“Dinde zorlama yoktur” anlamındaki ayet-i kerimenin dini kabulle ilgili her türlü zorlamayı ifade ettiğini
önceki yazımızda söyledik. Bunu, kimse kimseyi bir dine inanmaya zorlayamaz diye anlamak ayetin akla
gelen ilk manasıdır. Zorla kabul ettirilen din, zaten olmaz anlamına da gelebilir.
Bu ayet zorunlu olarak inanç özgürlüğünün de var olmasını gerektirir. Bu özgürlüğü en başta Allah (cc)
kendisi vermiştir: “De ki, hakikat Rabbinizden gelmiştir, artık dileyen iman etsin, dileyen inkâr etsin” (Kehf
29). Ne var ki inkâr edenler başta kendilerine, sonra varlığa zulmetmiş olacakları için tercihlerinin
ahiretteki kötü karşılığını da göze almalıdırlar. O halde inanma özgürlüğü vardır ama bu, ahireti de içine
alacak kadar geniş değildir. Başkasının mülkünde sınırsız özgürlük olmaz. Öyle olmak isteyen, kendi
hayatını da dünyasını da kendisi yaratmalıdır. İnsan bunda özgür olamıyorsa demek ki özgürlüğün de bir
sınırı olmalıdır. Ama yine de insanın bu dünyada inanıp inanmamakta özgür olması, insana ve iradesine
verilen değer açısından çok anlamlıdır. Ayrıca inanç özgürlüğü, inandığını yaşama ve ifade etme
özgürlüğü olmadan tamamlanmış olamaz.
Zorlama, bir güçle yapılacağına göre zorlayan kim olabilir? Akla ilk gelen devlet, sonra da anne babadır.
Demek ki İslam'da devlet, tebaasını Müslüman olmaya zorlayamaz. Ya da devletin kurumları
çalışanlarını ve nihayet anne baba çocuklarını zorla Müslüman yapamaz. Elbette başkası da başka bir
inancı dayatamaz. Ayet-i kerime bunu açıkça söylüyor. “Dinde zorlama yoktur” ayetinin; Medine'de
İslam'ı seçen bazı Hıristiyanların, onu bir türlü kabul etmeyen çocuklarına baskı yapmaları ve bunun
hükmünü Resûlüllah'a sormaları üzerine indiğini hesaba katarsak bunun böyle olduğunu daha net
anlayabiliriz.
Resûlüllah'ın, devleti temsil ettiğini düşündüğümüzde
karşımıza şunlar çıkar:
“Sana gelince, sen hatırlat, senin görevin sadece hatırlatmaktır. Sen onlara zor kullanacak değilsin.”
(Gâşiye 21, 22). “Senin Rabbin dileseydi dünyadakilerin hepsi birden iman ederdi. O halde sen mi
insanları iman etmeye zorlayacaksın?” (Yûnus 99). “Allah'ın izni olmadan hiç kimse iman edemez.
İğrençlikleri ise Allah, akıllarını kullanmayanların üzerine yığar.” (Yûnus 100). “İğrençlikler” diye
çevirdiğimiz rics kelimesi, pislik anlamına gelmekle beraber özellikle inançtaki pisliktir. Yani şirk pisliği
içinde kalanlar akıllarını kullanmayanlardır. Sen anlat, varsın onlar kabul etmeyip bu sonucu kendileri
tercih etmiş olsunlar.

Faruk Beşer - Hukuk, Ahlak Ve İbadet Üçgeninde Dinde Zorlama

Din, inananlardan bazı sorumlulukları yerine getirmelerini ister. Bunlar iman ve amel diye özetlenebilir.
Hadi iman etmenin kolay olduğunu düşünelim. İnanıyorum dersiniz olur biter. Aslında bunda bile birtakım
zorluklar vardır. İnandım demek kolay da inandığına ikna olmak o kadar kolay değil. Hz. İbrahim'in dediği
gibi: “Rabbim, inanıyorum ama istiyorum ki kalbim de mutmain olsun”. Demek ki inanmanın gerçeği
ancak kalbin itminanı ile olur. Bunun için de kafa yormanız, aklınızı fikrinizi kullanmanız, onları
kullanabilmek için de yeterli bilgi elde etmeniz gerekir. Bunlar da kolay şeyler değil. O halde en kolay
sanılan imanın bile tam bir iman olabilmesi için bazı zorlukları göze almak gerekir. Dünyada kolay olan
hiçbir şey yok.
Amele yani imanının gereğini yerine getirmeye gelince orada da zorluklar var. Bazen malınızdan çıkarıp
vereceksiniz, bazen canınızı ortaya koyacaksınız, düşmanlara karşı onurunuzu koruyacaksınız, cihad
edeceksiniz, muhtaçların imdadına koşacaksınız, yakınlarınıza özellikle yardım edeceksiniz. Safi
ibadetlerde de bazı zorluklar var. Soğuk günlerde bile abdest alacaksınız, sıcak günlerde bile oruç
tutacaksınız, günde beş vakit namaz kılacaksınız vs. Din kolaydır deniyor, peki din bunları bizden
kolaylık için mi istemiştir?
Bu sorunun cevabı için bir soru daha soralım: Bunları yapmayanlar daha kolay bir hayat mı yaşıyorlar?
Ya da en kolay hayat bunların olmadığı hayat mıdır, yiyip içip yatıp uzanmak mıdır? Hayır, bunlardaki
zorluklar da diğerinden daha az değil. En kolay sandığınız yemek yemede bile çiğnemesinden
çıkarmasına bir sürü zorluklar var. Biraz fazla kaçırdınız, hastalandınız, ya da kilo aldınız. Bundan
kurtulmak için ne kadar para harcar ne kadar efor sarf edersiniz. Demek en kolay sanılan yemenin
içmenin bile nice zorlukları varmış. Vücudunuzu zinde tutabilmek için yürürsünüz, spor yaparsınız.
Bunların her birinin bir zorluğu var. Bunu neden yaparsınız? Mesela, spordaki elli zorlukla, kilo almadaki
yüz zorluğu engellemek için değil mi? Yani kâr zarar hesabı yaparsınız.
İşte dini emir ve yasaklardaki göreceli zorluklar da çok daha büyük zorlukları engelledikleri için, onlara
nispetle kolaydır. Bütün ibadetler önce dünyaya bakan yönleriyle böyledir. Öbür dünyadaki zorlukları
hesap ettiğinizde ise bu zorluk kolaylık farkı dünyevi olanlarla kıyaslanmayacak kadar büyüktür. O halde
din kolaydır demek, bir yönüyle onun olmadığını varsaydığımızda doğacak zorluklara göre çok daha
kolaydır, kolaylaştırıcıdır demektir. Bununla birlikte dinin uyulmasını yükümlü kıldığı emir ve yasaklara
riayet de kolaydır.

Faruk Beşer - Allah'ın dini kolaydır, onu biz zorlaştırırız

Kurân-ı Kerim'de “Allah size kolaylık ister zorluk istemez” (2/185) buyrulmuş olması meselenin esasını
zaten belirler. Yeter ki kolaylaştırmanın sınırı doğru tespit edebilmiş olalım. Mesela, abdest almak sana
zor geliyorsa sen abdestsiz kıl, demek bir kolaylaştırmak değil bir tahriftir.
Kurân-ı Kerim'de kolaylaştırma prensibini destekleyen daha pek çok ayeti kerime vardır:
Peygamberiniz size çok düşkündür, sizi zora sokan şey ona çok ağır gelir (9/28). O insanların ağır
yüklerini ve üzerlerindeki meşakkatleri indirmek için gönderilmiştir (7/157). Bir zorluk varsa yanında
mutlaka (iki de) kolaylık vardır (94/5). Cihad bile zorluğu ortadan kaldırmak içindir (22/78). Dinlerinde
aşırılıklar üreten ehlikitap da vaktiyle bunu yapmamaları konusunda uyarılmıştı (5/77). Allah; Rabbimiz,
bize gücümüzü aşan yükler yükleme (2/286) diye dua etmemizi ister.

Resûlüllah (sa), Kurân-ı Kerim'in hayat haline getirilmesi demek olun sünnetinde bize bu kolaylaştır-
manın bolca örneklerini sunar. Önce bir noktaya işaret ederek o örneklerden bazılarını verelim.

Dinde kolaylık, ya da dini zorlaştırmama deyince ilk akla gelen namaz, oruç, hac ve giyim kuşam gibi
konulardır, oysa bu prensip hayatın her safhasında geçerlidir. Aişe (ra) annemiz der ki “Resûlüllah ne
zaman iki iş arasında muhayyer bırakıldıysa hep en kolay olanını seçmiştir. Ama bunlardan birisi günah
bir şeyse ondan en uzak duran da o olmuştur. O kendi nefsi için asla intikam almamıştır. Ama Allah'ın
sınırlarına tecavüz edilmiş olması durumunda ise gerekeni yapmıştır” (Buhari, Müslim).
Resûlüllah'ın şu hadisi şerifleri de bu konunun temel belirleyici-lerindendir: “Ben size bir şeyi
emrediyorsam onu yapabildiğiniz kadar yapın, ama bir şeyi yasaklıyorsam ondan kaçının” (Buhari,
müslim). Burada dikkat edilecek nokta şudur: Herkes yapılacakların hepsini yapamaz, ama herkes
haramların hepsinden kaçınabilir. Çünkü haramdan kaçınmak zaten bir şeyi yapmamakla gerçekleşir.
Yapmamak herkesin gücü dahilindedir. Ayrıca farzları terk etme haram olduğuna göre, burada
yapabildiğinizden kasıt sünnetlerdir. Ayrıca “En hayırlı evlilik en kolay ve taraflar için külfeti en az olan,
evliliktir” (İbn hibban). Bu da dünyevi hayatın bir parçasıdır. Zaten tamamen maddi ve tamamen dünyevi
sandığımız bir konu yoktur ki, onun bir de manevi yönü ve ibadet anlamı bulunmasın.

Faruk Beşer - Kolaylaştırma prensibi hangi delillere dayanır?

İnsanın kendi annesinden umuma söz etmesinin bir anlamı olur mu? Evet, örnek alınacak yönleri varsa
olur.
Herkes için kendi annesi dünyanın en değerli varlığıdır. Bu duygu fıtridir, tabiidir. Ama annem için bu
duyguyu aşarak düşündüğümde onun gerçekten Allah'ın çok müstesna bir kulu olduğunda şüphem yok.
Önce babam ve bizim için çok müşfik bir hâmi idi, herkesin fikir danıştığı bir merci idi.
En dikkat çeken yönleri akıllı, teennili, soğuk kanlı ve sabırlı olmasıdır. Seriul-intikal, aklı selimle
düşünebilen, kızıp dengesini kaybetmeden ve duygusallıktan uzak, anında çok isabetli cevap veren bir
insandı. Hayatının özeti, bütün müşküllerini sabırla halletmesinden, kızıp her şeyi dağıtmamasından
ibarettir.
Seksenli yaşlarına kadar durmadan dinlenmeden çalışmıştır. Bizi hayata çıkaran, ele güne muhtaç
olmaktan kurtaran annemdir. Hayatı boyunca belki üç erkek kadar çalışmıştır desem mübalağa olmaz.
Çok cömert ve diğerkâmdı, herkesin imdadına koşardı. Eli bereketli bir insandı, yaptığı hemen her iş
hayırla sonuçlanırdı. Az çok demeden sürekli iş görürdü. Bu onun hayatına büyük bir bereket katmıştır.
En zor ve bıktırıcı işlerde, 'dur bakalım, Allah bir kolaylığını verecek' diye hep şevk ve moral verirdi ve
çoğu zaman dediği gibi de olurdu. Başka kadınlar işlerinde onu örnek alırlardı. Sülalenin ve diğer
komşuların akıl danışma mercii idi. Komşularından ve tanıdıklarından onu sevmeyen ve saymayan
yoktu.
Köyde iken mahallenin doğuramayan hayvanlarının müşfik ebesiydi, hemen onu çağırırlardı. Altmışlı
yaşlardan sonra çok sevap olduğunu duyduğu için, Allah rızasına sayıp cenaze yıkamaya da başladı.
Pek çok kadın kendisini annemin yıkamasını vasiyet etmiştir. Adeta beceremediği iş yoktu. Aynı
zamanda çok takva idi. Doksan yaşına yaklaşıncaya kadar gece saat üçte kalkıp ibadet etmediği belki de
hiç olmamıştır.
Alaylı konuşmalardan, istihzadan, eğlencelerden, kendi ifadesiyle zevzeklikten hoşlanmazdı. Müziği ve
televizyonu hiç sevmedi, dinlemedi ve izlemedi. İlk çıktığı yıllar sadece biz değil, yakın komşularımız bile
annemden saydıklarından televizyon alamadılar. Sonra bu hassasiyet kırıldı.
Kimsenin hatasını yüzüne vurmazdı, hataları gizlerdi, kimseyi mahcup etmek istemezdi. Bir gün bahçeye
indiğinde birisinin gizlice fındık topladığını görmüş, adam onu görüp mahcup olmasın diye yavaşça
çekilip eve gelmişti.
Ben bildim bileli anacığımın kilosu 63 idi. Biz dinlemesek bile, fazla yemek kadar kötü bir şey yok diye
bize her zaman söylerdi. Hayatı dikkatli bir Müslüman olarak gerçek menkıbelerle doludur. İşte birisi:
Köydeyiz, bize iki ineğinden sağdığı sütü satarak o bakıyor. İmam Hatip orta birdeyim. Bir gün annemin
satılacak sütü koyduğu bakır bakracı ateşin üstünde ısıttığını gördüm, neden öyle yaptığını sordum.
Oğlum, satacağımız sütü buna koyuyorum yıkadım, içinde ıslaklık kalıp da süte karışmasın diye
kurutuyorum dedi.

Faruk Beşer - Kaybettiğiniz anne olunca işler değişir

Böyle deyince din nedir sorusunun cevabını da bilmemiz gerekir. Din adına söylenen, yazılan çizilen her
şey din midir? On beş asır boyunca yazılmış on binlerce cilt tefsir, hadis, fıkıh ve kelam kitabı var.
İçlerindeki tekrarları atsanız yine de en az bin cilt kalır. Bu bin ciltlik bilginin hepsi itiraz edilemez din
midir?
Geleneği bir kalemde çizip atanların yanında, onu koruyalım derken geçmişte söylenip yazılan ne varsa
hepsine sıkı sıkıya sarılanlar da var. Böyle iki ucun bulunması bile meselenin bir de ortasının olması
gerektiğini gösterir.
Şunu tekrar söyleyelim: Gelenek-modern, gelenekçi-modernist ayırımını din ve dindarlar söz konusunu
olduğunda hiç hoş karşılamadım. Dışınızdan birileri böyle bir ayırım yapıyor, siz de kendinizi başkalarının
belirlediği bu kategorilerden birine koymak zorunda kalıyorsunuz, demek ki ben gelenekçiyim ya da
modernistim diyorsunuz. Biz böyle değiliz. Biz bulunduğumuz asırda İslam'ı en iyi anlayıp yaşamak
isteyen Müslümanlarız. Bunun için hem günümüzü hem geçmişi iyi bilmemiz gerektiğinin farkındayız.
Geleceğe dair de ufkumuzun olması gerekir. Bizi en iyi anlatan vecize şudur: “Biz kökü mazide olan
âtiyiz”.
Şöyle bir değişimi herkesin fark ettiğini sanıyorum:
Gelenekçiliği kabullenenler ya da kendilerine gelenekçi denenler bile ölçüsüz bir muhafazakârlığın dini
artık muhafaza edemeyeceğini anlıyorlar ve görüşlerini bir ölçüde esnetmek zorunda kalıyorlar.
“Modernistler”de ise orta çizgiye yaklaşma daha yavaş seyrediyor.
Şimdi tekrar sorumuza gelelim; din nedir? Aslı itibariyle din, bütün peygamberlerde hiç değişmeden
süregelen temel iman esaslarıdır. İmanın altı şartı bunu formüle eder. Hz. Âdem'den Resûlüllah
Muhammed'e (sa) bu esaslar hep aynıdır ve İslam diye isimlenir. İbadetler ise bu imanın gereğidir ve her
dinin kendi sabitesi olmakla beraber bir peygamberden diğerine değişebilir. Şeriat denen çoğu dünyayı
düzenlemekle ilgili diğer hükümler ise zaten her peygamber için farklıdır. Şeriatı hukuki alan olarak
düşündüğümüzde bizim şeriatımızda da insan aklı ile anlaşılıp belirlenmiş içtihadî hükümlerde zamana
ve mekâna bağlı değişiklikler olabilir, olmak zorundadır. “Ezmanın tağayyürü ile ahkâmın tağayyürü inkâr
olunamaz”.
Böylece önümüze üç alan çıkmış oluyor: Din (akide), ibadetler ve hukuki hükümler. Bunların hangisi
hakkında ne ölçüde fikir beyan edebiliriz?
Elbette burada yorumla eleştiriyi de birbirinden ayırmak lazım. Asılları bozmadıktan sonra onları
anlamada farklılıkların olması da kaçınılmazdır.

Faruk Beşer - Din tartışılamaz mı?

İnsan etki altında kalmadan serbestçe düşünebilmeli ve düşündüğünü ön yargısız söyleyebilmelidir.
Altmışımdan sonra Gazali'den kopya çekerek anladığım hakikat şudur. Kişinin herhangi bir grubu, fırkayı,
cemaati ve ideolojiyi esas alarak düşünmesi onun hakikati anlamasını zorlaştırır. Onun için düşünme
bütün bağlardan azade olmalıdır. Kişinin bir mezhebe ve meşrebe bağlı olması normaldir, ama her
düşündüğünü hemen piyasaya arz etmesi fitneye sebep olma ve başkalarının değerlerine hakaret etme
riski taşıyabilir.
Bir ilim adamı elbette bildiği alanda yapılan hatalara dikkat çekmeli, eleştirmeli ve kendi fikrini
söylemelidir. Mesele aykırı düşüncelerini arz etme biçimi meselesidir. Bunu yaparken niyetinin hâlis
olması, hayırhah olması ve hakareti hedeflememesi gerekir. Ümmetin genel kabullerine aykırı şeyler
söylemek bazen hakaret olabilir. Birkaç örnek verelim:
Bu ümmet peygamberine dil uzatılmasını inancına hakaret sayar. Hayatta olsaydı onu üzecek olan söz
ve davranışları şimdi de kabullenmez. Çünkü Allah (cc) “Allah'ın elçisini üzenlere çok acı bir azap vardır”
(9/61) buyurur. Üzmek dediğimiz eza, sözle incitmedir. “Allah'a ve Resulü'ne eza edenleri Allah, dünyada
da ahirette de lanetlemiştir” (33/57). Resûlüllah'ın annesinin babasının nerede olduklarını Allah bilir.
Bunu kurcalamak İslam adına bize bir fayda sağlamaz. Durum ne olursa olsun, Resûlüllah'ın hayatında
ona annesinin babasının, mesela cehennemde olduğunu söylemenin onu üzeceği açıktır. O halde bunu
şimdi dile getirmenin de bir anlamı olmaz.
Bunlar birer düşünce beyanıymış gibi birisi de çıkıyor böyle söyleyenleri eleştirenlere “Korkutucu ve
utanç verici” diyebiliyor. Acaba hangisi daha korkutucu ve
utanç verici, düşünmek lazım.
Resûlüllah, “Ashabıma kötü söz söylemeyin” (Müslim) buyuruyor. Bu onların hiç hata yapmadığı
anlamına gelmez. Ama onlar hata yapmış olsalar da bunu ulu orta dillendirmenin Resûlüllah'ı üzeceğini
anlatır. Allah (cc) bile sahabeyi tezkiye ediyor ve onlardan razı olduğunu söylüyor. “Öncüler ve ilkler olan
muhacirlerle ensardan ve onları güzellikle izleyenlerden Allah razıdır, onlar da O'ndan razıdırlar” (9/100)
buyuruyor. “Seninle o ağacın altında bağlılık sözleşmesi yapan müminlerden Allah razıdır” (48/18)
buyuruyor ve Hudeybiye'deki sahabeden de razı olduğunu söylüyor. Allah gelecekte onların ne
yapacaklarını bilmiyor muydu?

Faruk Beşer - Düşünelim ama hakaret etmeyelim

Her Ramazan oruç edebiyatı yapıyoruz ama sanıyorum bunda zorlanıyoruz. Kendimizce teşbihler,
temsiller, maneviyat çıkarsamaları yapmaya çalışıyoruz. Çoğu belki de yapmacık, işin hakikatiyle
uyuşmayabilir. Ey oruç, tut beni gibi sloganları tekrarlarız. Sezai Karakoç gibi orucun ruhundan söz
edenler de var. Öylelerinin anlatımında da yine belki biraz edebiyatın gücü hakim.
Geçmişi şöyle bir taradım, ulemamızın yazdıklarına baktım. Gördüm ki orucun maneviyatı konusunda
yaşayarak ilk yazanlardan birisi Gazali. “Esrâru's-savm” yani orucun sırları diye bir kitapçığı var. Sonra
İzz bin Abdisselam, İbn Receb el-Hanbeli, İbn Hacer, nihayet İmam Rabbani, Şah Veliyyullah Dehlevî ve
Bediuzzaman gibi âlimler işin ruhunu yakalamışlar. Çünkü söylediklerini belki de fazlasıyla yaşamışlar.
Bu işin edebiyatı da güzel ama edebiyatla anlatılan oruç yine de avam
orucu olmanın öteye geçmez.
Gazali ve onu izleyenler orucu üç dereceye ayırırlar:
1.Avam'ın orucu: Yeme içme ve cinsel ilişkiden, yani sadece orucu bozar dediğimiz şeylerden uzak
durarak tutulan oruç. Bu orucun halis Allah için olmasında bazen şaibe bulunabilir. Çünkü biraz Allah için,
biraz sağlık vb. şeyler için tutulmuş olabilir. Yani sadece birisi olsaydı kişi belki de tutmayacaktı. Bu da
elbette oruçtur. Herkes önce avamdır, sonra nefsinin duygularını eğiterek havas seviyesine yükselir ve
havas orucu tutmaya başlar.
2.Havassın/seçkinlerin orucu. Birinciyi yapar ama ayrıca bütün organlarına da oruç tutturur. Dilini gıybet,
yalan, alay gibi ahlaki çirkinliklerden, kulağını bunları ve diğer münkerleri dinlemekten, gözünü haramlara
bakmaktan, diğer organlarını yaratılış gayeleri dışına çıkmaktan korur. Resûlüllah (sa) buyurur ki, “Nice
oruç tutanlar vardır ki, orucu sadece aç ve susuz kalmaktan ibarettir”.
3.Havassu'l-havas/ seçkinlerin de seçkinlerinin orucu. Bunlar ilk ikisiyle birlikte kalplerine de sahiptirler,
kötülükleri kalplerinden dahi geçirmezler. Mümin bu basamaklarda sürekli yükselmeyi hedeflemelidir.
Bu duygularla sözünü ettiğim kaynakları yeniden gözden geçirirken dikkatimi çeken hususlardan biri şu
oldu: Biz insanlara sahura kalkın, iftarı erken yapın, çok yemeyin, çok Kurân-ı Kerim okuyun, mukabele
dinleyin derken belki de onları pasifleştirmiş ve avamlığa razı etmiş de olabiliriz. Tabii ki bu söylenenler
önemlidir, ama İslam'ın emir ve yasakları kişilerin seviyesine göre değişir. Biri için en önemli şey, sakin
bir mekâna çekilip zikirle meşgul olmak iken diğeri için bu bir görevden kaçma sayılabilir. Bu kadarı ile
kalırsa oruç bir bakıma avamın orucu olur.
Oysa yapabilenlerin yani bir derece havastan olanların sahada olmaları daha önemlidir. Dünyanın her
yerindeki muhtaçlara yardım ulaştırmak, iman ve ahlak krizleri yaşayanların imdadına koşmak, bunun
için gerekli iş birliği, bilgi ve beceri donanımını kazanmak, ders halkaları kurmak... İşte bizim daha çok
muhtaç olduğumuz böyle bir oruç olmalıdır. Kısaca Ramazan'ı hayata aktarmaktır.

Faruk Beşer - Ramazan'a dair söylenmedik bir şey kaldı mı ki söyleyelim?

Ramazan'la ve oruçla ilgili söylenmedik bir şey kalmadı dedik ama yine de en önemli hususlara, tekrar
da olsa özetleyerek dikkat çekmemiz güzel olur.
Oruç İslam'ın, yani Hz. Adem'den Resûlüllah'a (sa) kadar gönderilen tek dinin temel ibadetlerden biridir
ve Kurân-ı Kerim ifadesiyle gayesi kulun onun sayesinde 'takvalı olmasıdır'. Takva kelime anlamıyla
tehlikeli şeylerden bir siperle korunma demektir. En tehlikeli şey ebedi cehennemdir. Orucun sağlığa
faydalarını da hesaba katarsak, demek ki takva hastalıklardan korunmayı da anlatıyor olabilir. Ama oruç
bir ibadet olarak bu yan faydaları için değil, Allah için tutulur. Takvanın terim olarak anlamı ise; Allah'ın
emir ve yasaklarına riayet etmek suretiyle kötü akıbetten korunmadır.
Ramazan'ın Kur'an ayı olduğunu herkes duyuyor. O halde onu gerçekten Kur'an ayı yapmak gerekir.
Elbette Kurân-ı Kerim'in okunması da buna dahildir ama onu okumanın önemli olması, okurken ne
dediğini öğrenip öğrendiklerini yapma fırsatı verdiği içindir. Etrafımda sevindirici ilginç kampanyalar
duyuyorum; Watshap grupları belli sureleri, ya da ayetleri anlamıyla birlikte ezberlemeyi görev
ediniyorlar. Bu güzel bir gelişme. Kurân-ı Kerim'i anlayıp yaşamak için çok daha faydalı teknikler de
bulunabilir.
Kurân-ı Kerim ayı olması yanında Ramazan'ın en önemli faydalarından biri de sabır eğitimi vermesi,
sabır ayı olmasıdır. Hep düşünmüşümdür; Kurân-ı Kerim'de sabırla ilgili bunca ayeti kerime varken, Allah
sabretmemizi istiyor, hadi sabredelim deyip sabrettiğimiz hususlar var mıdır? “Allah sabredenlerle
beraberdir”, “Allah sabredenleri sever”, “Sabredenlere ancak, ücretleri eksiksiz ve hesapsız verilir” gibi
onlarca ayeti kerime bize neyi hatırlatır? Kendi hesabıma ben bu emri bir ibadet olarak özellikle yerine
getirdiğimi söyleyemem. Ama gayret ediyorum.
Sabır, tahammül, dayanma ve direnme demektir. Sabır konularını genellikle üçe ayırırlar: 1.Yapılacak
işleri yapmayı sürdürmedeki direnç, 2.Yapılmayacak şeyleri yapmamadaki direnç, 3.Başa gelen bela ve
musibetlere rıza ve tahammül. “Oruç sabrın yarısıdır” (Tirmizî), sabır da imanın yarısıdır.
Ramazan'ı, hatalarımızı gözden geçirme mevsimi olarak da değerlendirebiliriz. Yemede içmede,
ibadetlerde, insani ilişkilerde yaptığımız hataları gözden geçirip, en azından bir kısmını artık bırakabiliriz.
Alışmamız gereken şeylerin belki de en önemlisi, ihtiyacı olan kardeşlerimizle ilgilenmektir. Ramazan'da
yapılan iyiliklerin ecrinin katlanarak veriliyor olması da belki bunu teşvik içindir. Şu anda hep beraber söz
ve karar vermeliyiz; bu Ramazan'da bazı kardeşlerimizin imdadına yetişmeliyiz. Resûlüllah'ın en cömert
olduğu ay Ramazan'dı.
Ramazan'ı Müslümanlar olarak önce bizim inşa ettiğimiz laiklikten kurtulma vesilesi de yapmalıyız. Evet,
laikliği ilk defa biz icat ettik, dinle dünyayı birbirinden ayırdık, seccade başında ve camide Müslüman
olduk, insani ilişkilerimizde İslam'a yer vermedik, helalı haramı hesaba katmadık. Dünyayı öğrenmeyi
başkalarına bıraktık. Allah da bizi jakoben bir laiklikle cezalandırdı. Oysa İslam her şeyden önce, tabir
caizse sosyal bir dindir. Topluma karşı olan görevlerimizi yerine getirdiğimizde ancak oturup nafile
ibadetlerimizi yaparız. Farzlara gelince, onlar da topluma karşı görevlerimiz cümlesindendir.

Faruk Beşer - Gıdayı ruha ver Cibrîl olasın

Gazali'yi izleyen, hatta ona bazı konularda düzeltmeler yapan İbnü'l-Cevzi adlı büyük bir alimimiz ve
onun “Telbîsü İblîs” adlı ilginç bir kitabı vardır. Şeytanın hangi meslekte olanları, hangi konumda
bulunanları nasıl hilelerle yoldan çıkardığını anlatır. Alimleri, âbidleri nasıl suret-i haktan görünerek
yanılttığına misaller verir. Bunlar için ilham aldığı ayeti kerime şudur:
Şeytan lanetlenince Allah'tan kendisine zaman vermesini ve kullarını yoldan çıkarmasına müsaade
edilmesini istedi ve dedi ki, “Yemin olsun onlara önlerinden, arkalarından, sağlarından, sollarından
geleceğim ve göreceksin ki çoğu artık şükretmeyecek” (A'râf 17). Buradan öncelikle şunu da anlarız:
Demek ki şükür en büyük ibadetlerdendir ki şeytan önce kulların şükretmemesini sağlamaya çalışıyor.
Çünkü şükür nimetin sahibini tanımaktır ve bu da safi imandır. Sonra “Önlerinden, arkalarından...
geleceğim” demesi, hiç akıllarına gelmeyen noktalardan yaklaşıp onları yoldan çıkaracağım demektir. Ya
da arkada bıraktıkları dünya, önlerinde olan ahiret konusunda onları yanlış düşüncelere sürükleyeceğim.
Onlara sağdan gelip yaptıkları iyiliklerle onları gururlandıracak, soldan gelip yaptıkları kötülükleri
kendilerine süslü göstereceğim (Cessas, Razî). Veya onlara kötülükleri yaptıramıyorsam iyilikleri,
usanacakları, zayıf düşüp başka iyilik yapamayacakları şekilde yaptıracağım, bidatleri din sandırıp
onlarla meşgul edeceğim demektir.
Resûlüllah'ın çok sevdiğim ve her gün yapmaya çalıştığım şu mealdeki duası da bunu anlatıyor olmalıdır:
“Allah'ım, ayıplarımı ört, beni korktuklarımdan emin kıl. Allah'ım beni önümden arkamdan, sağımdan
solumdan, üstümden gelecek tehlikelerden koru. Alttan ansızın gelecekler için de senin azametine
sığınıyorum” (Ebu Davud). Bu tehlikeler aynı zamanda maddi olan bela ve musibetleri de anlatır.
Bizim bazı hocalarımızın ha bire aykırı şeyler söylemelerinin saikı da genellikle böyle bir şeytan işidir,
buna emin olabilirsiniz. Hani, şeytanlar ramazanda bağlanırdı, diyeceksiniz. Onun da ne anlama geldiğini
gelecek yazımda söyleyeceğim inşallah.
Ben televizyon izleyemiyorum ama önceki yıllardan biliyorum ya sahur vaktine takılanlar olur ya adetli
kadının orucu ve namazına kafasınca yenilik getirenler olur. Bir zamanlar Türkçe ibadet meselesi
gündemde idi, şimdilik bunda ısrar edenler kalmadı. Aslında böyle şeylerin gündem olması bir bakıma
virüs etkisi yapar, hayra da vesile olabilir. Mücadele ederseniz bağışıklık kazanmış olursunuz, o virüs
artık dayanamayıp yok olup gider. Şeytanın varlık sebebi de budur. İnandığınıza, aksi fikirlerle mücadele
edip ikna olarak inanırsınız imanınız tahkik derecesine ulaşır, taklitten kurtulmuş olursunuz.
Sık sık sorulduğuna göre demek ki böyle şeyleri hala mesele edinenler vardır, o halde bazılarını birer
paragrafla özetleyelim:

Faruk Beşer - Şeytanın ramazana özel tuzakları

Müslümanlar için bir iftihar vesilesi değil mi? Dinimiz bize sevmeyi emrediyor. Allah’ı, Resûlüllah’ı ve
sevilmeye layık olanları sevmek. O halde sevmek dinin bir parçasıdır. Dolayısıyla dindarlığın
ölçütlerinden biri de sevmektir. Sevmeden tam dindar olamayız.
Sevmenin zıddı ise buğzetmek. Müstahak olana buğzetmedikçe sevilmesi gerekeni de hakkıyla sevmiş
olamayız. Bu yüzden Allah için sevmek bir ibadet olduğu gibi, Allah için buğzetmek de bir ibadettir.
Masum insanları, çocukları hayvanları katleden zalimlere buğzedemiyorsanız bu yapılanların kötülüğüne
inanmış olamazsınız.
Sevilenlere bakınca sevginin insanda hangi yollarla oluştuğunu da anlayabiliyoruz. İnsanın içinde hep
kemale doğru seyreden bir cazibe vektörü vardır. İnsan bu istikamette iyiye, doğruya ve güzele meyledip
ulaşmak üzere programlanmıştır. Onun için bunları sever, yeter ki vicdanı hatalarla körelmiş olmasın.
Bunların zıddına da buğzeder ki onlardan uzaklaşsın. Çünkü ancak şerden uzaklaşıldığı kadar hayra
yaklaşılır. Allah’ın insanın fıtratına koyduğu kendi özel programı bunu gerektirir. Bu sebeple sevgi,
sevenle sevilen arasında ittifak noktalarının örtüşmesidir de diyebiliriz.
Diğer yönden sevmek bir insan eylemi olarak bir ihtiyacın, dolayısıyla da bir eksikliğin işaretidir. Çünkü bir
şeye ihtiyacınız varsa o kadar eksiksiniz. İhtiyacımız olan şey bizi cezbeder, biz de onu severiz ve ona
ulaşmaya çalışırız ki eksiğimizi tamamlamış olalım. Bu sebeple Allah’ın sevmesi, O’nun razı olması
anlamındadır. O’nun bir şeye ihtiyacı olmaz.
Sevgi iki türlü oluşur: Birincisi yaradılışımızda var olan fıtrî meyil, ikincisi akıl ve irade ile oluşan ilgi.
Muhtaç olduğumuz şeyi önce doğamız gereği, farkına varmadan severiz, sonra onu tanır ve sevmeye
değer özelliklerini görünce aklımızla ve irademizle severiz. Bu yüzden Hz. Ömer; “Ey Allah’ın Resulü,
ben seni canım hariç her şeyden daha çok seviyorum” deyince Resûlüllah (sa) bunun tam bir sevgi
olmadığını söylemiş, Ömer de düşünüp, “Evet, ben seni canımdan da çok seviyorum” diyebilmişti. Çünkü
“Peygamber müminlere kendi canlarından daha evladır”. İnsanın doğasındaki sevgi programına sevilenin
tanınması, akıl ve irade de katılınca böyle bir sevgi bir süre sonra insanın yaradılışına işler yani onun
ahlakı haline gelir. Halk ve huluk/ahlak kelimelerini düşünelim. Ahlak, bedenle kaynaşmış gibi
halka/yaradılışa nakşedilen huydur. Sonuçta sevgi dindarlığın bir parçası olur. Çünkü bunu isteyen
bizatihi dinin kendisidir.
O halde sevginin oluşmasında bizim elimizde olan şeyler de vardır. Güven bunların başında gelir. Güven
yani iman. İnsan tam olarak güvenmediği, iman etmediği birisini sevemez. Mümin güvenen ve güvenilen
insandır. Allah (cc) da güvenin kaynağı, kendisine güveneni güvende kılan el-Mü’min’dir. “İman edip salih
amelleri, yani Allah’ın rızasına uygun işleri yapanlar arasında Rahman bir süre sonra meveddet
oluşturur”. Yani meveddetin oluşması bir eğitim sürecine, zamana ve tecrübeye muhtaçtır.
Meveddet hubbun/muhabbetin ileri derecesi, sevginin karşılıksız ve bir şey beklemeden, şefkat ve
merhametle olanıdır. Merhamet zayıf ve muhtaç olana acımadır, meveddet ise sevgiden kaynaklanan
acımadır, muhtaç olunmayanı da kapsar. Bu sebeple Allah’ın, muhabbetten değil de meveddetten ismi
vardır: el-Vedûd. Hem seven hem sevilen demektir. Veli kulları Allah’ı çok sevdikleri gibi, Allah da onları
sever. İnsana da vedûd denebilir. Zarar kendisine dokunsa bile başkasına dokunmasını istemeyenin bu
hâli ona karşı bir meveddettir. Allah’ın ahlakıyla ahlaklanmak bu demektir.

Faruk Beşer - Sevgi imandandır

Sosyal medyanın en güçlü haber mecrası Yeni Şafak.
Yeni Şafak Gazetesi olarak yayın hayatına başladığımız ilk günden itibaren ülkemizde demokrasinin tüm kurumları ile yerleşmesi, milli irade ve değerlerimizin hâkim olması için tüm gücümüzle çalıştık. Bu ülkenin geleceğinin derin sularda boğulup gitmemesi için çaba sarf ettik. Fırtınalı günlerde sığınılacak bir liman olduk. Bugüne kadar ülkemize yapmış olduğumuz katkıyı bundan sonra da okurlarımızın desteği ile sürdürmeye devam edeceğiz. Her gün Yeni Şafak’la yeni bir umut olacak.

New tracks tagged #farukbeşer