چشم به راه «گودو» 
جعفر مدرس صادقی 
 
آن بازیگری که در نمایش «استاد» اوژن یونسکو در نقش خودِ استاد بازی می‌کرد و در هفته‌های گذشته ماجرای او را تعریف کردیم، چندسال پیش از آن نمایش، در نمایش «چشم به راه گودو»ی ساموئل بکت بازی کرده بود و آن هم نه در نقش خودِ گودو که تا آخر نمایش رو نشان نمی‌دهد، بل که در نقش آن پسربچه‌ای که دو بار می‌آید روی صحنه تا به استراگون و ولادیمیر بگوید که آقای گودو امشب نمی‌آید اما فردا حتمن پیداش می‌شود. پسربچه‌ای که می‌آمد روی صحنه فقط باید پیغام آقای گودو را به آن دو نفر می‌داد و می‌رفت، اما از آن دو نفر می‌ترسید و به تته‌پته می‌افتاد. یکی از آن دو نفر (استراگون) یقه‌اش را می‌گرفت و می‌خواست او را بزند. آن‌یکی (ولادیمیر) وساطت می‌کرد و می‌گفت بذار ببینیم چی می‌گه. پسربچه میان این دو هیولا معطل مانده بود. تته‌پته کردن، بُریده‌بُریده حرف زدن و معطل ماندنش، همه‌‌ی اینها مال این بود که ترسیده بود. واقعن ترسیده بود. اصلن لازم نبود بازی کند. هر پسربچه‌ی دیگری هم به جای او بود، از آن دوتا می‌ترسید، به تته‌پته می‌افتاد، بُریده‌بُریده حرف می‌زد... او بازی نمی‌کرد و اگر هم داشت بازی می‌کرد، در نقش خودش داشت بازی می‌کرد. بیشتر جواب‌هایی که باید به آن دوتا می‌داد، از حد یک «بله» یا «نه»ی خشک و خالی آن‌طرف‌تر نمی‌رفت. سخت‌ترین قسمت کارش این بود که در جواب این سؤال که برای آقای گودو چه‌کار می‌کنی، بگوید بُزهاش را می‌چرانم، و در جواب این سؤال که آقای گودو با تو میانه‌اش چه‌طور است، بگوید خوب است، و در جواب این سؤال که تو را کتک می‌زند یا نه، بگوید نه، اما برادرم را کتک می‌‌زند، و در جواب این سؤال که برادرت برای آقای گودو چه‌کار می‌کند، بگوید گوسفندهای او را می‌چراند، و در جواب این سؤال که شبها کجا می‌خوابی، بگوید توی اتاقک زیرشیروانی. حتا بار دومی که می‌رفت روی صحنه (اواخر پرده‌ی دوم) تا به آنها بگوید که آقای گودو سلام رساندند و گفتند که امشب هم نمی‌آیند اما فردا شب حتمن می‌آیند، ولادیمیر کار او را راحت می‌کرد و پیش از این که حرفی بزند، به او می‌گفت لابد آمده‌ای بگویی که آقای گودو امشب هم نمی‌آید؟ و پسربچه فقط باید جواب می‌داد بله. و بعد ولادیمیر می‌گفت و لابد آقای گودو گفته است که فردا شب حتمن می‌آید؟ و پسربچه فقط باید جواب می‌داد بله. و بعد می‌پرسید آقای گودو ریش هم دارد؟ و پسربچه فقط باید جواب می‌داد بله. و بعد می‌پرسید ریش او چه رنگی است؟ و پسربچه فقط باید جواب می‌داد سفید است. بعد از نمایش «استاد»، توی هیچ نمایشی بازی نکرد. نمایش دوست داشت و دوست داشت تماشا کند، اما نه از روبه‌رو و مثل یک تماشاچی، بل که از کنار صحنه و از پُشت صحنه. می‌رفت پُشت صحنه و قول می‌داد که توی دست و پا نباشد. فقط تماشا می‌کرد. می‌رفت سر تمرین و قول می‌داد که هیچ سر و صدایی نکند و هیچ اظهار وجودی نکند و فقط یک گوشه‌ای بایستد به تماشا. به این ترتیب، توی دل هر نمایشی بود و نمایش را از توی خودِ نمایش تماشا می‌کرد، نه از بیرون. از زاویه‌ی تماشاچی و از بیرون نمایش که تماشا می‌کردی، مثل این بود که نمایش را گذاشته باشند توی یک قاب. اما از توی نمایش و از کنار صحنه و پُشت صحنه، همه‌چی فرق می‌کرد. چند دقیقه‌ای مانده به آخر نمایش، ولادیمیر می‌رفت به طرف او تا او را بترساند. پسربچه می‌زد به چاک و از صحنه بیرون می‌رفت. هر پسربچه‌ی دیگری هم به جای او بود، همین کار را می‌کرد. اما ای کاش می‌توانست یک گوشه‌ای کنار صحنه بایستد و آن چند دقیقه‌ی آخر نمایش را از نزدیک تماشا کند: آنجا که استراگون و ولادیمیر تصمیم می‌گیرند خودشان را به شاخه‌ی درخت دار بزنند، اما طناب ندارند. استراگون کمربند خودش را باز می‌کند و می‌خواهند ببینند که به درد این کار می‌خورد یا نه. صدای حرف زدن آن دوتا را از پُشت صحنه می‌شنید، اما خودِ آن دوتا را نمی‌دید. این قسمت نمایش جذاب‌ترین و خنده‌دارترین قسمت نمایش بود. آنجا که یکی این‌طرف کمربند را می‌گرفت و ‌یکی آن‌طرف کمربند را می‌گرفت و از دو طرف می‌کشیدند و کمربند از وسط پاره می‌شد، و آنجا که ولادیمیر به استراگون می‌گفت شلوارتو بکش بالا!

 
http://sharghdaily.ir/?News_Id=39404 
 

Shargh Podcast - 038 - Modarres

شوخی خرکی 
 پوریا عالمی 
 
«بعضی از پسران جوان اصفهانی درحالی‌که بطری آب‌معدنی در دست دارند سوار بر موتور دنبال دختران جوان راه می‌افتند و به‌عنوان شوخی و تفریح آنها را به اسیدپاشی تهدید می‌کنند.» ما چند نوع شوخی داریم؛ شوخی پشت‌وانتی، شوخی دستی، شوخی خرکی.
شوخی پشت‌وانتی: اینطوری است که مثلا پشت وانت نشستی یکی هلت می‌دهد پایین و بعد قاه‌قاه می‌خندد. یا یک مطلب احمقانه را به‌عنوان شوخی برایت نصفه‌شب اس‌ام‌اس می‌کنند و می‌گویند «بابات بر اثر تصادفی که دوساعت پیش جلو خانه‌اش اتفاق افتاد از خواب پرید.» در همه این جنس شوخی‌ها همه می‌خندند جز شما.
شوخی دستی: یکدفعه شما را هل می‌دهند توی آب. یا پرت می‌کنند توی استخر. یا وقتی خوابید بادکنک بالای سرتان می‌ترکانند. یا روی شما اسم می‌گذارند و کاری می‌کنند همه شما را به این اسم صدا کنند. یا از قول شما می‌روند به آدم‌های دیگر مزخرفات تحویل می‌دهند و می‌گویند همه این حرف‌ها را فلانی زده. در همه این جنس شوخی‌ها همه می‌خندند جز شما که دارید گریه می‌کنید.
شوخی خرکی: شوخی خرکی ولی شوخی جدیدی است. شوخی‌ای است که خر طفلک هم ازش سر درنمی‌آورد و خیلی ناراحت است که چنین کارهایی به‌پاش می‌زنند. شوخی با مرگ دیگران است. شوخی با مصیبت دیگران است. شوخی با لامپ است. شوخی با فیلم خصوصی فلان بازیگر است که منتشرش می‌کنی تا بخندی. شوخی با مریضی دیگران است. شوخی با نقص عضو دیگران است. شوخی با چیزی است که دست مردم نبوده و طبیعت و زندگی برایشان پیش آورده. شوخی غم‌انگیز مجری‌های تلویزیون با آقای دوشواری است که ساده‌دلانه دارد حرفش را می‌زند و آنان دارند به ریشش می‌خندند و بعد فیلمش را منتشر می‌کنند تا همه به او بخندند. شوخی خرکی دست‌انداختن مردم است که دستشان به جایی بند نیست. شوخی خرکی ریختن آب‌معدنی روی سروصورت زنان و دخترانی است که وحشت اسید وجودشان را سوزانده، که اسید بدن همشهری‌شان را سوزانده و شما تهدید به اسیدپاشی می‌کنی و بعد رویش آب می‌ریزی و می‌خندی. شوخی‌خرکی یعنی بیماری. شوخی‌خرکی‌کنندگان را باید به تخت بستشان. آنان ترسناک‌تر از کسی هستند که پول می‌گیرد تا کاری کند. در شوخی خرکی هیچ‌کسی نمی‌خندد جز بیماری که دارد مریضی‌اش را سر دیگران خالی می‌کند تا بخندد.

 
http://sharghdaily.ir/?News_Id=46472 

Shargh Podcast - 102 - Alami

چشم‌به‌راه تازه‌های پدربزرگ 90 ساله 
امیرحسین سیادت: 

«مرتضی احمدی». یادم نیست نامش را اولین‌بار کی و از زبان چه‌کسی شنیده‌ام. گویی همیشه می‌شناختمش؛ از آغاز؛ از بدو تولد. مگر کسی می‌داند اولین‌بار کی نام نزدیکانش را شنیده؟ و چه‌کسی از او نزدیک‌تر به آنهایی است که سال‌ها روزوشب با صدایش زندگی کرده‌اند؟ صدایی گرم، نزدیک و خویشاوند خودشان، از جنس کوچه و بازار و حامل میراثی کهن. دهه 60 بود و دوران جنگ و او که سنت نمایشی ایران را در گذر سالیان زیسته بود، دمادم وجه طربناک آن را همچو حلقه مفقود زمانه در نوار قصه‌هایش برای کودکان یادآوری می‌کرد. همه‌چیز عوض شده بود و متولدین زمانه نو می‌بایست با قواعد دگردیسی بزرگ سازگار می‌شدند. او اما‌ سازی دیگر می‌نواخت؛  «48 داستان‌» او و دوستانش را دست‌به‌دست به امروز رساند تا فضای مجازی، همیشگی‌‌شان کند. برای کودکان و نوجوانان دهه 60 حکم پدربزرگ را داشت و «شکرستان» نشان داد که همچنان قصه‌گویی‌ است بی‌همتا؛ و شاید آخرین قصه‌گو؛ آخرین نقال. هنر و نمایش را با پیش‌پرده‌خوانی شروع کرد و از نخستین‌های رادیو بود. شخصیت‌هایی آفرید از آنچه در گوشه‌وکنار دیار محبوبش -تهرون- می‌دید و می‌شنید. جذبه جادویی صدایش، کلمات را طوری به ذهنت می‌دوخت که نمی‌توانستی از یادشان ببری، پس سال‌های‌سال آواز ‌خواند؛ و همیشه شاد و پرنشاط. در روزگاری که فرهنگ سنتی داشت زیر چرخ‌دنده‌های تجددی معیوب خرد می‌شد، از آواز کوچه‌باغ گفت و روحوضی‌ها را بازخواند و سال‌ها این در و آن در زد تا یکی‌یکی از زیر خاک بیرونشان بکشد و نگذارد این اندک‌یادمان‌های شادی‌آور مفت از یادمان بروند؛ ترانه‌های کهنه‌ای که می‌گوید - و می‌دانیم - «همیشه نو» هستند و مواجهه با آنها همیشه برایمان تجربه‌ای‌ است پر از طراوت و تازگی. چیزی شبیه به مواجهه با خود مرتضی احمدی؛ کهنسالی که همچنان حرف‌هایش تازه‌اند و شنیدنی. بعد از انتشار زندگینامه‌ و دو کتاب درباره تهران قدیم، «پیش‌پرده و پیش‌پرده‌خوانی» اثر تازه‌اش -که تاریخچه هنر پیش‌پرده‌خوانی و ترانه‌های فکاهی است- را نشر ققنوس همین چندروز پیش منتشر کرد؛ اما انگار ناگفته‌ها تمامی ندارند. او کماکان از گردآوری‌ها و قصه‌هایی می‌گوید که در راهند و نگران آوازهایی ا‌ست که هنوز مجال انتشار نیافته‌اند و ما در این زمانه بی‌افسون تهی از نغمه و قصه، مشتاق شنیدن‌ و چشم‌به‌راه تازه‌های اوییم. پدربزرگ 90ساله شد. او هنوز قصه دارد. زادروزش خجسته باد.

 
http://sharghdaily.ir/?News_Id=47250 


Shargh Podcast - 116 - Siyaadat

بیمار کالا نیست، عابربانک است 
پوریا عالمی 
 
گهی زین‌به‌پشت و گهی پشت‌به‌زین؛ با همین فرمول «رییس نظام‌پزشکی»که همیشه نسبت به آمبولانس‌چی‌جماعت، زین‌به‌پشت است، نشست توی آمبولانس و پشت‌به‌زین شد. بعد گفت: «بیمار کالا نیست.»
به همین مناسبت ما نظر چندتا دکتر را پرسیدیم که ببینیم بیمار در نظرشان چیست؟ (البته یادتان باشد که پزشکان ما اینطوری نیستند و پزشکان خارج اینطوری هستند وگرنه پزشکان ما همه رایگان بیماران را درمان می‌کنند و اگر لازم باشد پول هم می‌گذارند گوشه جیب مریض. در نتیجه شما تحت‌تاثیر تبلیغات غرب قرار نگیرید و اگر دیدید دکتری از شما زیرمیزی می‌خواهد بدانید بازیچه دست دیگران شده و قصد سیاه‌نمایی دارد.)
خلاصه دکتر پولپاروییان در پاسخ به این سوال که آیا واقعا بیمار کالا نیست؟ گفت: بیمار کالا نیست، بیمار عابربانک است. باید تا جایی که جان در بدن و پول در حساب دارد ویزیتش کرد.
دکتر آمپولوریدیان گفت: بیمار کالا نیست، بیمار کالابرگ است و هرچه از برگه‌های دفترچه بیمه‌اش را بشود بیشتر کند بهتر.
دکتر رادیوموجِ‌کوتاه‌لوژیزاده گفت: بیمار کالا نیست، بیمار توپ است و باید بین صاحب رادیولوژی و دکتر مربوطه پاسکاری شود.
دکتر نسخه‌پیچ‌آبادی گفت: بیمار کالا نیست، بیمار انبارگردانی است و باید نسخه را طوری برایش نوشت که مثلا وقتی مریض با یک قرص آسپرین حالش خوب می‌شود، 40تا قرص، کپسول و شربت هم مجبور بشود از داروخانه بگیرد، تا انبار داروخانه زود‌زود خالی شود.
دکتر... گفت: بیمار کالا نیست، چون کالا تاریخ انقضا دارد و ممکن است سرمایه آدم بخوابد و ضرر کند. ولی بیمار خواب ندارد و انقضا ندارد و همه‌اش سود است.
دکتر بیمارستاندولتی‌زاده گفت: بیمار کالا نیست، بیمار وسیله است و جلو دست‌وپاست و الکی تخت پر می‌کند که زودتر باید مرخصش کرد. دکتر بیمارستانخصوصی‌زاده گفت: بیمار کالا نیست، بیمار قطره‌قطره جمع گردد وانگهی برج‌سازی شود. دکتر پوریا عالمیبولانسیان نیز در پایان افزود: من یک‌بار رفتم بیمارستان و دستم شکسته بود. دکتر آمد گفت شغلت چیست؟ گفتم روزنامه‌نگار. یک نگاهی کرد و گفت می‌شود شش‌تومن. باید یک‌هفته بخوابی بیمارستان. اگر داری ویزیت کنم. گفتم دارم بفرما.
در اینجا خاطره ما به دلایل مختلف یکهو تمام شد.

http://sharghdaily.ir/?News_Id=47814 

Shargh Podcast - 126 - Alami

چاق ‌ولاغر 
پوریا عالمی 
 
طبق معمول مجلس دست رد به سینه وزیر پیشنهادی حسن روحانی زد که ما هم خسته شدیم از بس بهش پرداختیم. یکی دیگر هدیه را باز نکرده پس می‌فرستد یکی دیگر دست رد می‌زند به سینه یکی دیگر، این وسط نه‌تنها سر ما بی‌کلاه مانده که کلاهمان را هم باد برده و یک‌کلاه هم رفته سرمان و حالا ما کلاهی را که رفته سرمان دودستی چسبیدیم با اینکه می‌دانیم این کلاه برای سر هرکسی گشاد است. اما کاچی به از هیچی و کلاه به از بی‌کلاهی.
حالا از این حرف‌ها بگذریم برایتان یک چیز جدید تعریف کنم. در آخرین خبر تولید داخل، رییس اداره سرطان وزارت بهداشت گفت: متاسفانه 50درصد جمعیت ما دچار اضافه‌وزن هستند و 10درصد نیز سیگار یا قلیان مصرف می‌کنند.
خیلی خوب است که رییس اداره سرطان وزارت بهداشت گفته متاسفانه 50درصد جمعیت ایران چاق هستند. الان از چپ‌وراست و بالاوپایین و تووبیرون خرچنگ سرطان در حال نفوذ است، بعد رییس اداره سرطان می‌گوید مردم چاقند. یعنی اگر مردم لاغر بودند سرطان نمی‌گرفتند؟ الان ما لاغریم مریض نمی‌شویم؟ عزیز من، ما لاغریم، لایعقل که نیستیم.
به همین مناسبت به طرف گفتند در را ببند بیرون سرد است. گفت یعنی من در را ببندم بیرون گرم می‌شود؟
آقای احمدی‌نژاد هم همین‌طور بود. می‌گفتند چرا تورم‌ زده بالا؟ چرا گران ‌شده همه‌چیز؟ چرا سیاست خارجی ‌زده بیرون؟ می‌گفت: حال خانواده چطور است؟ ورزش برای سلامتی مفید است.
مثل اینکه از یکی بپرسی دو‌دوتا، چندتا می‌شود، به‌جای جواب بگوید بله و با هم ازدواج کنید. نمی‌شود که.
الان هم رییس اداره سرطان برگشته گفته ما چاقیم. اولا چه عیبی دارد؟ چاق‌ها مهربان هستند. بعد هم اینکه چون چاقند سرطان می‌گیرند؟ این هم حرف هست؟ یک‌بار ما رفتیم میهمانی از ما دعوت کردند بیاییم وسط. منتها ما قبول نکردیم چون گفتیم زمین کج است. فرمودند کجی زمین چه ربطی دارد به قناسی بدن شما؟
خیلی عجیب است. سرطان اداره دارد ولی جلوش را نمی‌توانند بگیرند. خیلی چیزها اداره هم ندارد ولی جلوش گرفته شده. به‌نظر ما مشکل همین اداره است. ما پیشنهاد می‌کنیم اداره سرطان را ببندند و بگذارند به‌صورت خودجوش باهاش برخورد شود.
این بود آمبولانس امروز. خدا را چه دیدید، با این حجم سرطان، اگر سرطان تا فردا کار ما را نساخت، فردا هم با هم یک دور دیگر با آمبولانس می‌زنیم.
 
http://sharghdaily.ir/?News_Id=48482 


Shargh Podcast - 137  - Alami

پیشکش به شما 
اندیشه فولادوند 
 
نه خیال فتح کیبورد و هوای خواب دارم/ پسِ این فضای سنگین هوس کتاب دارم
میان این‌همه خبر که بدند و این‌روزها که درهای مجازی و حقیقی انگار بر لولای مرگ، این مطلق سرگردان، می‌چرخند، یک عنوان، حواسم را پرت خلوتی مطبوع با خویش و خیال و فهم می‌کند.
خوشا که نام این هفته کتاب است. «کتاب» این مأمن خاموش و شریف.
هوس کرده‌ام هوسناک‌بودن منظره کتابخانه‌ام را، کتابخانه‌تان را، کتابفروشی‌ها را، کتاب‌خریدن‌های گذشته را، و شاید اکنون را، بوی کاغذ را و لمس حجم فهم را در قواره یک کتاب خوب و معتبر به رخ این روزگار سراسر مجاز و محفوظات مجازی بکشم که فهم‌ها و سوادها و اگر تحلیلی مانده باشد تحلیل‌ها را دارد در عمق یک بندانگشتی فضای اینترنتی محصور می‌کند و نمی‌گذارد مغز به قعر آنچه می‌کاود بخزد.
رفقا، همشهریان، همسرزمینان، همزبانان... ‌ای آدم‌ها! بیایید همین یک هفته، لااقل در همین هفت‌روز با یاد ارواح و جان‌های آگاه و علامه‌های دهر روزگاران که زیستشان به میمنت چنین عنوانی بر این هفته، مبارک باد سر داد دوباره کتاب بخریم یا اجاره کنیم یا به امانت بگیریم، بخوانیم و به شیوه دلچسب و عمیق روزگار بزرگان، یادداشت برداریم، مطالب را با منابع تطبیق دهیم و برای هر سوال ذهنی و عینی به یک کلیک کوچولو در مرورگرهای اینترنتی بسنده نکنیم و فهممان را به انگشت‌دانه تیترهای پاسخ‌نمای ارضاءکننده، تقلیل ندهیم. کتاب و کتابخوانی حالمان را بهتر از اوضاع اکنونمان خواهد کرد. قول می‌دهم.
وای و هزار افسوس بر سرزمین رودکی و نظامی و بیدل و فردوسی و خیام که سرانه مطالعه در آن چنین اندک و ناچیز است. ما وارثان خلفی برای نیاکانمان نبودیم. امروز چهارشنبه بیست‌وهشتم آبان در ساعت چهار پس از نیمروز در شهر کتاب بوستان میدان پونک که در مجتمع تجاری بوستان واقع شده، هستم تا شعری بخوانم، کتابی بخرم و کتابی بفروشم، اختیار امانت‌دادن کتاب‌ها اما با من نیست که کتابخانه کوچک شخصی‌ام پیشکش به شما.
اگر امروز مجال دیدار دست داد، مفصل گپ خواهیم زد، چای خواهیم نوشید و شعر خواهیم خواند. امروز میزبان شما هستم در آن نشانی. باقی بقایتان

http://sharghdaily.ir/?News_Id=48483 

Shargh Podcast - 138  - Fouladvand

آی کتاب کتاب بیا به بالینوُم عروس رفته کتاب بخونه 
 پوریا عالمی 
 
جنتی وزیر ارشاد گفته: «امید است روزی برسد کسانی که به خواستگاری می‌روند به‌جای اینکه از اموال آنها پرسیده شود از میزان پیوندشان با کتاب و کتابخوانی سوال شود.»
همین‌طوریش بین خانواده عروس و داماد مساله بود. حالا فردا پدر عروس می‌گوید شما با کتاب پیوند داری؟ در چه حدی؟ چه کتابی؟ کتاب بالینی هم لابد داری؟ هان؟ با کتاب به خواب می‌روی؟ اسمش را می‌گذاری کتاب بالینی؟ خوب نیست. آن انار بود که می‌بردند به بالین. به قول شاعر ‌ای انار انار بیا به بالینوم... حالا همین کم مانده با کتاب هم پیوند بخوریم. اصلا شما بیجا می‌کنی پیوند بخوری با کتاب. بعد از داماد بدبخت می‌پرسد: پیوند شما با کتاب چطوری است؟ دوطرفه است؟ کتاب را از چپ می‌خوانی یا از راست؟ کتاب دوجلدی هم داری؟ کتاب خودآموز چی، داری؟ نکند کتاب مصور هم داری؟ هان؟ لابد با عکس رنگی؟ کاغذگلاسه؟ از آن گلاسه لیزها؟ واقعا که. تو جای ازدواج باید بروی پیش دکتر.
می‌بینید. این‌هم عاقبت توصیه وزیر ارشاد. به نظر ما که جز با همسرتان با کسی یا چیزی پیوند نخورید.
 
http://sharghdaily.ir/?News_Id=48609 

Shargh Podcast - 139 - Alami

به مناسبت هفته کتاب و کتابخوانی 
 کودک آدمی، آدمی‌تر از آدمی است 
 محمدهادی محمدی 
 
عنوانی که بالای این جستار می‌بینید از ژان ژاک روسو است؛ سخنی پربار و تفسیرپذیر که می‌توان درباره آن صدها صفحه نوشت که چرا کودک آدمی، آدمی‌تر از آدمی است. در نگاه نخست منظور روسو این بود که نهاد کودک به طبیعت نزدیک‌تر است، پس ذهن او از جنبه اخلاقی و اجتماعی هنوز مانده است که مانند خود آدمی، تباه شود. از نگاه دیگر روسو می‌خواهد بگوید که کودک آدمی تشنه دانستن است، نه تشنه داشتن. این سخن را می‌خواهم به بخشی از گفت‌وگوی مدیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور بچسبانم که درباره کتاب‌نخواندن نسل جوان چنین می‌گوید: «جوانان ما نه از «کتاب‌نخوانی» بلکه از پایین‌بودن مدل گوشی‌هایشان خجالت می‌کشند.» خب با توجه به آموزه روسو می‌توان گفت که ما این جوانان را خوب تربیت نکردیم که دارایی را از دانایی برتر می‌دانند. موبایل مدل‌پایین یعنی نداشتن دارایی و کتاب‌نخواندن یعنی نداشتن دانایی. بی‌گمان یک جایی از کار ما مشکل داشته است که آنها به سوی دارایی می‌روند و نه دانایی. زیرا دانایی در ذات طبیعت و هستی وجود دارد پس با آن چیزی که روسو می‌گوید همساز است. اما نظام تربیتی ما کم‌کم به این جوان‌ها یا کودکان دیروزی آموخت که از ذات آدمی دور و موجودی شوند که در ستیز با ذات هستی است. ما به این جوان‌ها آموختیم که برای کوچک‌شمردن دیگران باید به دارایی خود تکیه کنند و به آنها یاد ندادیم که برای بزرگ‌داشتن انسان از هر گروه و قشری به دانایی خود تکیه بزنند. دانایی هم از راه کتابخوانی به دست می‌آید. آنها در یک نظام آموزشی بسته نیاموختند که گوهر خویش را با خواندن کشف کنند. در این شیوه از نظام آموزشی، مدرک هم تبدیل به دارایی شد نه دانایی، زیرا اکنون بی‌اغراق ما صدها‌هزار دانش‌آموخته دانشگاهی داریم که مدرک دارند، اما توانایی بهره‌بردن از دانایی‌ای که باید همراه با این مدرک باشد، ندارند. این طیف بزرگ دانش‌آموخته، کتاب نمی‌خوانند به همین دلیل است که شمارگان کتاب‌های دانایی‌محور در ایران دارد به زیر هزار کشیده می‌شود. ما تنها در نهاد آموزش‌و‌پرورش یک‌میلیون آموزگار و دبیر داریم، اگر اینها می‌خواستند کتاب بخوانند اکنون باید شمارگان کتاب‌های علوم‌تربیتی و رشته‌های مرتبط به صدهزار می‌رسید. پس نباید شگفت‌زده شویم اگر دارایی جای دانایی نشسته است، اما یادمان باشد که مسیر توسعه از دانایی می‌گذرد، نه دارایی، آن‌هم دارایی نفتی. دارایی نفتی از چاه به دست می‌آید، در‌حالی‌که دانایی را ذره‌ذره باید آموخت. ما اگر قرار است مردمی دانا و آگاه شویم باید سر هر برزن و سرایی یک کتابخانه داشته باشیم. این کتابخانه‌ها باید که شبانه‌روز کار کنند و از کودک تا بزرگ ما کتاب بخوانند. آنگاه ممکن است روزی برسد که جوانان ما هم اگر دور هم جمع شدند از کتاب‌هایی که خوانده‌اند سخن بگویند. اگر همه این پیش‌فرض‌ها آماده شد آنگاه شاید آدمی مانند کودک خود به سر‌چشمه باز‌گردد و اصل خود را که درستی ‌و پاکی و دانایی است، بر دارایی برتر بداند. پس بیایید با هم هفته کتاب را یک شوخی سالانه فرض کنیم که در این هفته کتاب را بزرگ می‌داریم، اما همچنان آداب و آیین کتاب‌خواندن را در دیگر روزهای سال به کودکانمان نمی‌آموزیم.

 
http://sharghdaily.ir/?News_Id=48613 

Shargh Podcast - 140 - Mohammadi

ادبیاتِ سیاست 
 کریم ارغنده‌پور 
 
زیاد شنیده‌ایم که افرادی می‌گویند: «من عضو هیچ حزب و گروه سیاسی‌ای نیستم.» درمیان نخبگان هم چنین برخوردی شایع است. این جمله بیشتر در حکم تنزه‌طلبی است و خواسته و ناخواسته این معنا را منتقل می‌کند که گویی عضویت در یک جریان سیاسی، اشکالی دارد. دیدگاه دیگری به موازات همین جمله وجود دارد که می‌گوید «من سیاسی نیستم؛ می‌خواهم زندگی کنم.» اتفاقا نکته اصلی هم در همین‌جاست؛ همین انگاره تفاوت زندگی و سیاست. اینکه خاستگاه این دیدگاه چیست، احتمالا ریشه در تاریخ این سرزمین دارد که عاقبتِ سیاسیون در مقایسه با سایر اقشار اجتماعی چندان بی‌دردسر نبوده است. منتها در این دیدگاه یک تناقض ذاتی نهفته است؛ زندگی اگر به سیاست کاری نداشته باشد، سیاست با زندگی‌ها کار دارد. هیچ عرصه‌ای جدا از سیاست و تاثیرات آن نیست. آنکه به‌خاطر زندگی، از سیاست دست می‌کشد، درواقع اجازه می‌دهد سیاست برای همه‌چیزش تصمیم بگیرد. توسعه‌یافتگی مرهون نشانه‌هایی است؛ یکی از مهم‌ترین آن شاخص‌ها میزان و کیفیت مشارکت عمومی در عرصه‌های مختلف است. از این زاویه یکی از مهم‌ترین نشانه‌های فاصله‌داشتن با وضعیت دموکراتیک همین است که شهروندان در برابر آنچه پیرامونشان می‌گذرد احساس مسوولیت نکنند. به‌عبارت دیگر هر اندازه شهروندان در برابر مسایل جامعه بیشتر بازیگر باشند به همان اندازه می‌توان امیدوار بود که دموکراسی پایاتر و عمیق‌تر است. در این سیستم سیاسی، ادبیات هم پیرو تمایلات شهروندان سامان می‌یابد. این نوشتار بر سر آن نیست که همه شهروندان باید سیاسی باشند، سهل است که چنین چیزی واقعی هم نیست، ولی حداقل از جامعه نخبگان انتظار می‌رود که مناسبات اجتماعی را چنانکه باید ببینند و به‌کار بندند. روشن است که این نکته با سیاسی‌بودن متفاوت است. برای دستیابی به فرهنگ دموکراتیک، ما نیازمند پالایش در ادبیات سیاسی هستیم و برای آن باید برخی دیدگاه‌های رایج اصلاح شوند.

 http://sharghdaily.ir/?News_Id=48661 

Shargh Podcast - 141 - Arghandepour

ملاقات با یار دیرینه 
سعید برآبادی: 

خاطره‌های جمعی ما نمی‌میرند، فراموششان نمی‌کنیم، اگرچه فراموشکار هستیم. درنهایت، این خاطره‌ها ممکن است در قالب خاصیت نیوتنی ماده، از شکلی به شکل دیگر بدل شوند. خاطره‌های جمعی ما از کتاب- لااقل در دهه اخیر- اما چندان شیرین نبوده‌اند که انگبین یک نامگذاری فرمایشی به‌عنوان هفته کتاب بتواند کاممان را به اندازه‌ای شیرین کند که صف بکشیم برای ملاقات با یار مهربان در کارزار حقوق‌های پایین و بیکاری و هزار عارضه اقتصادی که کم یا زیاد همه‌مان با آن درگیریم.  اما پنجشنبه‌ای که گذشت، یک استثنا بود؛ بهره‌گیری از شور و اشتیاق جامعه برای یادآوری یک سنت حسنه. شعاری که از گلوی یکی از اعضای شورای شهر تهران بیرون آمد و سر به شهرهای دیگر هم زد و هفته کتاب و کتابخوانی را به یک روز مهم در جامعه‌ای سنجاق کرد که مدت‌ها بود، کتاب را از هرسو، شیئی «بی‌اعتبار» می‌یافت. بی‌اعتبار از آن‌رو که کتاب دیگر در پیوند با زندگی روزمره، تعریف نشده بود، بی‌اعتبار از آن جهت که کتاب‌ها، گویی همه از کارخانه‌ای یکسان‌ساز بیرون می‌آمدند و بی‌اعتبار از این‌رو که از حضور مردم خالی شده بودند. کتابگردی پنجشنبه، یک ملاقات بود، بعضی از نویسندگان، این دیدار را ملاقات مردم با مریضی محتضر به‌نام کتاب توصیف می‌کردند و برخی دیگر، برخورد اتفاقی جامعه‌ای که کتاب را فراموش کرده - و به‌همین‌خاطر، سخت و تلخ زندگی می‌کند- با کتاب، تنها عنصر آگاهی‌دهنده عصری که اطلاعات را رسانه‌های مجازی مفت‌مفت و کیلویی اما بی‌خاصیت در گوش‌ها زمزمه می‌کنند.  در این ملاقات تازه، کتاب‌ها گران‌تر شده بودند، اما تنوع دوباره بازگشته بود، سلیقه‌ها دیگر خیلی یکسان و ازپیش‌تعیین‌شده نبودند و کتاب که خود، مجال تنفس هوای تازه و دیگری است به مخاطب این اجازه را می‌داد که در هر هوایی که مایل است نفس عمیق بکشد. در این ملاقات تازه، دیگر خبری از بسته‌شدن کتابفروشی‌ها نبود. غذای روح دوباره عزم‌جزم کرده که جای فست‌فودهای راسته‌های کتابفروشی را بگیرد. روزگار نه‌چندان‌خوش احوال کریمخان و انقلاب به پایان رسیده و حالا دوباره این کتاب است که پشت قفسه مغازه‌ها، به مشتری‌هایش «بفرما!» می‌زند.  خاطره‌های جمعی ما از کتاب و کتابخوانی نمی‌میرد چراکه ادبیات فارسی مثل خون است برای زندگی‌مان. منتها خاطره روزگاری که کتاب‌های ایستاده در انتظار چاپ از تعداد چاپ‌شده‌ها بیشتر بود، خاطره زمانی که چراغ کتابفروشی‌های کریمخان یک‌به‌یک خاموش می‌شد، حالا در حال بدل‌شدن به انرژی صف‌کشیدن در کتابفروشی‌ها و ملاقات با یار دیرینه است؛ ملاقات با دست‌های لرزان نویسندگان و شاعران. در این ملاقات تازه، نیاز به یادآوری تراژدی جندی‌شاپور نیست، فقط کتاب‌هایی را که خریده‌ایم، مشتاقانه‌تر در آغوش می‌فشاریم و نویسندگانش را عزیزتر می‌داریم.

 http://sharghdaily.ir/?News_Id=48663 

Shargh Podcast - 142 - Baraabaadi

عبور از نقطه بی‌بازگشت 
 صادق زیباکلام . استاد دانشگاه تهران 
 
خیلی‌سال پیش که مهندسی شیمی می‌خواندم، مبحثی داشتیم درخصوص مواد «الاستیک» و خواص ارتجاعی آنها. برخی موارد مثلا کش، پس از کشیده‌شدن و رها‌شدن، به نقطه اولیه بازمی‌گردند. اما در مواردی پس از کشیده‌شدن بیش‌ازحد و رهاشدن، دیگر به آن نقطه بازنمی‌گردند. حالا شده حکایت پرونده هسته‌ای ما. بسیاری از هموطنانمان با کنجکاوی، اشتیاق و بیم و امید، در انتظار خبری از وین هستند. شاید به‌استثنای اقلیتی که به‌واسطه ملاحظات و منافع جناحی خود، خیلی نمی‌خواهند که در وین توافقی صورت گیرد، شمار قابل‌توجهی از مردم ایران، از فقیر و غنی گرفته تا پیر و جوان، تحصیلکرده و نکرده، بازاری و کارمند همه مشتاق و در عین حال با بیم و امید، در انتظار خبر مذاکرات هستند. جالب است که همه ما امیدوار هستیم مذاکرات به نتیجه برسد و گره هسته‌ای پس از بیش از یک‌دهه، باز شود. به همه مردم ایران و به همه آنان که می‌خواهند خبر از وین مثبت باشد، باید گفت این غایت امید همه ماست که فردا نهایتا پس از 15ماه مذاکرات نفسگیر و صبر و انتظار، خبر توافق کلی از وین برسد. اما و در عین حال، ممکن هم هست که روی پاره‌ای از مسایل مهم مورد اختلاف، همچنان توافقی میسر نشود و در نتیجه توافق کلی موردانتظار، امضا نشود. چنین احتمالی با وجود نامطبوع‌بودنش، اما و در عین حال واقعیتی به‌نسبت جدی است. پرسش مهم این است:اگر اعلام شود توافق کلی صورت نگرفته، معنای آن چیست؟ آیا نرسیدن به این نقطه در سوم آذر در وین، به معنای آن است که مذاکرات شکست خورده و پرونده هسته‌ای همچنان مفتوح خواهد ماند؟
این نوشتار؛ اتفاقا می‌خواهد بگوید اینگونه نیست. ممکن است برخی در داخل بگویند و بنویسند که روحانی و تیم مذاکره‌کننده، 15ماه وقت ما را تلف کردند و سبب شدند درخصوص پیشبرد برنامه‌های هسته‌ای، این مدت ارزشمند را از دست بدهیم و مطالبی از این دست. همچنان‌که پس از تیر 84 و روی‌کارآمدن دولت اصولگرای احمدی‌نژاد، یادمان می‌آید که چقدر از این حرف‌ها زده شد. اما اگر فردا توافق نهایی هم حاصل نشود، این، به‌هیچ‌رو به معنای بی‌نتیجه‌ماندن و به بن‌بست‌رسیدن مذاکره نیست.
واقعیت آن است که این یک‌سال‌وچندماه نه‌تنها مثبت بوده بلکه اساسا باید گفت وضعیت پرونده هسته‌ای ما با غرب، حکایت همان مبحث مواد الاستیک در مهندسی شیمی را پیدا کرده است. به بیان دیگر حتی اگر توافقی هم در وین صورت نگیرد وضعیت پرونده هسته‌ای ما به نقطه‌ای رسیده که دیگر به عقب و پیش از دولت یازدهم، قابل بازگشت نیست.
 
http://sharghdaily.ir/?News_Id=48707

Shargh Podcast - 143 - Zibakalaam

آموزش پختن آش کیک 
 
 مدیران هتل کوبورگ وین در یک ابتکار جالب برای تیم‌های مذاکره‌کننده مساله هسته‌ای ایران، کیک‌های اختصاصی پختند که عکسش را یک خط پایین‌تر می‌بینید. روی این کیک‌ها نوشته شده: «افتخار بزرگی است پیش ما هستید.» می‌بینید؟ چندجور برخورد با مذاکرات هسته‌ای می‌شود. یکی توی خارجه کیک می‌پزد که همه دهانشان را شیرین کنند. یکی توی داخله با چهارتا تیتر هرروز آشی برای تیم مذاکره‌کننده می‌پزد که روش یک‌وجب روغن باشد. این وسط بعضی‌ها معتقدند قضیه آش کشک خاله است که بخوری نخوری پات است. اما یکسری تا اسم‌ آش بیاید یاد دعوامرافعه می‌افتند و معتقدند یک‌طرف قصه باید آش‌ولاش شود.  بعضی‌ها هم همیشه آش‌خورند و میلی به خوردن کیک ندارند. یکسری هم تا حالا هرچی پختند‌ آش دهان‌سوزی نبوده اما اصرار دارند حتما باید خودشان دیگ را هم بزنند. اما ما معتقدیم آشپز وقتی دوتا بشود ‌آش یا شور می‌شود یا بی‌نمک. باباجان، ظریف‌اینا خیلی ظریف دارند کار را پیش می‌برند و به‌هرحال آشی که بپزد را همه باید نوش‌جان کنیم. منتها یکسری فقط بلدند آش پشت‌پا بپزند. به نظر ما وقتش است ما هم دست‌به‌کار پختن کیک ظریف بشویم، بلکه کم‌کم به‌نتیجه‌رسیدن مذاکرات را بتوانیم جشن بگیریم و پایکوبی کنیم.

 http://sharghdaily.ir/?News_Id=48834 

Shargh Podcast - 144 - Alami

متاسفم 
 پوریا عالمی 
 
امروز آمبولانس را خاموش می‌کنیم و به‌جاش یک گاری می‌خریم تا ببندیم به بعضی‌ها و بفرستیمشان وسط بیابان. اصلا بهتر است چراغ‌ها را خاموش کنیم و ستاره‌های سربی، فانوسکای خاموش، من و هجوم گریه پِلی کنیم و ‌های‌های گریه کنیم. الان عرض می‌کنم چرا؛ امروز روز جهانی «منع خشونت علیه زنان» است و دوتا خبر اصلی خبرگزاری‌های ما اینهاست: فرمانده انتظامی تهران بزرگ گفته فرد اسیدپاشی را دستگیر کرده‌اند که اعتراف کرده چون رابطه‌اش با خانم موردنظر شکرآب شده بوده قصد داشته با ریختن اسید روی او خود را به این زن نزدیک‌تر کند. برای همین،‌ طوری برنامه‌ریزی‌کرده که اسید روی لباس طرف مربوطه در ناحیه کمر ریخته شود. خیلی‌وقت‌ها به این فکر می‌کنم آمبولانس را بفروشم جاش یک وانت بخرم که پشتش قفس است و بروم باغ‌وحش کار کنم. یعنی بعضی‌ها را باید سوار آمبولانس کرد تا با کمک‌های اولیه حالشان خوب شود. بعضی را باید سوار آمبولانس کرد و برد بیمارستان تا حالشان خوب شود. بعضی را هم باید سوار آمبولانس کرد و برد تیمارستان تا حالشان خوب شود. بعضی را هم باید برد تیمارستان و بستشان به تخت تا حالشان خوب شود. بعضی را هم باید فرستاد باغ‌وحش. بعضی را هم که باغ‌وحش جوابشان کند و از درمانشان قطع‌امید کند، باید بست به گاری و فرستاد وسط بیابان.
واقعا مشکل ما مسوولیت اجتماعی خودمان است. راستش این برای ما پیشرفت محسوب می‌شود که طوری اسید بپاشیم که طرف مربوطه سالم بماند اما حساب‌کار هم دستش بیاید.
قدیم سیگار می‌چسباندند تا هم علامت گذاشته باشند هم طرف بفهمد داستان چیست. الان اسید می‌پاشند.
اصولا این سبک که یک‌طوری بزنند که جاش معلوم نباشد، سبک متداولی در اذیت‌وآزار آدم محسوب می‌شود.
خواهش می‌کنم دست نگذارید روی دلم تا سفره دلم را باز نکنم. یک‌طوری زیرپوستی موضوع را مطرح کنم که کسی متوجه نشود جز خودم و شما. شما هم به کسی نگویید این موضوع را من خیلی زیرپوستی مطرح کردم. ممنونم.
خلاصه به‌نظر ما زنان ما کم‌کم باید با لباس کار بیایند از خانه بیرون. یعنی علاوه‌بر کلاه‌ایمنی باید لباس‌نسوز هم بپوشند. دستکش صنعتی هم دستشان باشد.
ماسک ضدشیمیایی و ماسک ضداسید و گوشی ضدآلودگی مجهز به صداگیر آزار کلامی هم همراهشان باشد.
اصلا ما پیشنهاد می‌دهیم بهترین راه برای امنیت زنان این است که یا کلا از خانه بیرون نیایند یا اگر می‌آیند توی گاوصندوق خودشان را استتار کنند و خلاص.
همسر آزاری و شانس ما
البته راستش را بخواهید زنان توی خانه هم امنیت ندارند. چون معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور گفته: «از ابتدای سال93 تاکنون 120هزارتماس مرتبط با فعالیت‌های اورژانس اجتماعی، با تلفن123 برقرار شده است که هشت‌درصد آنها در ارتباط با «همسرآزاری» بوده است.» پس فهمیدیم اگر زن از خانه برود بیرون اسید می‌پاشند روش و یک‌طور آزارش می‌دهند. اگر در خانه بماند می‌روند روی اعصابش و شاید هم دست بلند کنند روش و یک‌طور دیگر آزارش می‌دهند.
ما شانس آوردیم مَردیم و آزاری که در جامعه و خانه می‌بینیم خیلی کمتر از زنان است. اما شانس نیاوردیم و اگر ببینیم کسی دارد آزار می‌بیند خودآزاری می‌کنیم و بسیار غصه می‌خوریم. حالا هم آمبولانس را روشن می‌کنیم و از خجالت می‌رویم در افق گم شویم.
 
http://sharghdaily.ir/?News_Id=48985 

Shargh Podcast - 145 - Alami

نباید به‌راحتی گذشت 
احترام برومند 
 
به‌نظرم غم‌انگیزترین و تکان‌دهنده‌ترین خبری بود که در ماه‌های اخیر با وجود انبوه خشونت‌ها و جنایاتی که دنیا را درگیر کرده است، شنیدم. قتل معلمی جوان به‌دست دانش‌آموزی در یکی از مدارس بروجرد. این اتفاق نه به‌دلیل مسایل سیاسی بود، نه اختلافات فرقه‌ای، نه به‌دلیل مسایل مالی‌ای که دایم می‌شنویم.این واقعه با تمام ابعاد هولناکش، هشدار بزرگی است. هشدار به همه ما که جوانی در خانه داریم. هشدار به مسوولان نظام آموزشی کشور. هشدار به جامعه مدرک‌محور. زنگ‌خطر به همه ما که فرزندانمان، جوانانمان باید به هر قیمتی با نمرات فوق‌عالی به منزل بیایند. هشدار به مدارسی که پایین‌تر از معدل 5/19 را اسم‌نویسی نمی‌کنند. آیا با تمام تغییراتی که در ساختار جامعه ایجاد شده، با تغییرات چشمگیر در کودکان و نوجوانان، نظام آموزشی ما نباید تغییر کند؟ و همچنان این سیستم قدیمی آموزشی در کشور باید پا‌‌برجا باشد؟ به یاد می‌آورم کودکی و نوجوانی نسل خودم را. شش، هفت، هشت، دوازده بچه در یک خانه... بدون اینکه پدر و مادر کوچک‌ترین فشار و تهدیدی رویمان داشته باشند، حتی خیلی‌وقت‌ها بی‌اینکه بدانند ما کلاس چندم هستیم! با نمره 12 و 13خوشحال و خندان و امیدوار، با حسی که امروز در کمتر جوانی می‌بینیم، به منزل می‌آمدیم. با معدل12 قبول می‌شدیم، سرشار از نشاط، سه‌ماه تابستان را با نفس آسوده می‌گذراندیم. حالا می‌بینیم سه‌ماه تعطیلی دوست‌داشتنی بچه‌ها هم بازیچه رقابت‌های مدارس غیرانتفاعی شده است. ما جلو معلم و مدیر و ناظم سرمان را بالا نمی‌کردیم و قلبمان تاپ‌تاپ می‌زد. حتی نمی‌توانستیم توی صورتشان نگاه کنیم. چه‌دلیل یا دلایلی چنین حادثه هولناکی را رقم می‌زند؟ ناامیدی؟ خشونت مستولی بر دنیا؟ خشونت‌هایی که در شبکه‌های مجازی به نمایش گذاشته می‌شوند؟ سختگیری مدارس و والدین، برای به‌دست‌آوردن نمرات درجه‌یک؟ سیستم غلط آموزشی کشور که فشار بسیاری بر کودکان و نوجوانان وارد می‌کند؟ یا همه اینها؟ نمی‌دانم! من با شنیدن این خبر به تلخی گریه کردم. برای این معلم بی‌گناه، زحمتکش و جوان و خانواده‌اش... برای پدر و مادر و خانواده پسر دانش‌آموز و البته برای خود این نوجوان، که سال‌های بسیار سختی در ‌پیش دارد.

http://sharghdaily.ir/?News_Id=49021 

Shargh Podcast - 146 - Boroumand

Independent & privately-owned Shargh is one of the most circulated & widely-read reformist newspapers in Iran - روزنامه شرق

SharghDaily

Popular tracks