Theatermaker Ilay den Boer werkte een paar maanden bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND), omdat hij wilde doorgronden hoe de asielprocedure werkt. Het zijn tenslotte ambtenaren die namens ons burgers beslissen over het lot van mensen: mogen ze wel of niet in Nederland blijven? Hij heeft er een indringende voorstelling over gemaakt, 'Salomonsoordeel', waarin een vluchteling meedoet en een senior medewerker van de IND. Het publiek wordt geconfronteerd met indringende vragen. Wie draagt verantwoordelijkheid voor de ingrijpende keuzes die door de IND gemaakt moeten worden?

IND. Lex Bohlmeijer in gesprek met Ilay den Boer

Valika Smeulders (Curaçao, 1969) is erfgoedspecialist en werkte als curator aan een belangwekkende tentoonstelling over Slavernij (2020). Sindsdien is zij Hoofd Geschiedenis van het Rijksmuseum. Ze legde bij de tentoonstelling de nadruk op de moed en kracht en weerbaarheid van veel tot slaaf gemaakten, die daarmee een bron van inspiratie kunnen zijn. En ze voegde iets toe wat helpt om de ogen te openen: stemmen. Juist in persoonlijke verhalen kom je dichterbij. Deze podcast is opgenomen in het Theater aan het Spui in Den Haag, in aanwezigheid van publiek

Slavernij. Lex Bohlmeijer in gesprek met Valika Smeulders

Ooit was het gewoon. Dat je stukken land en water deelde met elkaar. Iedereen mocht er gebruik van maken, zolang je er maar op lette dat er genoeg overbleef voor de anderen. Het was gemeenschappelijk bezit. Het kapitalistische systeem heeft deze praktijk van de commons vergiftigd. Maar volgens filosoof Thijs Lijster (1981) is er een weg terug. In zijn boek 'Wat we gemeen hebben' laat hij zien dat er nog veel meer vormen van meentes zijn dan we denken, en dat ze tot op de dag van vandaag de kop op blijven steken. Dat is iets waar je hoop aan kunt ontlenen.

Commons. Lex Bohlmeijer in gesprek met Thijs Lijster

Het huidige economische systeem heeft een aantal superrijken opgeleverd die beschikken over bizarre vermogens. Hoogleraar ethiek Ingrid Robeyns (Leuven 1972) vindt dat er een einde moet komen aan die oneindige concentratie van rijkdom in handen van enkelen. Stel een limiet in en laat het geld weer terugvloeien naar waar het vandaan komt: de samenleving

Limitarisme. Lex Bohlmeijer in gesprek met Ingrid Robeyns

Deze week overleden, Paul van Vliet. Zestig jaar stond hij in de schijnwerpers, in 2018 stapte hij van het podium. Men waarschuwde hem: je tuimelt in een zwart gat. In plaats daarvan begon Paul van Vliet (Den Haag, 1935) brieven te schrijven, 'Brieven aan God en andere mensen'. Hij keek erin terug op zijn kleurrijke leven en besefte: het wordt tijd om zich te verzoenen met zijn angsten, zijn eenzaamheid, en de dood. Dit gesprek vond plaats in 2019.

Entertainment. Lex Bohlmeijer in gesprek met Paul van Vliet (opnieuw relevant)

Koen Bogaert is politicoloog en doceert geschiedenis aan de Universiteit van Gent. In zijn voortreffelijke boek, In het spoor van Fanon, schetst hij een bevlogen beeld van de mensen die door de eeuwen heen in verzet zijn gekomen tegen het koloniale project van het zich superieur wanende westen. Mensen die werden gedreven door een schitterend ideaal, een verre stip aan de horizon. Namelijk de droom van radicale inclusiviteit. Liefde dus. Als politieke categorie. En dat begon niet in Europa, maar in Haïti, om precies te zijn. Met de Haïtiaanse revolutie. Zo herschrijft Bogaert de geschiedenis. Die geschreven is door de kolonialen, en daarmee racistisch gekleurd is. Die gebaseerd is op het kapitalisme. Met geweld en fascisme in het spoor. Een waardevolle en belangrijke kanteling van het gangbare beeld dus.

Dekolonisering. Lex Bohlmeijer in gesprek met Koen Bogaert

Franke Remerie (Arnhem 1957) is mede-oprichter van de coöperatie Land van Ons. Die richt zich op het opkopen van grond, om zo de overgang naar een natuur-inclusieve manier van boeren te kunnen stimuleren. En daarmee de biodiversiteit. Er zijn inmiddels zo’n 24.000 leden. En al het werk wordt gedaan door vrijwilligers. Remerie was interim bestuurder, maar is gestopt met werken om zich volledig te kunnen wijden aan Land van ons. Een echte idealist dus. Met radicale ideeën.

Land van Ons. Lex Bohlmeijer in gesprek met Franke Remerie

Hij waarschuwt nog een keer, in zijn nieuwe boek 'Het tij tegen'. Herman Tjeenk Willink analyseert al meer dan veertig jaar hoe het komt dat de Nederlandse overheid gebrekkig functioneert, en sterker nog, de democratische rechtsorde van binnenuit aan het uithollen is. Als je de overheid ziet als een bedrijf gaat de democratie in de uitverkoop. Maar het kan anders. Door uit te gaan van het principe van wederzijdse afhankelijkheid (van alle onderdelen van de overheid), en versterking van actief burgerschap.

Overheid. Lex Bohlmeijer in gesprek met Herman Tjeenk Willink (2)

Michael de Cock (Mortsel 1972) is directeur van de Koninklijke Vlaamse Schouwburg in Brussel. Hij maakt zich zorgen over de opkomst van extreemrechts in zijn land. En schreef een bevlogen pamflet over de waarde van kunst en cultuur voor het geheel van de samenleving: "Alleen verbeelding kan ons redden". In dit verhaal leidt hij Paris Hilton rond door zijn schouwburg, hij verleidt haar met zijn verhalen. Intussen is het boek door en door politiek: want wie zich verzet tegen een veelstemmige kunst die een ware afspiegeling is van de gelaagdheid in de maatschappij, is bezig te tornen aan de democratie.

Verbeelding. Lex Bohlmeijer in gesprek met Michael de Cock

De schrijver Ilja Leonard Pfeijffer (Rijswijk 1968) heeft met zijn nieuwe roman Alkibiades een meesterwerk afgeleverd. Het is het levensverhaal van een schitterend personage, briljant, gewiekst, idealistisch. Maar het is ook een tijdreis: je waant je als lezer een tijdgenoot, je voelt en proeft hoe het leven was, toen 2500 jaar geleden, in de 2e helft van de 5e eeuw voor Christus. Athene is in verval. De democratie dreigt verloren te gaan. Dit alles is een spiegel voor onze tijd. Want de parallellen tussen toen en nu zijn verbluffend en onheilspellend herkenbaar.

Alkibiades. Lex Bohlmeijer in gesprek met Ilja Leonard Pfeijffer (2)

Voor het tienjarig jubileum van De Correspondent kijkt Lex Bohlmeijer, Correspondent Goede Gesprekken terug op de interviews die hij heeft gewijd aan institutioneel racisme. Door met een zekere onbevangenheid vragen te stellen heeft hij een weg afgelegd van onwetendheid en ongemak naar inzicht en verbondenheid.

Woke. Lex Bohlmeijer kijkt terug op tien jaar Goede Gesprekken

Miguel en Thiëmo Heilbron zijn broers. Ze werken al jaren nauw samen, zo waren ze onder andere betrokken bij de oprichting van The Black Archives, het Amsterdamse archief rond zwart erfgoed. Inmiddels hebben ze twee nieuwe sociale ondernemingen gestart, die het onderwijs beogen te verrijken: Fawaka Ondernemersschool en Fawaka Wereldburgerschap. Scholen zijn wettelijk verplicht om onderwijs te geven over burgerschap. Ze dienen jonge mensen vertrouwd te maken met de waarden van sociale cohesie en democratie. Miguel en Thiëmo gaan een stap verder. Maak er wereldburgerschap van, zeggen zij. Zo werk je bij de bron aan de radicale verandering die nodig is in de wereld.

Fawaka. Lex Bohlmeijer in gesprek met Miguel & Thiëmo Heilbron

Dagelijks worden we bestookt met alarmerende berichten over stromen migranten. Het leidt tot polarisatie en verhitte debatten in de samenleving. Het laatste kabinet Rutte is erover gestruikeld. Maar, socioloog Hein de Haas, hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam, laat in zijn boek Hoe het echt werkt geen spaan heel van de berichtgeving. Met de realiteit heeft het bitter weinig te maken. Vormen de migranten een bedreiging voor onze samenleving? Het tegendeel is eerder het geval.

Migratie. Lex Bohlmeijer in gesprek met Hein de Haas

Tijdens de coronapandemie was Marion Koopmans (Tegelen 1956), hoogleraar virologie van het Erasmus MC in Rotterdam, een baken van rust en betrouwbaarheid. Inmiddels zijn we met dit virus een nieuwe fase ingegaan. Maar het is nog altijd in de wereld. Waar staan we nu? Een update. Maar ook: hebben we er met het oog op de toekomst iets van geleerd?

Covid. Lex Bohlmeijer in gesprek met Marion Koopmans (VI)

Annemieke Roobeek (Amsterdam 1958) is van huis uit politicoloog en econoom en al meer dan dertig jaar verbonden aan Nyenrode Business Universiteit, als hoogleraar Strategie en Transformatiemanagement. Als commissaris komt ze in de boardrooms van talloze grote bedrijven. Dus ze kent het klappen van de zweep. Bij de opening van het Academisch Jaar hield ze een prikkelende lezing over democratie en leiderschap. Pleidooi voor moed, morele ruggengraat, kennis van zaken en netwerkend leiderschap

Leiderschap. Lex Bohlmeijer in gesprek met Annemieke Roobeek

Sylva van Rosse (1970) kent het Midden-Oosten goed. Ze richtte tien jaar geleden met een groep geestverwanten Het Grote Midden-Oosten Platform op. Met het doel om lacunes op te vullen, stereotiepen te bestrijden, onderwerpen te agenderen. Want die beeldvorming is scheef. Wij volgen in Nederland hoofdzakelijk het narratief van Israël, slechts zelden komt het Arabische verhaal, of het Palestijnse perspectief op het grote conflict in het Midden-Oosten aan bod. Op een zorgvuldige manier. Zij pleit voor een evenwichtig beeld, vanuit menselijkheid, en met als houvast het Internationale recht.

Gaza. Lex Bohlmeijer in gesprek met Sylva van Rosse

Tamar van Gelder (Zaandam, 1975) is voorzitter van de Algemene Onderwijsbond. Deze vakbond groeit, en dat is niet zo gek, want de problemen in het onderwijs stapelen zich op: er is een chronisch tekort aan goed opgeleide leerkrachten. En de politiek lijkt zich er amper voor te interesseren; het onderwerp speelt geen enkele rol bij de huidige verkiezingen. Terwijl er een Deltaplan nodig is om het tij te keren.
Van Gelder is een bevlogen vakbondsvrouw, die komt uit een echte onderwijsfamilie. Haar grootvader stond aan de basis van de Middenschool, een experiment uit de jaren '70, waarbij alle leerlingen drie jaar lang hetzelfde programma volgden

Lerarentekort. Lex Bohlmeijer in gesprek met Tamar van Gelder

Berber van der Woude werkte jarenlang voor het ministerie van Buitenlandse Zaken. De laatste twee jaar van haar diplomatieke carrière woonde ze in Jeruzalem, terwijl ze werkte in Ramallah op de Westelijke Jordaanoever. Ze heeft ontslag genomen omdat ze in gewetensnood kwam. Ze zag van nabij dat Israël het internationale recht met voeten trad. Binnen de Diplomatieke Dienst was er geen ruimte om dat aanhangig te maken. Uit woede over het buitenproportionele geweld van de Israelische vergeldingsactie in Gaza heeft ze nu een videoboodschap gepubliceerd op LinkedIn. Een oproep aan ambtenaren om te luisteren naar hun geweten.

Gaza. Lex Bohlmeijer in gesprek met Berber van der Woude

Het houdt maar niet op, de leugens die politici ons voorhouden over migratie. Daarom publiceer ik dit gesprek met Hein de Haas nog een keer, hij weet van de hoed en de rand. Dagelijks worden we bestookt met alarmerende berichten over stromen migranten. Het leidt tot polarisatie en verhitte debatten in de samenleving. Het laatste kabinet Rutte is erover gestruikeld. Maar, socioloog Hein de Haas, hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam, laat in zijn boek Hoe het echt werkt geen spaan heel van de berichtgeving. Met de realiteit heeft het bitter weinig te maken. Vormen de migranten een bedreiging voor onze samenleving? Het tegendeel is eerder het geval.

Migratie. Lex Bohlmeijer in gesprek met Hein de Haas (zeer relevant)

Bijna alle debatten die op het ogenblik de gemoederen heftig bezighouden in de maatschappij, zijn terug te voeren op onze moraal. Hanno Sauer (1983) schreef een imposante studie over de ontwikkeling van onze moraal, waarin hij 5 miljoen jaar terug gaat. 'Moraal. Goed en kwaad van prehistorie tot polarisatie'. Centrale stelling: de mens is zo succesvol als soort, juist vanwege onze moraal die ons in staat stelt om samen te werken in kleine groepen. Het boek werpt verhelderend licht op de vraag wat ons desondanks zo sterk verdeelt.

Moraal. Lex Bohlmeijer in gesprek met Hanno Sauer

Als we van de politiek gezien de laatste verkiezingen geen effectieve reactie op de klimaatverandering kunnen verwachten, en als op de klimaattop COP28 zelfs de afbouw van fossiele brandstoffen onbespreekbaar is, misschien moet het dan van creatieve ondernemers komen. In 2020 sprak ik met Pieter Hoff, een idealistische ondernemer die een methode heeft ontwikkeld om bomen te planten in de verwoestijnde gebieden in de wereld. Hij overleed in 2021, zijn bedrijf is overgenomen door zijn zoon Wout Hoff. Ze zetten hun technologie inmiddels in 60 landen succesvol in om gedegradeerd land te herstellen. Ze beweren alle CO2 emissies van Nederland al vanaf 2035 volledig te kunnen neutraliseren - en dat voor minder dan 10% van het huidige budget. Ze helpen tegelijkertijd miljoenen boerenfamilies uit de armoede en pakken 12 Duurzame Ontwikkelingsdoelen aan. Reden om nog eens goed naar de vader te luisteren. Ik publiceer het gesprek opnieuw.

Bomen planten. Lex Bohlmeijer in gesprek met Pieter Hoff (opnieuw relevant)

John Morijn (Dordrecht 1977), Bijzonder hoogleraar Recht & Politiek in Internationale Betrekkingen in Groningen, doet onderzoek naar de ontwikkelingen in Polen en Hongarije. Vrijheid, democratie en rechtsstaat staan daar ernstig onder druk. Hij trekt een vergelijking met de plannen van de PVV en ziet duidelijke parallellen. Hij is zeer verontrust, want hier is sprake van een draaiboek: weg van de democratie, in de richting van een autocratie.

Rechtsstaat. Lex Bohlmeijer in gesprek met John Morijn

Amsterdam heeft 900.000 inwoners en een begroting van 6 miljard euro. De stad kent zogeheten wicked problems, van over-toerisme tot georganiseerde misdaad. Er is armoede en segregatie. De vermarkting van de woningmarkt drijft minder bedeelden de stad uit. Hoe bestuur je dat allemaal? Wat vermag je als burgemeester? Femke Halsema noemt het een kwestie van bijsturen, maar koestert haar idealen. Ze begint in de zomer aan haar tweede termijn van zes jaar als burgemeester en is duidelijk gegroeid in haar rol. En in charisma

Amsterdam. Lex Bohlmeijer in gesprek met Femke Halsema

Wie in Amsterdam Zuid-Oost geboren wordt staat met 3-0 achter. Stelt Prof. Soortkill (Amsterdam 1993), schrijver van het boek Smibologie. Je komt bijna onherroepelijk in de greep van een negatieve manier van denken over jezelf, dat is de erfenis van de slavernij die doorwerkt in de hoofden van jonge zwarte mensen. In zijn boek breekt hij die verkeerde denkbeelden af. Hij herschrijft op een inspirerende manier de geschiedenis, en schrijft een geschiedenis van de hip hop als revolutionaire beweging met emancipatoire potentie. Daaruit destilleert hij een programma van elf punten om de baas te zijn over je eigen leven.

Smibologie. Lex Bohlmeijer in gesprek met Prof. Soortkill

De presidentsverkiezingen in Rusland zullen worden gewonnen door Poetin, dat staat vast. Er is steeds minder vrijheid, de staat schuift op in de richting van het totalitaire. Waarom zijn er dan überhaupt nog verkiezingen, wat staat er op het spel? Pjotr Sauer (1992), journalist van The Guardian, over de stand van zaken in het land waar hij geboren en getogen is.

Russische verkiezingen. Lex Bohlmeijer in gesprek met Pjotr Sauer

De berichtgeving over de oorlog in Oekraïne richt zich in hoofdzaak op het front: wie heeft militair de overhand, is er genoeg munitie. Intussen ontwikkelt de rest van het grote land zich in razendsnel tempo. Er is een civil society aan het ontstaan, er is veel innovatie en een nieuw soort eigenaarschap bij de burgers. Noodgedwongen, maar met een nieuw elan. Op allerlei gebieden maakt het land een transitie door. Julia Soldatiuk-Westerveld, research fellow bij het Clingendael Instituut voor Internationale Betrekkingen, schetst een beeld van binnenuit.

Oekraïne. Lex Bohlmeijer in gesprek met Julia Soldatiuk-Westerveld

In Nederland heeft de politiek zichzelf beroofd van de politiek. In een democratie bestaat de politiek namelijk bij de gratie van conflict, op ideologisch niveau. Idealen botsen, burgers kunnen kiezen. In Nederland is er al decennia lang een soort technocratie voor in de plaats gekomen. Doelmatig bestuur, zonder politieke strijd. Wat de gevolgen daarvan zijn voor onze democratie, dat maakt politicoloog Tom van der Meer (hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam) glashelder duidelijk in zijn boek 'Waardenloze politiek'.

Politiek. Lex Bohlmeijer in gesprek met Tom van der Meer

Sinds Pim Fortuyn is de Nederlandse Politiek in de greep van een obsessie met communicatie. Politici moeten zeggen waar het op staat en duidelijke taal spreken. Niemand heeft zich afgevraagd wat het effect daarvan is op het democratische proces. Tom-Jan Meeus (Made, 1961) doet dat wel in zijn zeer verhelderende essay Duidelijkheid, geschreven voor de Maand van de Filosofie.

Populisme. Lex Bohlmeijer in gesprek met Tom-Jan Meeus

Bart Brandsma is geschoold als filosoof en journalist. Hij geldt tegenwoordig als dé expert op het gebied van polarisatie, oftewel wij-zij denken. Als polarisatie uit de hand loopt, kan het leiden tot gewelddadigheid en zelfs burgeroorlog. Tijd dus om na te denken over de juiste strategie om ermee om te gaan. Brandsma biedt een heldere analyse.

Polarisatie. Lex Bohlmeijer in gesprek met Bart Brandsma

Jos van Wijk (Doodewaard, 1948) is gepensioneerd interim-manager. Hij heeft het drukker dan ooit, met name als voorzitter van de Coöperatie De laatste wil. Met 2500 leden zet hij zich in voor de mogelijkheid om op een humane manier je leven te beëindigen. De behoefte aan dergelijke middelen is in de samenleving groot. Maar is de politiek al zover? Een bijdrage aan de felle discussie over voltooid leven.

Lex Bohlmeijer - in gesprek met Jos van Wijk

Theunis Piersma (Hemelum, 1958) is een gelauwerde bioloog die internationale reputatie geniet als trekvogelexpert. Hij volgt het spoor van kanoeten, grutto’s en zwaluwen over de hele wereld. Waarom maken die vogels, die soms wel 17.000 kilometer afleggen, het zichzelf zo moeilijk? Het is niet hun genetische code. Voedsel en gevaar zijn beslissend. Gesprek met een bevlogen wetenschapper die het niet-weten beschouwt als de horizon.

Lex Bohlmeijer - in gesprek met Theunis Piersma

Om de twee weken gaat Lex Bohlmeijer voor De Correspondent in gesprek met een inspirerend persoon met een bijzonder verhaal.

Wil jij deze podcast mogelijk maken? Word dan lid van De Correspondent voor 9,50 euro per maand. Als lid krijg je toegang tot nog veel meer journalistieke artikelen, podcasts en documentaires die voorbij de waan van de dag gaan. Heel erg bedankt! www.decorrespondent.nl/wordlid

Goede Gesprekken

Popular tracks