Yazar: Doç.Dr. Neşe Çolak Oray
Seslendiren: Dr. Doğuhan Bitlisli
Crush sendromu (CS), literatürde crush yaralanma, ezilme sendromu, travmatik rabdomiyoliz veya Bywaters sendromu gibi birçok isimle de anılmaktadır. Crush sendromu terimi, doğrudan travma, yaralanma veya kompresyon sonrası kas hasarını tanımlar. İlk kez 1923'te Japon bir doktor olan Seigo Minami Birinci Dünya Savaşı'nda ölen askerlerin böbrek patolojilerinde methemoglobin enfarktüsüne bağlı değişiklikleri, buna bağlı gelişen akut böbrek yetmezliği ve akut tübüler nekrozu tanımlamıştır. Daha sonra 1941'de İngiliz doktorlar Bywaters ve Beall tarafından dört hastada ekstremitenin birkaç saat basınç altında kalmasının ardından bir hafta içinde gelişen idrar çıkışında azalma, uyku hali, ajitasyon, hipotansiyon, şok, miyogobinüri, böbrek yetmezliği ve ölümle sonuçlanan crush yaralanmasını tanımlanmıştır. CS, özellikle akut dönemde yüksek mortalite ile sonlanabilen acil bir durumdur. Hasar gören dokuların büyüklüğü, kompresyon altında kalma süresi, hastanın yaşı ve ek hastalıkları, ek yaralanmalar gibi birçok faktör hastanın sağkalımını etkiler.

Crush Sendromu

Yeşim Ünal, TATD Podcast'de deprem bölgesinde görev yapanlarda görülen psikolojik sorunları ve bunlarla baş etme yöntemlerini anlatıyor. Yeşim Ünal kimdir?
Haliç Üniversitesi Psikoloji Bölümü öğretim üyesidir. Ankara Üniversitesi Psikoloji Bölümü mezunudur. Doktorasını Kocaeli Üniversitesi Travma ve Afet Çalışmaları Uygulamalı Ruh Sağlığı Anabilim Dalı’nda yapmıştır. Türkiye'deki ilk afet psikologlarından biridir. UMKE-DER kurucu üyesi ve halen başkan yardımcısıdır. Sağlık Bakanlığı Acil ve Afetlerde Sağlık Hizmetleri'nde ve Türk Kızılayı Düzce Psikososyal Destek Birimi’nde görev yapmıştır. Tsunami, çatışma, deprem, sel,göç gibi olaylarda Sri Lanka, Pakistan, Afganistan, Van, Düzce gibi bölgelerde uzun zaman afet psikoloğu olarak çalışmıştır. JICA (Japan International Cooperation Agency) eğitmenidir. Halen arama kurtarma, acil tıp, medikal kurtarma, yangın gibi alanlarda acil durum ve afete ilk müdahale eden ekiplere ikincil travma konusunda psikolojik destek sunmaktadır.

Afet Çalışanlarında Travma Sonrası Psikolojik Etkiler

Hazırlayan: Uzm. Dr. Esra ERSÖZ GENÇ-TATD Afet Komisyonu 
Seslendiren: Uzm. Dr. Ömer Yusuf ERDURMUŞ

Afet çalışma grubu Poscast serimizin bu bölümünde, afet yönetiminin çok önemli ancak bir o kadar yok sayılmış parçası olan risk yönetiminden bahsedeceğiz, keyifli dinlemeler…

Risk; Türk Dil Kurumu’na göre, bir işten ya da girişimden zararlı çıkma ihtimalidir.  Afetlerde risk yönetimi ise, olası bir afet durumunda tehlikeyi önceden belirlemek ve zararlarını hesaplayıp bunlara karşı önlem almak olarak basitçe özetlenebilir.
Modern afet yönetimi sisteminde; kayıp ve zarar azaltma, hazırlık, tahmin ve erken uyarı, afetleri anlamak gibi afet öncesi korumaya yönelik çalışmalar “risk yönetimi” olarak adlandırılır. Müdahale, iyileştirme, yeniden yapılandırma gibi afet sonrası toparlanmaya yönelik çalışmalar ise “kriz yönetimi” adı altında ele alınır.

Afetlerde Risk Yönetimi

Yazan ve Seslendiren: Uzm.Dr. Cansu DOĞAN

Karbonmonooksit(CO) zehirlenmeleri normal şartlarda özellikle kış aylarında soba kullanımı nedeniyle gerçekleşmektedir. Ancak CO zehirlenmesi olgularının 6 Şubat 2023 tarihinde yaşadığımız büyük deprem sonrası 11 şehrimizin afet bölgesi ilan edilmesiyle insanların evlerinde güvenle barınamaması, sobalı çadırlarda veya çalışan arabalarda kalınması ve barınma sağlanan yerlerde ise olası doğalgaz sızıntıları nedeniyle karşımıza çıkma sıklığının çok artacağını öngörebiliriz. Bu nedenle de CO zehirlenmesini tekrar gözden geçirmek faydalı olacaktır.

Karbonmonoksit Zehirlenmesi Olgusuna Yaklaşım

Afetlerde Özel Gruplar

Hazırlayan: Uzm.Dr. Dicle POLAT
Seslendiren: Dr. Esma DEDEBAĞI

Bir afet ülkesi olan Türkiye 6 Şubat tarihinde ne yazık ki bir kez daha deprem gerçeğiyle yüzleşti. Bu süreçte multi travma, crush sendromu veya hipotermi gibi sorunlarla karşılaştık. Bu podcastte ise sizlere soğuk yaralanmaları ve donma olgularına yaklaşım hakkında hatırlatmalar yapılması amaçlanmıştır. 
Vücut sıcaklığının tamamı veya bir kısmı kritik sıcaklıkların altına düştüğünde soğuk yaralanması meydana gelir. Bu yaralanmalar en çok el-ayak parmaklarını, burun ve kulak gibi yapıları öncelikli olarak etkilemektedir çünkü aşırı soğuğa maruziyet vazokonstriksiyona bağlı dolaşım bozukluğuna neden olur ve bu da trombosit agregasyonunu artırır bu da tromboz, iskemi, nekroz ve kuru gangren oluşumuna neden olabilir. Yaralanmalar donma noktasının üzerindeki sıcaklıklarda da gelişmektedir ve sanılanın aksine sadece dağlık ve kırsal bölgelerde gerçekleşmemektedir.

Donma Olgularına Yaklaşım

Hazırlayan: Uzm. Dr. Mehmet TÜRK
Seslendiren: Dr. Ali Can CANDAŞ

Afetler günümüzde insanların sıklıkla karşı karşıya kaldığı ve beraberindeki olumsuzluklarla da mücadele edilen olaylardır. Bugün dünyanın birçok bölgesinde sıklıkla başta deprem olmak üzere pek çok doğa olayları meydana gelmekte ve risk unsurlarını (insan yapısı, tesis vb.) etkileyerek afete dönüşebilmektedir. 
Son günlerde de bizi derinden etkileyen Kahramanmaraş merkezli depremler insan faktörünün de öncesinde ve sonrasında yadsınamaz bir etken olduğu afet konusunu tekrar be-tekrar kendisini bize hatırlatmıştır.
Afetlerde ortaya çıkan can ve mal kayıplarına hemen müdahale edilmesi, arama kurtarma faaliyetlerinin yapılması, yaraların sarılması elbette gereklidir. Ancak afet sonrası süreçte insani yardım faaliyetlerinin etkin bir şekilde gerçekleştirilmesi de büyük önem taşımaktadır.

Afetlerde İnsani Yardım

Hazırlayan: Uzm. Dr. Nimet URAS
Seslendiren: Dr. Kerim HASÇELİK
 
Afetlerde İlk Değerlendirme ve Triyaj Sistemi

Afet zamanında olay yerinde yapılan triyajın amacı, çok sayıda yaralının olduğu bir yerde en kısa zamanda eldeki kısıtlı olanaklarla en fazla sayıda yaşamı kurtarmaktır. Dünyada bugün kullanılan en geçerli afet triyaj modeli basit triyaj hızlı tedavi kelimelerinin baş harflerinden kısaltılan START (Simple Triage and Rapid Treatment) triyaj sistemidir. Triyaj sorumlusu triyaj sırasında her kazazedeye bir renk vererek üzerine bu renkte bir işaret bırakır. 

Triyaj renkleri:

Siyah: Ölü ya da ölü olarak kabul edilen kişi. Afet zamanlarına özgü olarak, kişi tıbben ölmemiş bile olsa bu kategoriye alınabilir. Bu kategoriye girenlere sağlık hizmeti verilmez. Kazazedenin başına gidildiğinde baş-boyun manevrası ile havayolu açılarak bak-dinle-hisset yöntemi ile 10 saniye boyunca solunum değerlendirilir. Eğer solunum yoksa bir kez daha baş-boyun manevrası yapılarak işlem tekrarlanır. Eğer yine solunum yoksa kişi siyah renk kodu ile işaretlenir.
Kırmızı: Acil gruptur. Öncelikli olarak sağlık hizmeti alması ya da transport edilmesi gerekenler bu gruba girer. 
Sarı: Bu gruptaki kazazedelerin sağlık sorunları olmasına rağmen kırmızı gruptakilere göre biraz daha bekletilebilir durumdadırlar. 
Yeşil: Hafif yaraları olan bilinci açık kazazedelerdir. Bunlardan bazıları kurtarıcılara yardım etmekte değerlendirilebilir.
Afet triyajında olay yerine giriş daima çevre güvenliği sağlandıktan sonra yapılmalıdır. Afet sırasında yapılan triyaj normal zamanlarda sağlık sistemi için uygulanan değerlendirmeden bazı noktalarda ayrılmaktadır. Havayolu açarken normal şartlarda çok dikkat edilmesi gereken boyun omurlarının korunması için özel zaman harcanmaz, çene itme manevrası ile zaman kaybedilmez. Normal şartlar altında dolaşımın kontrolünde ilk tercih edilen yöntem olmayan kapiller dolum zamanı START triyajında önemlidir. 
Unutulmamalıdır ki her kazazedenin kısa bir süre içinde sağlık durumu değişebilir ve başka bir triyaj renk kodu içine girebilir. Özellikle sarı – yeşil grupta yer alan kazazedeler bekletildikleri için sık sık değerlendirilmelidir.

Afetlerde Temel Yaşam Desteği

Hazırlayan: Uzm. Dr. Nimet URAS
Seslendiren: Dr. Meltem POLAT

İleri yaşam desteği temel yaşam desteğinin ötesine geçen tüm girişimsel uygulama ve tedavileri içerir. Özellikle endotrakeal entübasyon, damar yolu açılması ve sıvı tedavisi, göğüs tüpü yerleştirilmesi, torasentez, kardiyak monitörizasyon, pulse oksimetre ve kapnografi takibi gibi uygulamalar ile ilaç uygulamaları bu kapsamdadır. 
Travmaya bağlı ölümlerin yaklaşık %50’si yaşamla bağdaşmayan ağır kafa travması, boyun kırıkları ya da kardiyak hasarlar gibi nedenlerle yaralanmadan sonra hemen olay yerinde; %30’u devam eden kanamalar ve ağır organ yaralanmaları gibi nedenlerle yaralanmadan sonraki birkaç saat içinde; kalan %20’si ise yaralanmadan sonraki günler ve haftalar içinde sepsis ve çoklu organ yetmezliği gibi komplikasyonlar nedeniyle gerçekleşmektedir. 
Travmatik kardiyak arrest çok yüksek mortalite riski taşır ancak spontan geri dönüş sağlanabilirse yaşayan hastalarda nörolojik sonuç kardiyak arrestin diğer nedenlerine göre çok daha iyidir. Hipovolemi, kardiyak tamponad veya tansiyon pnömotoraksa bağlı gelişen kardiyak arrest durumunda göğüs kompresyonlarının normovolemik kardiyak arrestteki kadar etkin olması olası değildir. Bu nedenle geri dönüşümlü nedenlerin hızla tedavisi göğüs kompresyonlarına göre öncelik taşır.

Afetlerde İleri Yaşam Desteği

Hazırlayan: Uzm.Dr. Mustafa İPEK
Seslendiren: Uzm.Dr. NAzmiye ÖZCAN

Afet; insanlar için fiziksel, ekonomik ve sosyal kayıplar ortaya çıkaran, insanın normal yaşantısını ve eylemlerini durduracak veya kesintiye uğratacak, imkânların yetersiz kaldığı olaylara verilen genel bir isimdir. Bir olayın afet olarak nitelendirilebilmesi için insanları veya insanların yaşamını sürdürdüğü çevreyi etkili biçimde etkileyecek kadar büyük olmalıdır. Buradan yola çıkarsak afet bir olaydan ziyade bir olayın doğurduğu sonuçtur. Etkin afet yönetimi ile bu sonuçların olabildiğince daha az zararla bitirilmesi amaçlanır.
Deprem, sel, çığ, yangın gibi afetlerin eksik olmadığı ülkemizde 6 şubat 2023 sabahı yine ülkemizi derinden etkileyen bir afetle uyandık. Afetler maalesef ülkemizin bir kaderi. Bazı afetler önlenemez belki ama afet öncesi, afet sırası ve sonrasında yapılacak çalışma ve koordinasyon ile can kayıplarını olabildiğince en aza indirgeyebiliriz. Etkin bir afet yönetimi çalışması, afet öncesi, afet sırası ve afet sonrası ihtiyaç duyulan tüm çalışmaları kapsamaktadır. Bu koordinasyonda başta hastaneler olmak üzere devletin tüm yetkili kurumlarını tutun da belediyeler, sivil toplum kuruluşları gönüllüler dahil ortak çalışmalıdır.

Türkiye Acil Tıp Derneği