Iedereen die ooit naar een museum is geweest heeft ze weleens gezien. Prachtige schilden, verkleurde boeddha beeldjes, of zelfs een gouden sarcofaag. Objecten gestolen uit verre oorden, vanuit de andere kant van de wereld terechtgekomen in een vitrine, vaak met niet meer dan één zinnetje als beschrijving. Hoe is het Nederlandse sentiment rondom deze roofkunst veranderd over de jaren? Hoe kijken de gekoloniseerde bevolkingen naar deze objecten? En wat zijn de juridische belemmeringen als het gaat om restitutie?
Henok en Anke hebben het er over met Mirjam Hoijtink, assistent professor Cultural Sciences aan de UvA en Evelien Campfens, post-doc onderzoeker aan de Universiteit Leiden en cultural heritage law specialist. Ook vertelt columnist Aafke Kok over haar zoektocht naar een nieuw favoriete museum!

Roofkunst

Misschien ken je woorden zoals ‘hijsbakkie’ en ‘muurprop’ wel, en het mag geen verrassing zijn dat de Zuid-Afrikaanse taal innig is verweven met de koloniale geschiedenis van het gebied.  Maar wat betekent dit voor het gebruik van de taal, de literatuur en de identiteit van de Afrikaners? En bestaat er een toekomst voor deze taal in het moderne Zuid-Afrika na de apartheid? Dit bespreekt onze redacteur Lianne met Toni Banov, promovendus aan de Universiteit van Zagreb bij de Afdeling Neerlandistiek. Toni laat ons kennismaken met de Zuid-Afrikaanse auteur Karel Schoeman die ongehoorde stemmen laat doorklinken in zijn historische romans. En verder luisteren we vandaag in de tweede helft van de uitzending naar de reportage “Zuid-Afrika aan de gracht” over het Zuid-Afrikahuis, hét cultuur en kenniscentrum van Zuid-Afrika in de lage landen.  Dit sal 'n propvol uitsending wees!

De Zuid-Afrikaanse taal en geschiedenis

In deze uitzending legt filosoof, theoloog en religiewetenschapper Laurens ten Kate uit wat zingeving tegenwoordig precies inhoudt, wordt er ingegaan op hoe zingeving door de tijd heen veranderd is, en bespreken we het verschil in zingeving binnen en buiten religies.

Zingeving

Nieuw Elan in de Kraakbeweging! Afgelopen najaar kraakte leden van actiegroep pak mokum terug voormalig Hotel Marnix aan de Marnix straat. In deze aflevering spraken we met Stadshistoricus Tim Verlaan en Charlie van actiegroep Pak Mokum terug over het hoe en waarom van kraken en of er voor kraken nog wel toekomst is in de moderne stad. Daar bleek onder andere de Amerikaanse filosoof Marshall Berman heet en ander over te vinden.

Amsterdam Kraakstad

Wanneer is een ruzie met je partner een relatieprobleem? En wanneer ga je in relatieherapie of kan je het beter gewoon uitmaken? Vragen die u misschien wel eens met vrienden bespreekt, maar ook vragen waar de wetenschap antwoorden op heeft! Deze antwoorden hoort u in de aflevering van 27 maart 2022, waar Teuntje van Heese en Lilian Kingma met dr. Henk Jan Conradi spreken, assistant professor Klinische Psychologie aan de Universiteit van Amsterdam en tevens psychotherapeut. In de uitzending hebben zij het over het ontstaan en de impact van relatieproblemen en hoe dit relateert aan hechting in de kindertijd. Ook relatietherapie komt aan bod, waarbij het belang van fysiek contact naar voren komt. 
De techniek van deze uitzending werd verzorgd door Tanne van der Wal.
De column is verzorgd door Sebbe Poll.

Relatieproblemen, hechting en relatietherapie

De dag die je wist dat zou komen is eindelijk hier: radio Swammerdam duikt de historie van het koningshuis in. Promovendus Fons Meijer neemt ons terug naar het vaderland in de 19e eeuw, waar Willem I, II, en III koning waren van Nederland. Hoe is ons koningshuis ontstaan, waarom de Oranjes, en hoe speelden zij in op rampspoed in het land destijds? Je hoort het in deze speciale thema uitzending van Radio Swammerdam.

De Historie van ons Koningshuis

In deze uitzending gaan Thomas Verhage en Emerence Kapteijn in gesprek met Tessa Visser en dr. Bart Knols over muggen. Waarom prikt een mug eigenlijk? Is het van belang om muggen te bestrijden? Moeten we ons in Europa zorgen maken voor ziekten die door muggen worden verspreid? In deze uitzending komt het mogelijke gevaar die muggen vormen aan het licht.

Muggen

In deze aflevering van Radio Swammerdam spreken redacteuren Bart Verplanke en Pelle IJntema met Nienke Boesveldt, onderzoekster in het veld van dakloosheid aan de Universiteit van Amsterdam. We hebben het over beleidsvoering tegen dakloosheid, de verschillen tussen landen en hoe mensen dakloos worden.

Dakloosheid

In deze uitzendingen gaan Lilian Kingma en Bart Verplanke in gesprek met Bernardo Kastrup over vrije wil. Bernardo is aanhanger van het Idealisme, een filosofische stroming die beargumenteerd dat mentale ervaringen aan de grondslag liggen van de wereld, in tegenstelling tot de fysieke wereld van het materialisme. In idealisme is er wel plaats voor vrije wil, waar dit vaak niet het geval is voor materialisme.

Kwantumfysica & Vrije wil

In deze uitzending duiken Pelle Yntema en Emerence Kapteijn samen met hoogleraar coördinatiedynamica Peter Beek en fanatiek sporter en trainer Emiel Heuver in de wereld van het zwemmen. Op welke manier verhouden sportprestaties zich tot het element water? Heeft “watergevoel” bijvoorbeeld invloed op sportprestaties? Hoe belangrijk is dat voor bewegingswetenschappers? En is er iets als een perfecte slag of een perfect bommetje? Dat alles en meer, in deze aflevering over de kunst van het zwemmen.

De kunst van het zwemmen

Wist je dat bijna een derde van al het eten dat geproduceerd wordt niet door mensen opgegeten wordt? Ontzettend zonde, al die verspilling. Daarom spreken Thomas Verhage en Tabe Bakker in deze uitzending met Martijntje Vollebregt en Merijn Koops over voedselverspilling en hoe je die tegen kan gaan. Martijntje is onderzoeker bij Wageningen Food & Biobased Research met een expertise in voedselverspilling en Merijn Koops werkt als account specialist Manufacturing bij Too Good To Go, een platform dat streeft voedselverspilling tegen te gaan.

Voedselverspilling

Zelfs als je maar weinig online bent valt het op: het Internet heeft een eigenzinnige cultuur, en die sijpelt langzaam het echte leven binnen. Via politiek of media, via complotten of modewoorden. Hoe zit dat? En wat voor cultuur is dat eigenlijk? En kunnen we eigenlijk nog wel van een onderscheid spreken tussen 'echt' en 'Internet'? Over deze vragen spreken Tabe Bakker en Emerence Kapteijn met mediawetenschapper Daniël de Zeeuw (UvA, KU Leuven). Column door Nicole Kaandorp, techniek Bart Verplanke

Internetcultuur

Nienke Groskamp vertelt over haar onderzoek naar de verbanden en overlap tussen spiritisme en de abortus-discussie in de Verenigde Staten in de negentiende eeuw. De geschiedenis van abortus blijkt veel complexer te zijn dan die in het huidige debat vaak wordt voorgesteld.

Door Momo Schaap, met dank aan Emerence Kapteijn en Thomas Verhage.

Spiritisme en abortus in de negentiende eeuw

Tropische temperaturen staan voor de deur en dat betekent dat het tijd is voor de zomerstop van Radio Swammerdam. Maar voordat we uit de ether zijn, staat er een recap van seizoen 2022/2023 voor jullie klaar. Redacteuren Tanne van der Wal, Emerence Kapteijn en Thomas Verhage doken de studio in om terug te blikken op de mooiste radiomomenten van het afgelopen seizoen: van een rapportage over het NK Bommetje, tot een interview over de Amazone.

Terugblik seizoen 2022-2023

Hoe zijn de voordelen van steden veranderd in de afgelopen decennia? En voor wie zijn die voordelen precies? Stadseconoom dr. Mathieu Steijn doet onderzoek om hierover harde cijfers op tafel te krijgen. 

Mathieu vertelt in deze aflevering over zijn promotieonderzoek naar de veranderende voordelen van steden, de groei van steden de afgelopen jaren, en wat daarbij de rol van het uitwisselen van ideeën is. Het blijkt dat nabijheid nog steeds heel belangrijk is voor het doen van intellectueel werk! 

Daarnaast vertelt Mathieu over zijn nieuwste onderzoek naar sociale mobiliteit tussen wijken. Hoe kunnen we beleid maken om dit te bevorderen? 

Luister ook vooral naar Piet Ruigs mooie column over de rafelranden in de stad.

Door Tabe Bakker.
Dank aan Emerence Kapteijn en Max Waterreus

Scheve groei tussen steden en opgroeien in een scheve stad

De column van Piet Ruig bij de uitzending 'Scheefgroei tussen steden en opgroeien in een scheve stad' met Mathieu Steijn van 29 oktober. Ook op dit kanaal te vinden!

Brusselse Rafelrandjes - Column Piet Ruig - 29 oktober

Psychiater en onderzoeker Nienke Vulink vertelt over de nieuwste ontwikkelingen in de psychiatrie. Wat kan diepe hersenstimulatie (DBS) betekenen voor mensen met een hevige dwangstoornis of depressie? Wat zijn de verschillen met rTMS, waarvoor geen operatie nodig is? En waarom zijn deze veelbelovende behandelmethoden nog zo onbekend? Nienke pleit voor meer samenwerking tussen academische ziekenhuizen en ggz-instellingen.
Presentatie door Maaike Kooijman en Tabe Bakker.

Nieuwe ontwikkelingen in de psychiatrie en wat die kunnen betekenen

In de negentiende eeuw wordt het Osmaanse (Ottomaanse) Rijk steeds toegankelijker voor West-Europese toeristen. Schrijvers en kunstenaars trekken naar het oosten, op zoek naar een authentiek oriëntaalse ervaring. Hoessein Alloul, docent aan de Universiteit van Amsterdam, vertelt over zijn onderzoek naar hun reisverslagen en legt uit dat Osmaanse geschiedenis ook Europese geschiedenis is.

Door Momo Schaap, met dank aan Roeland Dubèl en Tabe Bakker. Met een column van Isa Skolnik.

Osmaanse reisverslagen

De eerste film waarin de wereld in de zee voor een groot publiek in beeld werd gebracht heette Le monde du silence. De Stille wereld van Jacques Cousteau uit 1956. Mensen kunnen niet goed horen onder water. Heel lang hebben we daarom aangenomen dat het stil is onderwater. In de meeste natuurdocumentaires is ook maar weinig te horen als de camera onder water duikt. Je hoort dan vooral bubbels en misschien wat muziek om een achtervolging spannender te maken. Maar het tegendeel is waar: het is verre van stil onder water. Er is een symfonie van geluiden. 

Het is er zelfs eerder een herrie. En met schadelijke gevolgen voor de zeedieren. Zelfs op het diepste punt van de oceaan kun je nog het geluid van boten horen. En dat terwijl geluid de belangrijkste vorm van communicatie is voor het onderwaterleven. Wat zijn de bronnen van geluidsoverlast in de zee? En wat betekent al dat lawaai voor vissen en andere zeedieren?

In deze aflevering van Radio Swammerdam gaat Daniel Teunissen in gesprek met Niels Kinneging over zijn onderzoek naar geluidsoverlast in de Noordzee en Jeroen Hubert over zijn onderzoek naar de effecten van geluidsoverlast op zeedieren. Ook is er een vooraf opgenomen interview met Hans Slabbekoorn.

Lawaai onder water

De oud-Griekse cultuur wordt beschouwd als fundamenteel voor die van ons, maar hoe gaan we om met de vrijwel volledige afwezigheid van vrouwelijke stemmen uit de oudheid? Jacqueline Klooster, docent aan de Rijksuniversiteit Groningen vertelt over de rol van vrouwen in Griekse mythen en over een immens populair, nieuw genre van romans die deze verhalen hervertellen vanuit hun perspectief.

Door Momo Schaap, met dank aan Emerence Kapteijn.

Vrouwenstemmen uit de oudheid

We horen van alles over de ervaringen van vrouwen tijdens en na een zwangerschap, maar wat gebeurt er in het lichaam én het hoofd van haar partner? En wat is de rol van vaders in de moderne maatschappij? Een uitzending van Maaike Kooijman met aan het woord onderzoeker Renate Buisman, kinderarts en onderzoeker Ineke de Kruijff, en schrijvende vader Sander Voesten.

Bestel Sanders boek 'Dubbel gevoel': https://www.boekscout.nl/shop2/boek/9789464891430
Luister de podcast 'Ontroostbaar' over huilbaby's: https://open.spotify.com/show/4pdfETfgKxD0YGFByP58Sy?si=d92d33844347455a

Volg Radio Swammerdam op LinkedIn: https://www.linkedin.com/company/radio-swammerdam/
Volg Radio Swammerdam op X: https://twitter.com/RadioSwammerdam
Volg Radio Swammerdam op Instagram: https://www.instagram.com/radioswammerdam

(On)gelukkige vaders

Vindt u Valentijnsdag maar commercieel? Dat klopt! Maar feestdagen hebben dat wel vaker, toch geven ze betekenis aan ons leven en de tijd. Hoe werken feestdagen precies? Waar komen ze vandaan en hoe moeten we ze vieren? Antropoloog Irene Stengs vertelt ons hoe het zit, en hoe we onze eigen feestdag kunnen maken: Radio-Swammerdam-Dag!

Valentijnsdag en het fenomeen feestdagen

Hoe worden sterren geboren, en wat is de invloed van verschillende stersystemen - een groep van twee of meer sterren die door onderlinge zwaartekracht bij elkaar gehouden worden - op hun levensloop? In deze Radio Swammerdam uitzending gaan Emerence Kapteijn en Max Waterreus in gesprek met sterrenkundige dr. Silvia Toonen (Universiteit van Amsterdam), die zich in haar onderzoek richt op drievoudige stersystemen, hun invloed op stellaire evolutieprocessen, en het belang van dergelijke systemen voor het begrijpen van stellaire geboorte, leven en hun uiteindelijke lot in de kosmos.

Stellaire evolutie en drievoudige systemen

Het is misschien het beste te vergelijken met het tjirpen van krekels. Een schel geluid, dat in de vorm van een radioflitsen op onze aarde neerdaalt. Ze zijn afkomstig van een ander zonnestelsel, onvoorstelbaar ver weg. De radioflitsen hebben lichtjaren afgelegd en zijn daardoor nog slechts een fractie van wat ze waren, toen ze werden uitgezonden. De radioflitsen kennen een patroon, of juist géén en hoewel we niet zeker weten waar de flitsen vandaan komen, hebben we wel een vermoeden: neutronensterren. 
Max Waterreus spreekt Radioastronoom Jason Hessels over dit fenomeen

Neutronensterren

27 miljoen euro: dat is het geld dat de Tweede Kamer vrij gaat maken voor speciale long covid-behandelcentra. Dat geeft hoop voor de ongeveer 90.000 Nederlanders die ernstig worden beperkt door langdurige covid. Tegelijkertijd hebben die nog op te zetten poliklinieken ook een uitdaging: er zijn nog geen behandelingen of medicijnen voor post-covid bekend.

Wat weten we nu over de medische oorzaken van post-covid? Waar moeten we zoeken voor oplossingen? En wat kunnen we leren van andere post-infectieziekten? Maaike Kooijman in gesprek met hoogleraar precisiegeneeskunde Anke-Hilse Maitland, longarts Lous Rijssenbeek en Anne Vroegindeweij, die het boek 'De Achterblijvers' schreef over haar ervaringen met long covid.

Leven met long covid

Er bestaat een helder beeld van de wetenschappelijke revolutie als de overwinning van de rede op het dogma van de kerk. Maar de harde tegenstelling tussen religie en wetenschap is veel minder oud dan vaak wordt gedacht en lange tijd zag men twee domeinen die elkaar informeerden en inspireerden.

Hoe religieus was Copernicus? En was Galilei een charlatan? Momo Schaap in gesprek met Lieke Wijnia, Hoofd Onderzoek en Bibliotheek bij Museum Catharijneconvent en Geertje Dekkers, wetenschapshistorica en geschiedenisjournalist. Dekkers was gastconservator voor Wijnia's tentoonstelling, De Schepping van de Wetenschap in Museum Catharijnenconvent.

Religie en wetenschap

Radio Swammerdam is hét wekelijkse wetenschapsprogramma op Radio SALTO (99.4FM in Amsterdam en omstreken), elke zondag om 11.00 uur live vanuit Pakhuis de Zwijger.

Radio Swammerdam is vernoemd naar natuurwetenschapper Jan Swammerdam (1637 - 1680), die er een rariteitenkabinet in Amsterdam op nahield.

Trailer | Radio Swammerdam

Van wie is de stad? Voor krakers is het antwoord op die vraag helder: van de bewoners! Ook in de Jordaan is er is een erfenis van betaalbaar wonen die we te danken hebben aan krakers. Een voorbeeld van die erfenis is de woning waar redacteur Daniel Teunissen in woont. Deze is in de jaren 80 gekraakt. Hij is benieuwd: zijn de krakers die destijds het huis hebben gekraakt nog te vinden? Hij wil ze namelijk graag bedanken. En wat kunnen we leren van krakers toen en nu?

Het recht op de stad

Welkom bij de rijke geschiedenis van bier. De grootste bierkenner van Nederlands, dr. Leendert Alberts, legt uit waar het beeld van de brouwende monnik vandaan komt, terwijl bier niet bepaald past bij het contemplatieve leven van de monnik. Ook proeven we het 'beste biertje' ter wereld, de Westvleteren 12. Proost!

Door Tabe Bakker, co-host Momo Schaap, techniek Emerence Kaptein.

Bier van monniken

Zijn nalatenschap is overal in Amsterdam terug te zien, toch weten maar weinig mensen wie hij was. Christiaan Pieter van Eeghen was een negentiende eeuwse zakenman, met oog voor stadsgroei in de breedte. Zo verrijkte hij de stad met het Vondelpark, sociale huurbouw en het prinsengrachtziekenhuis. Ook was hij medeoprichter van zowel het Stedelijk als het Rijksmuseum. 

Nergens heeft hij zijn naam aan gebonden, en dat was genoeg reden voor Laura van Hasselt om het boek 'Geld, Geloof en Goede Vrienden' te schrijven. Tot 30 juni is er in het Amsterdam Museum ook een tentoonstelling over Van Eeghen te zien. Radio Swammerdam was erbij en maakte een reportage. Max Waterreus sprak op locatie met gastconservator Laura van Hasselt, conservator Maren de Wit, vormgever Edo Mulder én directrice Judiekje Kiers.

Piet van Eeghen en de metamorfose van Amsterdam

Zwangeren en baby’s met een niet-westerse migratieachtergrond lopen meer risico om tijdens de zwangerschap en baring ziek te worden en te overlijden. Mensen van kleur krijgen vaker een keizersnede die niet nodig is, maar krijgen mínder vaak pijnmedicatie als ze daarom vragen. En de technologie die wordt gebruikt om het zuurstofgehalte te meten, werkt minder goed op de donkere huid. 

Zomaar wat voorbeelden die verloskundige en postdoctoraal onderzoeker dr. Bahareh Goodarzi noemt in haar boek 'Baren buiten de box', dat eind april verschijnt. Samen met zorgethica Inge van Nistelrooij schoof ze aan in onze studio om te praten over (het onderzoek naar) ongelijkwaardigheid in de geboortezorg. Wie op welke manier dan ook niet aan de heersende norm voldoet, heeft gemiddeld minder goede gezondheidsuitkomsten. Waar komt dat door, maar vooral: wat kunnen we ertegen doen? 

Een uitzending van Maaike Kooijman.

Ongelijkwaardigheid in de geboortezorg

De wereld laat zich bijzonder goed beschrijven door wiskunde. Hoe kan dat eigenlijk? Wat 'is' wiskunde? Bestaat het wel buiten ons om? En wat moeten we denken van de wiskundige 'theorie van alles': de snaartheorie? In deze eerste aflevering van fundamenten van de realiteit praten we met snaartheoreticus Marcel Vonk van de UvA en wiskundig filosoof Stefan Buijsman van de Universiteit van Stockholm.

Realiteit I: Bestaat wiskunde?

Deze week in Swammerdam: silent witness. Frank van de Goot is één van de weinige forensische pathologen in Nederland. Hij verrichtte meer dan 3500 secties en luidde onlangs in RTL Late Night de noodklok, nadat hij na onderzoek constateerde dat artsen in ons land in 50 procent van de sterfgevallen ernaast zitten bij het vaststellen van de doodsoorzaak. Vorige maand promoveerde hij aan het VU Medisch Centrum met een onderzoek naar letseldatering en verbeterde daarbij meteen technieken om letsel te kunnen dateren. In Radio Swammerdam, het wekelijkse wetenschapsprogramma op AmsterdamFM, spraken Tim Wagemakers en Sterre ten Houte de Lange vandaag een uur lang met forensisch patholoog Frank van de Goot. In zijn promotieonderzoek ontwikkelde Van de Goot een nieuw model om forensische en klinische pathologie te combineren. Cruciaal hierbij is de context. In het eindgesprek praatten we over de toegevoegde waarde van de forensische pathologie, bijvoorbeeld in ziekenhuizen waar artsen vaak een verkeerde doodsoorzaak vaststellen.

De dood beschouwd met Frank van de Goot

UFO’s bestaan gewoon. Dat is de conclusie die dr. ir Coen Vermeeren, hoofd van het Studium Generale aan de TU Delft, trekt nadat hij dit fenomeen grondig onderzocht heeft. 

Volgens Vermeerden wordt het tijd dat wij de vele UFO-klokkenluiders en ooggetuigen serieus nemen. Met zijn boek, ‘UFO’s bestaan gewoon’, roept hij de wetenschap dan ook op om het UFO fenomeen open en grondig te onderzoeken. In deze aflevering van Radio Swammerdam interviewen Elmer Rikhof en  Misha Melita hem. De column werd dit keer verzorgd door Heidi Dorudi.  

Grensgevallen II: UFO's bestaan gewoon

Vandaag spraken Marie Beth en Emma met promovendus Lambert Baij en Maarten van Bommel over de conservering en restauratie van kunstwerken. Het ging over polymeren, hologrammen en Bart van Heerikhuizen droeg zijn column voor over het proefschrift van Monica Marchesi 'Reproduction as a conservation strategy'.

Olieverfschilderijen & een japon uit de Gouden Eeuw - Kunst II

Radio Swammerdam is het wekelijkse wetenschapsprogramma op Salto (99.4FM), op zondag 11u live vanuit Pakhuis de Zwijger.



Radio Swammerdam is vernoemd naar de zeventiende-eeuwse wetenschapper Jan Swammerdam die er een rariteitenkabinet in Amsterdam op nahield.

Radio Swammerdam

Popular tracks