TDK’ya sorduğunuzda size “ahlâk”ın karşılığını şöyle veriyor: “Bir toplum içinde
kişilerin uymak zorunda oldukları davranış biçimleri ve kuralları.”
Son derece eksik de olsa, bu tanım bu yazıda bana bir hareket alanı sağlayacak.
“Eksik” dedim çünkü ahlâkın şartının toplumsallık olmadığı ortadadır. “Hareket alanı
sağlayacak” dedim çünkü bugünkü sosyal çürüme yazımın meselesi temelde toplumsal
ahlâk.
Yeni Türkiye’de karşımıza çıkan üç tür belirgin “toplumsal ahlâk yönelimi”nden söz
edebiliriz. İlki dindar ahlâk, daha doğrusu din temelli ahlâk. İkincisi seküler ahlâk,
daha doğrusu son dört asırda ortaya konulan Batı ahlâkı. Üçüncüsü ise bu iki türün
etkileşimi ile elde edilen “geçişken ahlâk.”
Dindar ahlâktan başlayayım. Dinin, toplumsal olarak iki temel hedefi vardır: Ahlâk ve
adalet. Ömer Türker hocadan ödünç alarak söyleyeyim. “İbadetlerin ortaya
çıkarmasını beklediğimiz yegâne sonuç ahlâktır.”
Bugün Türkiye’de rahatlıkla bu sonucun ortaya çıktığını söyleyebileceğimiz bir zemin
yok elimizde. Türkiye dindarlığının uzun süredir bir çeşit “din işleri ayrı, dünya işleri
ayrı” laikliği ürettiğini görmemek için kör olmak gerekiyor. Ve evet, dindarlığı
hayatının tam merkezine yerleştirmiş insanlar için de bu böyle. Çünkü temel yanlışlık
“dini değil dindarlığı” merkez almakta. Bugün Türkiye’de sıkışıp kalan din dili ve
artık hepimize baygınlık geçirtmek üzere olan “ehlisünnetin kaleleri-Kur’an
Müslümanları” tartışmalarının da temel sebebi bu.
“Türkiye’de dindarlık ortaya bir çıktı olarak ahlâk koyamıyor da seküler ahlâk çok mu
iyi?” diye sorarsanız orada da cevabım çok net: Al birini vur ötekine.
Seküler ahlâkı bir türlü “sistematik bir ahlâk” haline getiremeyen ana etken sayısal
alanda kalması gereken meşhur görecelilik kuramının toplumsal alana yerleştirilmesi.
İnsan adedince ahlâk anlayışının olması, seküler ahlâkı bir toplumsal ahlâk haline
dönüştüremiyor. Üstelik seküler ahlâk çok belirsiz, hatta aşırı tanımsız bir kavramı
“vicdan”ı imdada çağırdığı için bir türlü “normatif” hale gelemiyor. Toplumsallığın
içinde var olurken değişmek için uzun sürelere ihtiyaç duyan ahlâk, görecelilik ve
vicdan yanılsamayla birlikte “günlük değişim”e gebe hale geliyor. Bu da Türkiye’de
seküler ahlâkın ne vaz’ ettiğinin anlaşılmamasına, ahlâk konusunda devasa bir
kakofoniye yol açıyor. Çünkü ahlâkın temel ilkesi “olaylara göre değil, ilkelere göre
davranmak”tır malum.

İsmail Kılıçarslan - Sosyal çürüme yazıları 4 Ahlâkî pozculuk cumhuriyeti

Bir zamanlar liselerde okutulmak üzere ahlâk kitapları
hazırlatılmıştı. Bunları kıymetli ve ehil
akademisyenlerimizden bazıları ortaklaşa kaleme almışlardı.
Bir gün, bir lise öğrencisi bu kitabı satın almak için kitapçıya
gidiyor. Selam melam vermeden “Sizde ahlâk var mı?” diye
soruyor. Kitapçı da dalgınlığa gelmiş olmalı ki “yok” cevabını
veriyor.
Bilmiyorum, eskiden böyle miydi, bugünün gençleri cümleleri
epeyce kısaltarak yarım yamalak kelimelerle hatta birtakım
işaretlerle konuşuyorlar yahut konuşamıyorlar. Defalarca şahit
oldum. Delikanlımız ve hanım kızımız kitap sormak için bir
dükkâna girer girmez hemen elindeki cep telefonunu adamın
gözünün içine sokarcasına yüzüne tutuyor. Böylece aradığı
kitabın adını söylemeye bile yüksünüyor. Söyleyenler de işte
böyle söyledikleri için tuhaf ve garip manzaralar ortaya
çıkıyor.
Ne dersiniz, buna benzer bir kitap soruş şeklinden daha
bahsedeyim mi? Eski Milli Eğitim bakanlarından Hasan Âli
Yücel, yine liselerde okutulmak üzere bir mantık kitabı
hazırlamıştı. Bu ünlü bakan ne zaman İstanbul’a gelse
muhakkak Sahaflar Çarşısına uğrar, oradaki dostlarından
Nizameddin Bey’in dükkânında bir süre sohbet ederek
dinlenirmiş. Yine bir gün aynı kitapçı dükkânında bulunduğu
sırada içeri bir öğrenci giriyor ve kitapçıya “Hasan Âli
Yücel’in mantığı var mı?” diye soruyor. Aynı zamanda
nüktedan biri olan Nizameddin Bey, yanında oturan Bakan

Bey’i göstererek işte kendisi, burada, sor bakalım mantığı var
mıymış diyerek karşılık veriyor.
Böyle sakat cümlelerle ve tuhaf ifadelerle kitap sorma işine
daha birçok örnek verebilirim ama asıl konumuz olan ahlâk ve
ahlâk kitapları üzerinde biraz durmak istiyorum. Hani bir söz
vardır. Sık sık işin başı sağlık cümlesini kullanma ihtiyacını
duyarız. Buna bir nazire olmak üzere, işin başı ahlâk desek
yine önemli, belki de en önemli bir gerçeği dile getirmiş
oluruz herhalde. Hiç, ahlâk en önemli bir husus olmasaydı
Fahr-i Kâinat Efendimiz, “Ben güzel ahlâkı tamamlamak
üzere gönderildim” buyururlar mıydı?
İşte güzel ahlâkın manevi mevkii bu kadar yüksek olduğu için
hakkında ciltler dolusu kitaplar yazıldı. İslâm âlimleri,
kitaplarının konusu ne olursa olsun, ahlâk bahsine de yer
vermeyi ihmal etmediler. Hatta bu mevzuda müstakil olarak
yazılan birçok ahlâk kitabı vardır ki, bunların en
meşhurlarından biri de “Ahlâk-ı Âlai” isimli muazzam eserdir.
Bursalı Mehmet Tahir Bey’in “Ahlâk Kitaplarımız”, Ahmet
Rıfat Bey’in “Tasvir-i Ahlâk”; Ömer Ferid Kam’ın, Emile
Boirac’ın “Felsefenin İlkeleri” kitabından tercüme ettiği “İlm-i
Ahlâk” isimli çalışmaları da bu vadide kaleme alınan
kitaplardan sadece bir kaçıdır. Yukarıda da belirttiğim üzere,
bu listeyi daha bir hayli uzatabiliriz.

Dursun Gürlek - Ahlâk kitapları ve “İslâm Ahlâkının Esasları”

Bu bölümde fiziksel varlığımız ve zihnimizin işlem hacmi ile kıyaslanan maddesel halimizin arasındaki farkları ve zaman felsefesi ile aralarında köprü kurarak bilgelerin aydınlattığı cümle yollarında ilerlemeye çalıştık.

Biyolojik Tutsaklık ve Zaman Felsefesi

Gözlerimizi kapattığımızda gördüğümüz karanlık ile içsel zorluklar arasındaki derin bağlantıyı keşfetmeye odaklanıyoruz. Bireysel varlığımızın toplumdaki dev aynalarda yansıma bulan bir başka ışık kaynağı olabileceğini unutmadan, stoa felsefesinin rehberliğinde içselliğimize göstereceğimiz özenin, nasıl dış dünyamızı etkileyebileceğini konuşuyoruz.

Bilgeliğin Yok Oluş Pandemisi & Toplumsal Aynada Bireysel Yansımalar

Toplumla birey arasındaki ilişki, bireyin toplumsallaşma sürecinde kendi özelliklerini toplumun nesnelliğine uydurmasıyla şekillenir. Bu süreç, bireyin topluma uyum sağlamasını kolaylaştırabilir, ancak aynı zamanda bireyin benliği ile toplumun beklentileri arasında çatışmalar mevcut olabilir. Toplum, bir ölçüde, uyumsuz bireyleri dışlayarak veya yargılayarak bütünlüğünü korumaya çalışan bir mekanizmadır.

Benliğin Nesnel Gerçeklik ile Çatışması

Bu bölümde, altruizmin derin ve zengin yapısını keşfedeceğiz. Altruizm, sadece bir eylem değil, insanın temel varoluşsal deneyiminin bir yansıması olarak da görülebilir mi? Eylemlerimizde ve ilişkilerimizde nasıl ifade ediyoruz bu derin ilkeyi? Altruizm ve egoizm arasındaki ince çizgide nerede duruyoruz ve bu dengeyi nasıl sağlıyoruz?
"İnsan, deneyimlemenin zorunluluk eylemi içerisinde, belirsiz zaman kartı ile doğan ve doğduğu süreçten itibaren kaydettiklerini bu kartta depolayan bir kamera gibidir. Kültür, aile yapıları, genetik faktörler ve kullandığı diller bu kameranın ekranına yansıyan filtrelerdir. Bu filtrelerin olası bariyerleri içerisinde doğru düşünce yolculukları yapmak isteyenler bilincin bucaksızlığı ile, her bir filtrenin getirdiği duvarlara diğerlerini görmek için birer pencere açabilirler."

Bedelli Kahramanlık : Altrüizm - Diğerkâmlık Üzerine

Ülkeye şeriat düzeni mi geliyor, ufukta böyle bir ihtimal (ötekilere göre
tehlike) mi var? İnsanlar Müslüman olacak da şeriat buna mani mi oluyor?
Modern insanın takıldığı, hocaların da çare aradığı birkaç konu var, bunlar şu
veya bu yöntem ile şeriattan kaldırılsa, değiştirilse; “içki, zina, kumar,
yolsuzluk, hırsızlık, zulüm, israf, faiz, çıplaklık… yasakları şeriatta/İslam’da var
oldukça, namaz, oruç, hac, zekat, güzel ahlak, hukuki ve sosyal adalet…
emri/farzları şeriatta var oldukça modern insan bazı cezalar şunlar bunlar bir
yorumla kaldırıldı diye şeriata (İslam’a) koşacaklar mı?
Önce insanlara iman ve İslam’ı sevdirilecek; bunun yolları aranacak ve
bulunacak.
Bizdeki modernler taklitçi, asıl modern olanlar ABD ve Avrupa’da doğup
büyüyenler; peki bunlar Kur’an mealini okuyorlar, hiçbir şeye takılmıyorlar
güzelliklerine bayılıyorlar ve Müslüman oluyorlar; bilim adamı var, san’atçı var,
filozof var, sıradan insanlar var bunlar arasında!
Kur’an’daki şeriat kuralları bunlara mani olmuyor!
Eğer “şeriatı İslam’dan ayırıp atarak din; iman, ibadet ahlaktan ibarettir”
diyerek İslam’ı insanlara sevdirmek istiyorlarsa bazı kimseler, bunda samimi
iseler bilsinler ki, Molla Kasım-vârî dini makaslamakla bu sonuca ulaşamazlar,
yalnızca kendilerini heder ederler, bir avuç marjinalin alkışı ile avunurlar!
İşin doğrusu nedir?
1. Zamansız ve gereksiz şeriat tartışmasını terk etmektir. Sosyal, siyasi,
hukuki, ideolojik… ortam müsait olur da halk şeriatın uygulanmasını
ister ve bazı konulara takılırsa iyi niyetli ve iyi yetişmiş alimler bir
araya gelir, usulünce ictihad ve uygulamalar ile çaresini bulurlar;
“Şeriatta çare tükenmez.”
2. Din Allah’a iman, ibadet ve itaattir. Allah vahyettiği kitapta sosyal,
hukuki, siyasi, uluslararası hukuk ve ilişkiler… hakkında ayetler
vahyetmiş ve bunların bir kısmı tavsiye olsa da bir kısmı için “mutlak
itaat” istemiştir. Şeriatın geniş manası dindir, dar manası da dinin, işaret
ettiğim amel ile ilgili kısmıdır. Bunlar din değildir diyen neye dayanarak

HAYRETTİN KARAMAN - Şeriat niçin tartışılıyor yâhû

Ne evrensel ahlâk kaldı ne de İslâm ahlâkı. Kimileri, artık Batılıların
Müslümanlardan daha ahlâklı olduklarını söylüyor ve onları övüyorlar. Ahlâka
hayat düzeni, disiplin, bireysel dürüstlük vb. kriterlerinden bakarsanız buna bir
ölçüde hak verebilirsiniz ama genelleme yanlıştır. Oralarda bilhassa ABD’de her
türlü ahlâk kirliliği kol geziyor.
Uzun yıllar ABD’de kalan ve din hizmetinde çalışan bir arkadaşım
anlatmıştı: Bilmem hangi şehirde, bir iki siyah derili tenhada bir adamı duvara
yaslar ve ceplerini ararlarmış. Elli dolardan aşağı para çıkarsa emeklerine (!)
değmediği için adamı döverlermiş, fazla çıkarsa parasını alıp salarlarmış, bu
esnada oradan tek bir polis geçse başını öbür yana çevirip sıvışırmış.
Mış mış diye anlattım da milattan öncesinden söz etmiyorum, daha geçen
hafta torunumun arabasını çaldılar, bir yerde pert olarak bulundu. “Sigorta öder”
dedim, “Çalma olayının sigortası çok pahalı idi, onu dâhil etmemiştik” diye
cevap verdi. Peki, niçin çalma olayının sigorta primi pahalı? Çünkü olay çok,
şirketler iflas noktasına gelmemek için primi artırıyorlar.
Asıl benim üzerinde durmak istediğim ise Batı’da siyaset, toplum ve devlet
ahlâkıdır. En yakın ahlâksızlık, vicdansızlık ve zulüm. Gazze zulmü karşısında
Batı’nın tutumudur. Geriye doğru gittiğimizde asırlar boyu askeri gücü ve bilgisi
yetersiz devlet ve topluluklara uyguladıkları sömürgecilik/sömürü, zulüm,
soykırım ve daha nice ahlâksızlıklardır.
Halen Batı’da İslamofobi, ayrımcılık, faşizm dalga dalga büyüyor. Bizim
insanımızı en adi, zor ve sağlıksız işlerde en az para ile çalıştırdılar, insanımız
yine de mülk edinci, maalesef vatandaşları oldu, fakat ihtiyaçları kalmayınca
kovuyorlar, ülkelerine dönmeleri için çeşitli baskıları var…
Batı böyle.
İslâm dünyası da ne yazık ki, kilise ile cami, kendi kültürü ile ötekinin
kültürü arasında kalmış milyonların utanç verici halleridir; evet, Müslümanların
demiyorum, adları Müslüman olan o zavallıların halleri diyorum.

HAYRETTİN KARAMAN - Ahlâk Kirli Bilgi Kirli

“Modern insan özgürlüğü talep ederken özgürlüğün getirdiği sorumluluğu pakete dâhil etmek istemiyor. Bu, otomobil kullanma özgürlüğünü talep edip, trafik kurallarına uymayı kabul etmemeye benziyor” demişti bir dostum. Bugünkü yazım aslında tam olarak bununla ilgili. 
Bugün kapitalizmin birinci dereceden mağduru olmayı hiç önemsemiyor gibi davranan kadınlar, olabildiğince frapan giyinerek ve estetik sektörünün birer mümini haline gelerek kendilerini birer arzu nesnesi ürün haline getirirken aynı zamanda imkânsız bir amacın da peşine düşüyorlar: Kendileriyle kimin ilgileneceğini seçmek. Oysa market rafındaysanız etiketinize kimin bakacağınızı seçemezsiniz. Marketteki herkes için bir ürünsünüzdür zira.

İSMAİL KILIÇARSLAN - Herkes yeteri kadar çıplak mı?

Toplum hayatımızın dillerden hiç düşmeyen kavramlarından biri ahlak… Hemen herkesin rahatlıkla dilinde dolaştırdığı bu kavramın hayata yansımasını ise aynı oranda yerleşik göremiyoruz. Her nutuk atan ahlaktan dem vuruyor, her paylaşım yapan dünyanın ahlak zirvesi, her tartışan ahlakı yedeğinde hazır tutuyor. Ancak o ahlakın toplumsal hayata katması gereken iyiliği, güzelliği, hakkaniyeti, nezaketi ara ki bulasın.

Gökhan Özcan - Ahlaktan ne anlıyoruz?

Sosyal medyanın en güçlü haber mecrası Yeni Şafak.
Yeni Şafak Gazetesi olarak yayın hayatına başladığımız ilk günden itibaren ülkemizde demokrasinin tüm kurumları ile yerleşmesi, milli irade ve değerlerimizin hâkim olması için tüm gücümüzle çalıştık. Bu ülkenin geleceğinin derin sularda boğulup gitmemesi için çaba sarf ettik. Fırtınalı günlerde sığınılacak bir liman olduk. Bugüne kadar ülkemize yapmış olduğumuz katkıyı bundan sonra da okurlarımızın desteği ile sürdürmeye devam edeceğiz. Her gün Yeni Şafak’la yeni bir umut olacak.

New tracks tagged #Ahlak