreekt. In 2017 promoveerde hij in psychoanalyse studies aan University College London. Onlangs verscheen van zijn hand Waar ik ophoud. Psychoanalytische essays (2023).

S6E06 // Impasseverslaving: waarom er niets verandert 1/2 - Arthur Eaton

Erik Swyngedouw is hoogleraar Human Geography aan University of Manchester. Hij begon zijn onderzoek in de politieke economie en promoveerde bij de marxistische geograaf David Harvey. Sindsdien is zijn onderzoek verschoven richting de politieke ecologie. Naast een trits academische artikelen schreef hij onder meer Glocalisations (2004), The Post-Political and its Discontents (2014) en Liquid Power (2015). Binnenkort verschijnt Enjoying Climate Change.

S6E06 // Impasseverslaving: waarom er niets verandert 2/2 - Erik Swyngedouw

Victor Kal was van 1994 tot 2022 universitair hoofddocent wijsbegeerte aan de UvA. Hij is de auteur van ‘De list van Spinoza: de grote gelijkschakeling’ (Prometheus 2020) en van ‘Poetins filosoof: Alexander Doegin’ (Prometheus 2023). In het laatstgenoemde boek laat hij zien hoe Doegin (onder verwijzing naar een reeks van West-Europese denkers) een reactionaire filosofie ontwikkelt die de Euraziatische expansie van Rusland moet legitimeren.

S6E07 // Filosofisch Roulette: in gesprek met Rusland? 1/2 - Victor Kal

Pascal Huiting is theoloog, filosoof en promovendus aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Momenteel doet hij vergelijkend onderzoek naar het werk van de filosofen Kierkegaard en Solovjov. Deze 19e-eeuwse denkers zagen een snel veranderende wereld om zich heen en probeerden daar beiden een antwoord op te formuleren waarin filosofie en religie elkaar op een zinnige manier aanvullen.

S6E07 // Filosofisch Roulette: in gesprek met Rusland? 2/2 - Pascal Huiting

Jamie van der Klaauw is promovendus ‘politieke theorie en zijn geschiedenis’ aan de Erasmus Universiteit. Zijn proefschrift gaat over (politieke) representatie als mediatie, waarin Van der Klaauw dit concept tot zijn radicale eindpunt probeert te doordenken. Daarnaast houdt hij zich, mede als organisator verbonden aan Desire + Capital, bezig met sociale filosofie en schrijft hij over culturele filosofie, waaronder fenomenen als ‘game streams’. In zijn denken laat hij zich mede inspireren door denkers als Spinoza, Hegel, Marx, Derrida, Lefort, Rancière en Laclau.

S6E09 // De Politieke Topologie Van Het Verlangen 3/3 - Jamie Van Der Klaauw

Jeroen Hopster is filosoof, schrijver, freelance journalist en docent-onderzoeker aan de Universiteit Utrecht. Hij is geïnteresseerd in onderwerpen als klimaatverandering, evolutie, dierenethiek, en kans & toeval. In 2019 promoveerde hij binnen het onderzoeksproject ‘Evolutionary Ethics’, geleid door Herman Philipse. Onlangs verscheen van zijn hand het boek Toeval: Een onvoorziene filosofie.

S6E08 // Tijd, Toeval en Causaliteit 1/2 - Jeroen Hopster

Victor Gijsbers is filosoof en docent-onderzoeker aan de Universiteit Leiden. Zijn interesse gaat uit naar onderwerpen in de metafysica zoals tijd, causaliteit en modaliteit en (daaraan gerelateerde) epistemologische vraagstukken. Ook schrijft hij ‘interactieve fictie’ en heeft een YouTube kanaal waar hij o.a. een cursus epistemologie geeft en verschillende lezingen over bijvoorbeeld Kant en Wittgenstein.

S6E08 // Tijd, Toeval en Causaliteit 2/2 - Victor Gijsbers

Dr. Alex Thinius is als docent verbonden aan de Universiteit van Amsterdam en de Radboud Universiteit. Thinius werkt aan de theorie van sociaal-culturele verandering, vooral op het gebied van sekse en gender.  Thinius promoveerde op de notie van gender als genre.

S7E04 // Wie is er bang voor Judith Butler 1/2 - Alex Thinius

Dr. Margriet van Heesch is cultuurwetenschapper aan de Universiteit van Amsterdam en gespecialiseerd in gender, seksualiteit en queer studies. Ze promoveerde in 2015 op de wetenschapsgeschiedenis van intersekse in Nederland, publiceerde in NRC, De Gids en De Correspondent en schreef De kleine Butler, een toegankelijke inleiding tot Butlers baanbrekende werk.

S7E04 // Wie is er bang voor Judith Butler 2/2 - Margriet van Heesch

Willem Schinkel is hoogleraar sociale theorie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Bekende werken van Schinkel zijn Pandemocratie (2021) en Theorie van de kraal (2019). Recentelijk schreef hij het boek Aphonismen (2024), een kritische reeks overpeinzingen over de aard van telecommunicatie en waarom hij geen smartphone gebruikt.

S7E03 // Voortdurend verbonden, permanent afwezig 1/2 - Willem Schinkel

Marjolein Lanzing is assistent-hoogleraar techniekfilosofie aan de Universiteit van Amsterdam. Ze heeft meegewerkt aan het onderzoeksproject ‘The Googlization of Health.’ Lanzings onderzoek richt zich op de ethische en politieke implicaties van nieuwe technologieën betreffende onze privacy en surveillance.

S7E03 // Voortdurend verbonden, permanent afwezig 2/2 - Marjolein Lanzing

Het tafelgesprek uit onze editie van november 2024: "Voortdurend verbonden, permanent afwezig". Uit de beschrijving van dit evenement:
Moeten we vrezen voor deze nieuwe virtueel gemedieerde sociale en economische werkelijkheid? Er vindt namelijk een ongekende machtsverschuiving richting de bezitters van deze nieuwe informatietechnologie plaats. Bezitten de Big Five van IT inmiddels niet al een gedeelte van onze geestestoevoer via de data die verzameld wordt en vormen hun middelen ook zodoende niet al tal van aspecten van onze subjectiviteit?

S7E03 // Voortdurend verbonden, permanent afwezig 3/2 - Marjolein Lanzing en Willem Schinkel

Piet Meeuse studeerde Nederlands MO-A en filosofie aan de Universiteit van Amsterdam. Hij studeerde af met een doctoraalscriptie over een taaltheorie van Novalis. Zijn eigen werk, dat verschijnt bij de Bezige Bij, bestaat uit essays, verhalen en romans. Voor De jacht op Proteus ontving hij in 1993 de Busken Huetprijs en voor Doorkijkjes: over de werkelijkheid van beelden de Jan Greshoff-prijs (1996). Meeuse vertaalde daarnaast Paul Valéry, Francis Ponge, Milan Kundera, Hermann Broch, Hans Magnus Enzensberger en eveneens Gaston Bachelard (onder andere Vliegdroom en Het Nest). Ook was Meeuse lid van de adviesraad van het Letterenfonds en is hij sinds 2003 als docent essayistiek verbonden aan de Schrijversvakschool te Amsterdam.

S7E05 // Denken in vuur en vlam: Bachelard over de kaars 1/2 - Piet Meeuse

Nicolaas Matsier studeerde klassieke talen en filosofie aan de Vrije Universiteit te Amsterdam en Universiteit van Amsterdam. Hij schrijft sinds de jaren ‘70 romans, verhalenbundels, essays, gedichten en kinderboeken. Zijn roman Gesloten Huis uit 1994 werd bekroond met de F. Bordewijk-prijs en de Mekkaprijs en voor Het Achtenveertigste Uur uit 2005 ontving hij de E. du Perron-prijs. Naast zijn eigen werk vertaalde Matsier onder andere Xenophon, Stefan Themerson, Lewis Carroll en recentelijk Bachelard’s De Vlam van een Kaars. Over Bachelard stelt hij: ‘er is niemand die zo schrijft als Bachelard. Hij demonstreert, al schrijvend, een beweeglijk denken dat wars is van elke stolling tot theoretische, dus niet langer levende taal.’

S7E05 // Denken in vuur en vlam: Bachelard over de kaars 2/2 - Nicolaas Matsier

In deze aflevering van Felix & Sofie de inleiding onderzoekt maakster Josefien van Poppel samen met redacteuren Kasper Bockweg en Floris van der Burg het potentialiteitsbegrip van Giorgio Agamben aan de hand van o.a. zijn Paulus-lezing.

Felix & Sofie 6 - Agamben, pure potentie

Mark Leegsma studeerde filosofie en klinische psychologie. Hij heeft gedoceerd aan de Universiteit van Amsterdam en aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Daarnaast was hij hoofdredacteur van iFilosofie, het online tijdschrift van de ISVW (Internationale School voor Wijsbegeerte). Hij droeg bij aan ‘Inleiding in de Persoonlijkheidspsychologie’ en publiceerde ‘Extreem in de Klas’. Momenteel werkt hij aan een proefschrift op het grensvlak van de filosofie en de psychologie, waarin ook de filosofie van Henri Bergson een centrale rol speelt. 

Deze podcast is een onderdeel van de editie: 

Felix & Sofie // De Tijd van de Metafysica & De Metafysica van de Tijd 
17-12-2019

Al sinds het ontstaan van de metafysica is ‘tijd’ een berucht moeilijke kwestie geweest. Lang zochten filosofen naar ‘eeuwige waarheden’, Plato in zijn transcendente Ideeënwereld, en in de Middeleeuwen werd het tijdloze in God gezocht. Dat veranderde gedurende de Verlichting met het optreden van Kant, volgens wie tijd slechts een aanschouwingsvorm van de mens was, geen eigenschap van de wereld op zichzelf, maar een ‘mal’ waarmee onze zintuigen de wereld beschouwen. Daarmee haalde Kant de tijd uit de hemelen: tijd is geen eeuwige vorm maar onze aanschouwingsvorm van het niet-eeuwige. Toch was in de filosofie met die ‘Copernicaanse wending’ het laatste woord over tijd nog niet gesproken.

Zo bekritiseerde Henri Bergson zijn Duitse vakgenoot, omdat die ruimte niet goed van tijd zou hebben onderscheiden. Tijd is – anders dan ruimte - niet iets opdeelbaars en homogeens: het is als een melodie, waarin ieder moment is vervlochten met het moment dat moet komen en is geweest. Zodra je een element van een symfonie isoleert en op zichzelf neemt, blijft er niets van de melodie over. Het wezen van de tijd ligt evenzo in de beweging, haar ‘duur’, zoals Bergson dat noemde. Het verleden gaat het heden binnen en vormt er een ongedeeld geheel mee.

De implicaties van zo’n ‘vloeibare’ tijdsopvatting reiken verder dan op het eerste gezicht misschien duidelijk is. In de tweede helft van de vorige eeuw wijzen verschillende filosofen erop dat tijd en waarheid veelal hebben gefungeerd als twee handen op één buik. Een groot deel van onze waarheden bleek te leunen op de aanname van eeuwigheid: een homogene ruimte boven de tijd. Als denkbeelden gebaseerd moeten worden op een eindeloos veranderlijke en heterogene ervaring, lijkt dat ook aan hun ‘eeuwige’ geldigheid af te doen. Dat roept direct de vraag op naar de mogelijkheid van grotere filosofische antwoorden: is met de tijd de metafysica ten einde gekomen, zoals Heidegger ooit stelde op grond van Nietzsche?

Deze avond duikt Felix & Sofie in deze ‘vertijdelijking’ van de filosofie. Hoe wordt er heden ten dage in de filosofie over tijd nagedacht? Hoe verhoudt die tijd zich tot de menselijke ervaring? Is het tijd dat de metafysica weer nieuw leven ingeblazen wordt, of moet de filosofie zich neerleggen bij haar voorspelde einde?

S2E06 - Drie metafysica's van tijd - Mark Leegsma

Misschien heb je al gemerkt dat er de afgelopen tijd geen nieuwe afleveringen zijn geweest. Ook wij kunnen even geen nieuwe edities organiseren. Maar niet getreurd! Om jouw brein te prikkelen met de nodige dosis filosofie hebben we elke twee weken een nieuwe aflevering. Want denken hoeft niet stil te staan. 

Dit is deel 1 van de driedelige serie over levenskunst. In deze aflevering spreekt redactielid Ernst met Harm van der Gaag over Hegel. Harm van der Gaag studeerde filosofie in Utrecht. Omdat hij vindt dat filosofie ook nuttig kan zijn voor mensen zonder filosofische achtergrond opende hij een filosofische praktijk en schreef hij het boek “wie het niet weet, mag het zeggen”. Ook geeft hij les over zijn methode op de Internationale School voor wijsbegeerte. Samen met zijn leerlingen heeft hij het Gilde van Filosofisch Practici opgericht. Momenteel werkt hij aan een proefschrift over zijn werkwijze.

S2E11 - Levenskunst 1/3 - Harm van der Gaag - Voor coaching heb je Hegel nodig

Misschien heb je al gemerkt dat er de afgelopen tijd minder afleveringen zijn geweest. Ook wij kunnen even geen nieuwe edities organiseren. Maar niet getreurd! Om jouw brein te prikkelen met de nodige dosis filosofie hebben we elke twee weken een nieuwe aflevering. Want denken hoeft niet stil te staan. 
 
Dit is deel 2 van de driedelige serie over levenskunst. In deze aflevering spreekt redactielid Ernst Meijer met Teun Tieleman over het stoïcisme en Galenus van Pergamum over wie hij een groot een groot NWO onderzoeksproject leidt. Het onderzoek van Tieleman richt zich op de wisselwerking tussen filosofie en wetenschap, met name geneeskunde, in de klassieke Oudheid.
 
Hoe zag levenskunst er in de oudheid uit? En hoe verhoudt zij zich tot de moderne varianten?
 
Veel luisterplezier!

S2E12 - Levenskunst 2/3 - Teun Tieleman - De beste arts is ook filosoof

Felix & Sofie is het podium voor inhoudelijke filosofie in Amsterdam. Elke dinsdag een nieuwe aflevering en elke derde dinsdag van de maand een nieuw prikkelend en diepgaand programma in Perdu!

Felix & Sofie

Popular tracks