อาณาจักรจีนมีประวัติศาสตร์ยาวนานหลายพันปี ความยาวนานได้ทิ้งบทเรียนการปกครองไว้มากมายให้แก่ฮ่องเต้องค์ต่อๆ มา ถึงกระนั้น ทุกราชวงศ์ไม่ว่าจะยิ่งใหญ่เพียงใดเมื่อถึงจุดจุดหนึ่งก็ถึงกาลล่มสลาย
.
มันอาจเป็นวัฏจักรธรรมดาที่ทุกสิ่งล้วนต้องเปลี่ยนแปลง มีเกิดขึ้น รุ่งโรจน์ และล้มหายตายจาก ทว่า ไม่มีราชวงศ์ใดของจีนจบลงอย่างสุขนาฏกรรม
.
ใช่หรือไม่ว่า ส่วนหนึ่งเป็นเพราะฮ่องเต้องค์สุดท้ายของแต่ละราชวงศ์ไม่ได้เรียนรู้จากอดีต กดขี่ประชาราษฎร ใช้สอยคนโฉด จนเกิดความระส่ำระสายทั่วทุกหัวระแหง กว่าจะกู้คืนสถานการณ์ทุกสิ่งก็สายเกินไปเสียแล้ว
.
‘เปิดม่านมังกร บทเรียนแห่งความล้มเหลว’ บอกเล่าความล้มเหลวที่เกิดขึ้นซ้ำซากของเหล่าฮ่องเต้
เมื่ออดีตเป็นครูของอนาคต การละทิ้งอดีตย่อมเป็นความผิดของผู้เรียน

WanderingBook EP.12 อดีตเป็นครูของอนาคต เมื่อจักรวรรดิมังกรล่มสลาย

การบรรยายเรื่อง “Library Management in Disruptive Times: Skill and Knowledge for an Uncertain Future” ในการประชุม TK Forum 2018 สตีฟ โอคอนเนอร์ ศาสตราจารย์วุฒิคุณ มหาวิทยาลัยชาร์ลส สจวร์ต และบรรณาธิการวารสาร Library Management กล่าวว่า ห้องสมุดเมื่อ 10 ปีที่แล้วย่อมแตกต่างอย่างสิ้นเชิงจากห้องสมุดในปัจจุบัน ถ้าหากบรรณารักษ์มองแต่เพียงสิ่งที่สามารถทำได้ในวันนี้ ก็อาจจะทำให้พลาดสิ่งที่ไม่ได้คำนึงถึงซึ่งอาจเกิดขึ้นในอนาคตข้างหน้าไปอย่างน่าเสียดาย
.
เขาบอกว่าบทบาทของบรรณารักษ์นั้นคือการใช้ความรู้และจินตนาการ โดยไม่จำเป็นต้องยึดติดกับแนวทางในอดีตที่ผ่านมา บรรณารักษ์สามารถกำหนดได้ว่าอยากจะให้อนาคตของห้องสมุดเป็นอย่างไร แล้ววางแผนเพื่อเดินไปสู่เป้าหมายนั้น
.
แต่การวางแผนระยะยาวถึง 20 ปี เป็นเรื่องที่แทบจะเป็นไปไม่ได้ในยุคที่เทคโนโลยีมีการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว เขาจึงแนะนำเครื่องมือที่เรียกว่า Scenario Planning ซึ่งใช้ในการคาดการณ์และวางแผนเพื่อการปรับปรุงห้องสมุดในอนาคตระยะประมาณ 3-5 ปี โดยยกตัวอย่างของห้องสมุดที่ได้คาดการณ์อนาคตและทดลองทำตามแผนที่เกิดจากการมีส่วนร่วมอย่างกว้างขวาง แม้จะเป็นโครงการที่ไม่เคยทำมาก่อน หรือเป็นสิ่งที่ยังไม่เคยเกิดขึ้นในห้องสมุดมาก่อน แต่ได้ก่อให้เกิดผลลัพธ์ที่น่าพอใจและประสบความสำเร็จ 
.
สตีฟยังเอ่ยถึง GLAM (Gallery Library Archives and Museum) ว่าอาจเป็นหนึ่งในรูปแบบห้องสมุดอนาคต กล่าวคือแหล่งเรียนรู้มีแนวโน้มที่จะเป็นองค์กรทางวัฒนธรรม ทั้งหอศิลป์ ห้องสมุด หอจดหมายเหตุ และพิพิธภัณฑ์ เพื่อตอบสนองความต้องการทุกด้านของผู้ใช้บริการ จึงอาจหลอมรวมและทำงานข้ามพื้นที่กันได้

Library Management in Disruptive Times: Skill and Knowledge for an Uncertain Future

การเล่าเรื่องหรือเรื่องเล่าเร้าพลัง (Storytelling) เป็นเครื่องมือหนึ่งซึ่งใช้ในการจัดการความรู้ สามารถนำมาประยุกต์ใช้กับการสร้างความรู้ด้วยตนเอง เพื่อค้นหาบทเรียนและปัจจัยความสำเร็จจากเรื่องราวที่ถ่ายทอดผ่านการเล่าเรื่อง
.
Storytelling เป็นเทคนิคในการดึงความรู้ที่ฝังลึกในตัวตน (Tacit Knowledge) ซึ่งอธิบายและแปลงเป็นข้อมูลเชิงปริมาณหรือตัวเลขได้ยาก ให้กลายเป็นความรู้ที่ชัดแจ้ง (Explicit Knowledge) สกัดเป็นความรู้ที่สามารถบันทึกและเก็บรวบรวมหรือถ่ายทอดได้ โดยทั่วไปมักเลือกเรื่องราวที่เป็นความสำเร็จหรือ Success Story เพื่อสร้างแรงบันดาลใจ สร้างบรรยากาศความคิดเชิงบวก และกระตุ้นการแลกเปลี่ยนเรียนรู้
.
การจัดการความรู้ด้วยเรื่องเล่าเร้าพลัง มีรายละเอียดและขั้นตอนไม่ยุ่งยาก แต่มีข้อควรระมัดระวังอยู่หลายประการ ปกติแล้วจะมีการนำเครื่องมือทางจิตตปัญญาศึกษามาใช้ ซึ่งประกอบด้วย (1) สุนทรียสนทนา คือการพูดคุยกันบนหลักการความเชื่อมั่นและเคารพความเป็นมนุษย์ ยอมรับความแตกต่าง มองความสัมพันธ์ต่างๆ อย่างเชื่อมโยงเป็นองค์รวม (2) การฟังอย่างลึกซึ้ง คือฟังอย่างตั้งใจและใคร่ครวญ ไม่โต้แย้งหรือตัดสินเรื่องที่ฟังในขณะที่มีการสื่อสาร (3) การสะท้อนการเรียนรู้ ผ่านการเขียน พูด และซักถามด้วยความชื่นชม และมีการสกัดขุมความรู้
.
การจัดการความรู้โดยเทคนิคการเล่าเรื่อง มีประโยชน์ 2 ทางคือ ได้แนวทางหรือวิธีการปฏิบัติที่เป็นเลิศซึ่งนำไปสู่ความสำเร็จ สามารถนำมาประยุกต์ต่อยอดพัฒนางานของตนเอง และใช้ถอดบทเรียนหรือสกัดความรู้ จากความผิดพลาดล้มเหลว เพื่อเป็นข้อพึงระวังไม่ให้ทำผิดซ้ำ
.
ขอขอบคุณ เนื้อหารายการปรับปรุงและเรียบเรียงจาก “เรื่องเล่า: วิธีวิทยาแนวใหม่ในการแสวงหาความรู้เพื่อการวิจัยทางสังคม” โดย รศ.ดร.นรินทร์ สังข์รักษา, วารสารศิลปากรศึกษาศาสตร์วิจัย, ปีที่ 10 ฉบับที่ 2 (กรกฎาคม-ธันวาคม 2561) หน้า 1-16

readWORLD EP.61 Storytelling : การจัดการความรู้ด้วย ‘เรื่องเล่าเร้าพลัง’

ออกเดินทางไปด้วยกัน สู่ดินแดนแห่งจินตนาการของ “นิทาน” ที่เต็มไปด้วยเรื่องราวแสนพิเศษของเด็กๆ  อะไรที่ทำให้พวกเขาหลงใหลในนิทาน จนเกิดความรู้สึกมหัศจรรย์ในหัวใจ และพร้อมออกค้นหาเรื่องราวแสนวิเศษในโลกใบนี้เมื่อเติบใหญ่

นิทานมีฤทธิ์ EP.01 ทำไมเด็กถึงชอบนิทาน

ชวนมาฟังนิทานที่ให้รู้สึกถึงความสวยงามบนโลก ...โลกของการให้ ...จากของขวัญที่ทำอย่างตั้งใจ คัดสรรจากนิทานเรื่องน่ารัก “กระเป๋าผ้าของคุณกระต่าย” เรื่องโดย คูยามะ โยชิโกะ และ คามิโมโตะ คูซู
.
“คุณกระต่ายเย็บกระเป๋าผ้าใบเล็กสำหรับตัวเองด้วยความตั้งใจ และกระเป๋าลายดอกไม้ใบนี้ช่างน่ารักเหลือเกินจนเพื่อนๆ อยากได้ คุณกระต่ายจึงมีภารกิจสำคัญ ต้องเย็บกระเป๋าผ้าใบเล็กอีกหลายใบ สำหรับคุณจิ้งจอก คุณแพะ คุณหมู และคุณช้าง แต่เอ๊ะ! คุณช้างตัวโตขนาดนี้ คุณกระต่ายจะเย็บกระเป๋าผ้าเป็นแบบไหนกันนะจึงจะเหมาะกับคุณช้าง...

นิทานมีฤทธิ์ EP.02 กระเป๋าผ้าของคุณกระต่าย

เด็กๆ ที่โตมากับครอบครัวที่อ่านนิทานให้ฟัง ก็คงจะมีหนังสือนิทานที่ประทับใจกันอยู่หลายเรื่อง
.
นิทานที่ประทับใจ มีความความหมายอย่างยิ่งสำหรับเด็ก  มาร่วมพูดคุยกับคุณวิภาศัย นิยมาภา ผู้อำนวยการฝ่ายสื่อสารและการตลาด TK Park 
.
ว่า นิทานที่ประทับใจทำอะไรกับเด็กๆ บ้าง  และพ่อแม่จะเป็นตัวช่วยให้เด็กๆ เกิดความประทับใจนิทานได้อย่างไร

นิทานมีฤทธิ์ EP.3 นิทานที่ประทับใจมีความหมายกับเด็ก

ชวนเด็กๆ มาฟังนิทานเรื่องตลกจากประเทศเยอรมัน ที่ประทับใจเด็กๆ มาแล้วจากทั่วโลก เป็นนิทานกระตุ้นการขับถ่าย ที่อยากจะบอกกับเด็กๆ ว่า  พวกเราทุกคน รวมถึงสัตว์ทั้งหลาย ต่างก็มีการขับถ่ายเป็นเรื่องปกติธรรมดา

นิทานมีฤทธิ์ EP.04 อึบนหัวผมของใครกันนะ

พวกเธอและเขาโคจรมาพบกับคุณทกโก พนักงานกะดึกในร้านสะดวกซื้อย่านช็องพา เพราะบาดแผลที่แต่ละคนเก็บงำไว้ ความเงียบของอดีตชายไร้บ้านและการตอบสนองที่ตรงไปตรงมาของคุณทกโกช่วยเยียวยาบาดแผลและคลี่คลายปมที่แต่ละคนผูกเงื่อนได้อย่างไม่คาดคิด
.
นั่นรวมถึงตัวคุณทกโกเองด้วย
.
แล้วบาดแผลชนิดไหนกันที่ทำร้ายเธอและเขา มันคือบาดแผลที่เกิดจากสังคมปิตาธิปไตยเข้มข้นของเกาหลีใต้ ซึ่งมิได้เลือกทำร้ายเฉพาะผู้หญิง แต่มันทำร้ายทุกคน ทุกเพศ ไม่เว้นกระทั่งผู้ชายเอง

WanderingBook EP.29 ‘ร้านไม่สะดวกซื้อของคุณทกโก’ บาดแผลจากชายเป็นใหญ่

มีข้อถกเถียงอมตะว่าคนจนเพราะทำตัวเองหรือเพราะโครงสร้าง การพยายามชี้ไปที่ฝั่งใดฝั่งหนึ่งเป็นการเฉพาะอาจไม่ใช่คำตอบที่ถูก Keith Payne นำแนวคิดทางจิตวิทยาและความเหลื่อมล้ำเชื่อมโยงเข้าด้วยกันก่อนจะอธิบายแง่มุมต่างๆ ได้อย่างชวนติดตาม
.
ทั้งสองฝ่ายของข้อถกเถียงต่างถูกและผิด Keith Payne แสดงให้เห็นว่าพฤติกรรมบั่นทอนนั้นมีจริง ปัญหาเชิงโครงสร้างก็มีจริง และความเหลื่อมล้ำนี่เองที่ทำให้เกิดวงจรนี้ พฤติกรรมอันไร้เหตุผลของคนจนมันอาจมีเหตุมีผลที่สุด ส่วนพฤติกรรมอันมีเหตุผลของคนรวยก็อาจไม่ได้เป็นอย่างที่คิด

WanderingBook EP.30 ‘เมื่อบันไดหักฯ’ ความมีเหตุผลของคนรวย ความไร้เหตุผลของคนจน

‘สนิมสร้อย’ นวนิยายตีแผ่ชีวิต เลือดเนื้อ ความเป็นมนุษย์ของเหล่าหญิงคนชั่วหรือโสเภณี และผู้คนที่รายล้อมพวกเธอ-แม่เล้า แมงดา ลูกค้า การลงไปคลุกคลีในสถานที่อโคจร กับวัตถุดิบแห่งงานเขียนของ ’รงค์ วงษ์สวรรค์ ทำให้ ‘สนิมสร้อย’ ฉีกต่างจากวรรณกรรมที่นำเสนอภาพชีวิตของโสเภณีไทยในยุคแรกคือช่วงปี 2480-2509
.
ทำให้เห็นชีวิตที่ถูกกระทำจากเพื่อนมนุษย์ด้วยกัน สังคม และเงื้อมมือกฎหมายที่ผลักไสให้พวกเธอเป็นอาชญากร แล้วใช้มันเป็นเหตุรีดไถหาประโยชน์
.
จวบจนทุกวันนี้ โสเภณีหรือ sex worker ผู้เป็นแหล่งรายได้ของรัฐตั้งแต่ช่วงกลางรัตนโกสินทร์ถึงความอู้ฟู้ของอุตสาหกรรมการท่องเที่ยวก็ยังเป็นได้แค่อาชญากร ท่ามกลางยุคสมัยที่การค้าบริการทางเพศมีความหลากหลายกว่าเมื่อ 60 ปีก่อน
.
สังคมไทยต้องถกเถียงกันอย่างจริงจังได้แล้วว่าจะจัดการข้อเท็จจริงนี้อย่างไรโดยคำนึงถึงสิทธิมนุษยชน ไม่ปล่อยให้ต้องมีคนอย่างวงเดือนหรือสิรี แต่จะไม่มีวันทำได้ถ้าเรายังมัวหลอกตัวเองว่าอาชีพนี้ไม่มีอยู่จริง

WanderingBook EP.34 'สนิมสร้อย' ความเป็นมนุษย์ของหญิงคนชั่ว

ความขี้เกียจมีจริงหรือเปล่า? เป็นคำถามที่น่าคิด หรือมันเป็นเพียงความหลอกลวงบางอย่างทางวัฒนธรรมและเศรษฐกิจ ทำไมคนที่ขยันทำมาหากิน แต่ไต่เต้าระดับชั้นทางเศรษฐกิจ-สังคมขึ้นไปไม่ได้ยังถูกมองว่าขี้เกียจ
.
‘LAZINESS DOES NOT EXIST’ หรือ ‘ผ่อนชีวิต บิดขี้เกียจ’ ตั้งคำถามต่อสิ่งนี้ ต่อ ‘ความขี้เกียจลวง’ ซึ่งทำร้ายผู้คนจำนวนมากในสังคมอเมริกัน ในสังคมไทยก็ติดกับดักนี้ Devon Price ผู้เขียนชวนทำความเข้าใจ ‘ความขี้เกียจลวง’ ที่มาและยาพิษของมัน
.
ถึงกระนั้น ต่อให้เราเชื่อ Devon Price และต้องการขี้เกียจ แต่ในสังคมที่เหลื่อมล้ำมากๆ ความขี้เกียจก็ยังไม่ใช่สิ่งที่คนหาเช้ากินค่ำสามารถทำได้
.
ดังนั้น ใช่หรือไม่ว่าสังคมที่มีความเป็นธรรมในระดับหนึ่ง ทุกคนควรมีสิทธิขี้เกียจ

WanderingBook EP.35 ‘LAZINESS DOES NOT EXIST’ สังคมที่มีความเป็นธรรม ทุกคนต้องมีสิทธิขี้เกียจ

ในอนาคตโครงสร้างพื้นฐานทางสังคมของโลกจะอ่อนแอและผู้คนมีความโดดเดี่ยวสูงขึ้น กรณีประเทศเดนมาร์กซึ่งมีประชากร 5.5 ล้านคน มีอัตราการเสียชีวิตของประชากรที่อยู่อย่างโดดเดี่ยวเพิ่มขึ้น 800 คนต่อปี และมีผู้เข้ารับการรักษาที่โรงพยาบาลและต้องการการดูแลสภาพจิตใจเพิ่มขึ้น 19,000 คน

แนวคิดเรื่อง ‘เทศะรังสรรค์’ (Place Making) และ ‘พื้นที่สาธารณะ’ (Public Space) เป็นคอนเซปต์ใหม่ที่เกิดขึ้นมาได้ไม่นาน และมีความเชื่อว่าสามารถนำมาประยุกต์ใช้เป็นเครื่องมือหนึ่งในการต่อสู้กับความโดดเดี่ยวในสังคมได้ โดยหนึ่งในรูปแบบของพื้นที่สาธารณะที่สำคัญคือ ห้องสมุด ได้ถูกจัดวางบทบาทใหม่ไม่เพียงแค่การให้บริการการเข้าถึงหนังสือและการเรียนรู้ แต่ยังมุ่งหมายให้เป็นพื้นที่เปิดซึ่งทุกคนสามารถเข้าร่วมกิจกรรม ใช้ทรัพยากรต่างๆ และเป็นพื้นที่อิสระที่ใช้พบปะหรือสร้างปฏิสัมพันธ์กับผู้อื่น

ห้องสมุดประชาชนรอสกิลด์ (Libraries Roskilde) ประเทศเดนมาร์ก แต่เดิมบริเวณโดยรอบเคยมีต้นไม้ปกคลุมหนาแน่นจนแทบไม่มีใครมองออกว่าที่ตรงนั้นคืออาคารอะไร ซ้ำร้ายกว่านั้น ทางเข้าห้องสมุดยังหันหลังให้กับย่านคมนาคมใจกลางเมือง ภายหลังได้ถูกปรับเปลี่ยนให้เป็นพื้นที่สาธารณะที่ส่งเสริมการเข้าถึงความรู้ พร้อมไปกับการสร้างความสัมพันธ์และความรู้สึกร่วมเป็นส่วนหนึ่งของชุมชน

ฟัง... การบรรยายเรื่อง “A Room Is Not Just a Room: the Library as Place and Why It Matters” โดย คริสเตียน ลอเออร์เซน (ChristianLauersen) ผู้อำนวยการห้องสมุดประชาชนรอสกิลด์ เมืองโคเปนเฮเกน ประเทศเดนมาร์ก บันทึกในโอกาสการประชุม TK Forum 2021 หัวข้อ “Library and Public Space for Learning”

KnowledgeExchange EP. 45 A Room Is Not Just a Room: the Library as Place and Why It Matters

ฟังเรื่องราวน่าประทับใจที่เกิดขึ้นในฤดูหนาว จากนิทานภาพเรื่อง じんせつな ともだち (เพื่อนคนสำคัญ) โดย Fang Yiqun และ Tomoyoshi Murayama เรื่องราวแห่งมิตรภาพระหว่างเพื่อนทั้งสี่ คุณกระต่าย คุณลา คุณแพะ และคุณกวาง กับการกินอยู่อย่างพอดี การแบ่งปัน และการมอบความห่วงใยที่ส่งต่อให้กันอย่างไม่มีที่สิ้นสุด เป็นนิทานที่ให้ความรู้สึกอบอุ่น ดีต่ออารมณ์และจิตใจ

นิทานมีฤทธิ์ EP.13 เพื่อนคนสำคัญ

จังหวัดพะเยาก็มีพื้นที่ปลูกกาแฟ ชาและกาแฟของพะเยาก็มีเอกลักษณ์ไม่เหมือนใคร แต่ไม่ค่อยมีใครรู้... เป็นที่มาของอีเวนต์กาแฟชื่อ Phayao Coffee & Tea Lovers ครั้งที่ 1 เมื่อปี 2563
.
และเพราะงานอีเวนต์นี้นี่เอง ที่ทำให้คนรุ่นใหม่จากหลากหลายสาขาอาชีพ ทั้งที่บางคนไม่เคยรู้จักกันมาก่อน แต่ทั้งหมดมีความชอบเหมือนกันอย่างหนึ่ง คือการทำกิจกรรม จึงได้มีโอกาสพบปะพูดคุยกัน ทำกิจกรรมร่วมกัน จนกระทั่งผูกพันรวมตัวกันเป็นกลุ่ม Phayao Lovers
.
หลังจากอีเวนต์แรก พวกเขายังร่วมกันจัดงานสร้างสรรค์ที่ไม่เคยมีมาก่อนในจังหวัด จนเริ่มเป็นที่รู้จักและได้รับความไว้วางใจ ด้วยแนวทางสร้างกระบวนการมีส่วนร่วมอย่างกว้างขวาง และค่อยๆ แก้ปัญหาอุปสรรคไปทีละเปลาะ ยิ่งทำให้คนกลุ่มนี้มั่นใจว่าเดินมาถูกทาง เพราะผลลัพธ์จากการจัดอีเวนต์ในพื้นที่สาธารณะ ไม่เพียงก่อให้เกิดผลประโยชน์ทางตรงกับชุมชน โดยเฉพาะเรื่องเศรษฐกิจหรือรายได้ แต่ยังมีผลพลอยได้ในเรื่องความสัมพันธ์ที่แน่นแฟ้นยิ่งขึ้นของคนในชุมชน
.
กลุ่ม Phayao Lovers เริ่มต้นมาจากอีเวนต์กาแฟ แต่ในวันนี้พวกเขากำลังขยายความสนใจไปยังการจัดกิจกรรมสร้างสรรค์ที่เชื่อมโยงกับสินค้าชุมชนและวิถีวัฒนธรรมของพะเยา และอยากเห็นการพัฒนาพื้นที่สาธารณะกระจายไปทั่วทั้งเมืองทั้งจังหวัด เพราะมองว่าเป็นเงื่อนไขสำคัญอันหนึ่งในการกระตุ้นให้เกิดการพัฒนาสินค้าหรือผลิตภัณฑ์ ช่วยขับเคลื่อนเศรษฐกิจของเมือง เพิ่มรายได้ให้ชุมชน และส่งเสริมผู้ประกอบการใหม่
.
ฟัง... เรื่องราวของกลุ่มคนรุ่นใหม่ในจังหวัดที่กำลังถูกจับตามองด้านความคิดสร้างสรรค์ จากอีเวนต์ที่โดดเด่นต่อเนื่องหลายงานในช่วง 2-3 ปีที่ผ่านมา เบื้องหลังความคิดและวิธีการทำงานของพวกเขาจึงทำให้คำว่า ‘รักบ้านเกิด’ ไม่ใช่เพียงแค่คำพูดสวยๆ แต่แสดงออกด้วยการลงมือทำ 
.
ยิ่งไปกว่านั้น ยังเป็นการทำด้วยความสนุกและมีความสุขที่ได้ทำ เพื่อสร้างการเปลี่ยนแปลงให้เกิดขึ้นจริงในจังหวัดที่พวกเขารัก

Coming To Talk EP. 60 พื้นที่สาธารณะกิจกรรมสร้างสรรค์เศรษฐกิจชุมชนกับคนรุ่นใหม่ในพะเยา Phayao Lovers

ปี 2513 ภาพยนตร์เรื่อง ‘มนต์รักลูกทุ่ง’ ประสบความสำเร็จล้นหลาม และด้วยอีกหลายปัจจัย เช่น อุตสาหกรรมการท่องเที่ยว อุตสาหกรรมบันเทิง รัฐ ช่วยกันผลิตสร้าง-ผลิตซ้ำภาพจำต่อชนบทไทยให้แช่แข็งอยู่กับความเป็นมนต์รักลูกทุ่ง บรรยากาศสงบงาม ผู้คนน้ำใจดี ใสซื่อ ฯลฯ
.
‘ลืมตาอ้าปาก จาก “ชาวนา” สู่ “ผู้ประกอบการ”’ ที่สรุปมาจากโครงการวิจัยอีกทีหนึ่งจะทลายภาพความทรงจำเหล่านี้ ชวนไปทำความรู้จักชนบทในแบบที่มันเป็นจริงๆ เมื่อชาวนาไม่ได้กำเคียวยิ้มแย้มแบบมิวสิควิดีโอประกอบเพลงชาต แต่ผันตัวไปเป็นผู้ประกอบการที่มีจิตสำนึกใหม่ เครือข่ายใหม่ อารมณ์ใหม่ และความสัมพันธ์แบบใหม่
.
ลบภาพมนต์รักลูกทุ่งออกไป ทำความเข้าใจความเปลี่ยนแปลงในชนบท นอกจากจะช่วยให้หยุดแช่แข็งความทรงจำแล้ว ยังจะทำให้การกำหนดนโยบายสาธารณะตอบโจทย์ความเป็นจริงได้ดีกว่าที่เป็นอยู่

WanderingBook EP.37 ‘ลืมตาอ้าปาก จาก “ชาวนา” สู่ “ผู้ประกอบการ”’ ไม่มีแล้วมนต์รักลูกทุ่ง

ผลสำรวจการอ่าน พ.ศ. 2561 โดยสำนักงานสถิติแห่งชาติ พบว่า แพร่ เป็นหนึ่งใน 10 จังหวัดที่มีนักอ่านมากที่สุด อยู่ในลำดับที่ 7 รองจากจังหวัดใหญ่ ได้แก่ กรุงเทพฯ สมุทรปราการ ภูเก็ต ขอนแก่น สระบุรี อุบลราชธานี
.
ส่วนผู้ที่ศึกษาประวัตินักประพันธ์ไทย จะทราบกันดีว่า จังหวัดแพร่เป็นบ้านเกิดของนักเขียนชื่อดัง - โชติ แพร่พันธุ์ เจ้าของนามปากกา ‘ยาขอบ’ ผู้เขียนนิยาย ‘ผู้ชนะสิบทิศ’ และ ‘สามก๊ก (ฉบับวณิพก)’ เรื่องแรกนั้นมีการนำไปสร้างเป็นละครทีวีหลายครั้ง แต่ละครั้งมีผู้ชมติดตามอุ่นหนาฝาคั่ง ในยุคสมัยที่โทรทัศน์ยังเป็นสื่อหลักที่ทรงอิทธิพลต่อสังคม ขณะที่เรื่องหลังก็มีแนวทางการเขียนอันโดดเด่น จนมีผู้นำไปใช้เป็นกรณีศึกษา หรือกระทั่งเลือกหยิบไปประยุกต์ใช้ในสไตล์การเขียนของตน
.
เข้าสู่ยุคดิจิทัล รูปแบบและพฤติกรรมการอ่านหนังสือเปลี่ยนแปลงไปจากอดีตแทบจะสิ้นเชิง... ณ จุดหนึ่งในโลกไซเบอร์ปรากฏเพจชื่อ ‘อ่าน-เปลี่ยน-แป้’ ที่มี ปรัชวินทร์ สมศักดิ์ ซึ่งเป็นคนแพร่โดยกำเนิด ทำหน้าที่แอดมินเพจ ด้วยเป้าหมายที่สะท้อนถึงความมุ่งมั่นและทะเยอทะยาน... “เราอยากเห็นวัฒนธรรมการอ่านและการเรียนรู้ตลอดชีวิต เป็นส่วนหนึ่งของวิถีชีวิตคนแพร่ เพื่อสร้างพื้นที่สาธารณะทางการเรียนรู้ให้เกิดขึ้นจริงในเมืองแพร่บ้านเรา”
.
เท่านี้ ก็เพียงพอแล้วที่จะดึงดูดให้ทีมงาน The KOMMON และ TK Podcast เดินทางไปพูดคุยเพื่อทำความรู้จักเพจเล็กๆ ที่ดูเหมือนมีความเฉพาะถิ่นเฉพาะทาง และยังได้ทำความเข้าใจมากขึ้นถึงสภาพสังคมวัฒนธรรมการอ่าน ตลาดหนังสือ และพื้นที่สาธารณะเพื่อการเรียนรู้ ของจังหวัดแพร่

Coming to Talk EP.61 ‘อ่าน-เปลี่ยน-แป้’ ปลุกคนแพร่ รักการอ่าน

มีการค้นพบมากมายบนโลกใบนี้ในสาขาวิทยาศาสตร์ สังคมศาสตร์ มนุษยศาสตร์ ศิลปะ ปรัชญา ที่ดูเหมือนไร้ประโยชน์ แต่รู้หรือไม่ ความรู้ที่ไร้ประโยชน์เหล่านี้ขับเคลื่อนโลกและยกระดับคุณภาพชีวิตของเราให้เป็นเช่นทุกวันนี้
.
หญิงชายจำนวนมากกำลังศึกษาค้นคว้าเพื่อตอบสนองความอยากรู้อยากเห็นส่วนตัว โดยมิได้คำนึงถึงว่าจะนำมันไปใช้ประโยชน์อะไร มักซ์ พลังค์ (Max Planck) หรือไมเคิล ฟาราเดย์ (Michael Faraday) จัดเป็นคนจำพวกนี้ พวกที่ทำเพราะอยากรู้อยากเห็น แต่กาลเวลาพิสูจน์แล้วว่าถ้าไม่มีพวกเขา โลกที่เราอยู่อาจมีหน้าตาต่างออกไป
.
รัฐที่มีวิสัยทัศน์จึงควรทุ่มเทให้กับวิจัยและพัฒนา สร้างพื้นที่ให้แก่นักวิทยศาสตร์และนักวิชาการหลากหลายสาขาตอบความสงสัยใคร่รู้โดยไม่ติดกรอบ ติดเพดาน แม้ว่าความรู้ที่ได้นั้นจะไร้ประโยชน์ เพราะเราไม่มีทางรู้ว่าความรู้ที่ไร้ประโยชน์เหล่านี้จะนำไปสู่สิ่งที่ยิ่งใหญ่อะไรในอีกร้อยหรือพันปีข้างหน้า

WanderingBook EP.39 ‘ประโยชน์ของความรู้ที่ไร้ประโยชน์’ จงกางปีกและโบยบิน

ประเทศฟินแลนด์ เคยเป็นประเทศที่ยากจนที่สุดในยุโรป สามารถแก้ไขความยากจนได้โดยการพัฒนาคุณภาพมนุษย์ด้วยการศึกษา กลายมาเป็นประเทศที่มีระบบการศึกษาดีและประชาชนมีความสุขที่สุดในโลก มีประชากรเพียง 5.5 ล้านคน แต่สถิติการยืมหนังสือสูงถึงปีละกว่า 85 ล้านเล่ม คิดเป็นการยืมหนังสือเฉลี่ยปีละ 15 เล่มต่อคนต่อปี งบประมาณการลงทุนด้านห้องสมุดประชาชน (Public Library) เฉพาะของกระทรวงการศึกษาและวัฒนธรรมปีละ 320 ล้านยูโร คิดเป็นงบประมาณเฉลี่ยรายหัวประมาณ 58 ยูโรต่อคนต่อปี โดยมีองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นเป็นหน่วยงานที่ดูแลรับผิดชอบการบริหารจัดการและสมทบงบประมาณเพิ่มเติมเข้ามาอีกจำนวนหนึ่ง

ห้องสมุดประชาชนในฟินแลนด์มีจำนวน 720 แห่ง และมีรถห้องสมุดเคลื่อนที่ (Book Bus) อีก 135 คัน วิ่งไปตามเมืองต่างๆ 295 แห่งทั่วประเทศ หนังสือเด็กในห้องสมุดมีสัดส่วนประมาณ 32% ของหนังสือทั้งหมด และถูกยืมออกมากถึง 46% ของปริมาณหนังสือรวมที่มีการยืม กิจกรรมต่างๆ ที่จัดขึ้นในห้องสมุดที่ไม่เกี่ยวกับการอ่านและการยืมคืนหนังสือ มีคนเข้าร่วมมากถึง 950,000 คนต่อปี

กฎหมายห้องสมุดประชาชนปี 2016 (Public Library Act 2016) ทำให้ห้องสมุดประชาชนคือหัวใจสำคัญของการศึกษาในประเทศฟินแลนด์ บรรณารักษ์จะทำงานร่วมกับครูและโรงเรียนใกล้เคียงอย่างใกล้ชิด ดังนั้นโรงเรียนจึงไม่จำเป็นต้องมีห้องสมุดของตัวเอง นอกจากบทบาทการทำงานร่วมกับโรงเรียนแล้ว กฎหมายห้องสมุดประชาชนยังเน้นเรื่องของการเข้าถึง (accessibility) ของคนทุกคนโดยไม่มีการแบ่งแยกกีดกัน การสร้างเสริมวัฒนธรรมการอ่านและการเรียนรู้ตลอดชีวิต ตลอดจนทักษะจำเป็นที่หลากหลาย และการสร้างความเป็นพลเมืองที่แข็งขันเอาการเอางาน (active citizenship)

ฟัง... การบรรยายเรื่อง How Library Can Promote the Quality of Education: The Experiences from Finland บรรยายโดย แอนนา คอร์ปิ (Anna Korpi) ที่ปรึกษาด้านการศึกษาและวิทยาศาสตร์ ประจำสถานทูตฟินแลนด์ในสิงคโปร์ บันทึกในโอกาสการประชุม TK Forum 2020 หัวข้อ “Finland Library and Education in the Age of Disruption”

KnowledgeExchange EP.47 How Library Can Promote the Quality of Education

การพักผ่อนก็เหมือนการกินคือคุณขาดมันไม่ได้ โลกการทำงานระบบทุนนิยมสร้างเราเป็นหนูถีบจักร ที่ต้องทำงาน ทำงาน ทำงาน จนหลงลืมว่าเราเป็นมนุษย์ที่ต้องการพักผ่อน การพักผ่อนที่ไม่ใช่เพื่อโปรดักทีฟแบบที่หนังสือแนวพัฒนาตนเองบอก
.
เราต้องการการพักผ่อนเพื่อพักผ่อน เพื่อปรับคันเร่งชีวิต เพื่ออยู่กับตัวเอง ‘พักผ่อนศาสตร์’ ไม่ใช่หนังสือฮาวทู มันบอกเล่า 10 กิจกรรมจากการสำรวจที่ผู้คนเห็นว่าทำแล้วรู้สึกพักผ่อนมากที่สุด แล้วผู้เขียนก็พาไปรู้จักการพักผ่อนแต่ละแบบ ตั้งคำถาม สำรวจแง่มุมต่างๆ อย่างน่าสนใจ
.
ที่สำคัญ จงมองหาการพักผ่อนของตัวเอง การพักผ่อนที่สอดคล้องกับชีวิต อย่าเลียนแบบใคร เพราะการพักผ่อนของคนคนหนึ่งใช่ว่าจะเหมากับคนอีกคน แล้วรู้อะไรมั้ย? การพักผ่อนที่ผู้ตอบแบบสอบถามยกให้เป็นอันดับ 1 คือการอ่าน

WanderingBook EP.40 ‘พักผ่อนศาสตร์' อย่าปล่อยให้การทำงานฆ่าคุณ

การสูญเสียคนรักไม่ว่าจะเป็นคู่ชีวิต ลูก พี่น้อง พ่อแม่ ล้วนนำมาซึ่งความโศกเศร้า มนุษย์เสาะแสวงหาวิธีจัดการความเศร้าโศกที่ได้ผล แต่มันไม่เคยมีวิธีใดที่เป็นคำตอบสำเร็จรูป
.
Julia Samuel นักจิตบำบัดด้านความเศร้า ผู้เขียน ‘Grief Works: Stories of Life, Death and Surviving’ หรือ ‘คู่มือหัวใจสลาย’ บอกเราความโศกเศร้าของผู้สูญเสียคนที่ตนรัก กระบวนการที่ความเศร้าโศกทำงานกับเรา และการโอบรับมันอย่างเข้าใจ
.
Julia บอกว่า “เราต้องเคารพและเข้าใจกระบวนการความเศร้า ยอมรับความสำคัญของมัน ซึ่งไม่ใช่สิ่งที่จะเอาชนะได้ด้วยการต่อสู้...แต่ในการเยียวยาความเศร้า เราต้องยอมให้ตัวเองรู้สึกถึงความเจ็บปวด”
.
เราทุกคนต่างมีวิธีรับมือกับความเจ็บปวดและจังหวะชีวิตที่ความโศกเศร้าทำงานต่างกันออกไปจึงไม่มีใครบอกได้ว่าเมื่อใดที่เราควรหายเศร้า

WanderingBook EP.41 ‘คู่มือหัวใจสลาย’ อย่าปฏิเสธความโศกเศร้า เฝ้าดู และอยู่กับมัน

ศูนย์ออกแบบและพัฒนาเมือง (Urban Design and Development Center - UddC) จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ได้ทำวิจัยว่าด้วยการสร้างเมืองบนฐานความรู้ โดยวิเคราะห์โอกาสและข้อจำกัดของประเทศไทยในการขับเคลื่อนสู่การเป็นเมืองแห่งการเรียนรู้ ตามแนวทางของยูเนสโก
.
นิยามของเมืองแห่งการเรียนรู้ แบบเข้าใจและสื่อสารง่ายๆ คือ เมืองที่ผู้คนสามารถหาคำตอบในสิ่งที่อยากรู้ได้ด้วยตัวเอง โดยเมืองมีบทบาทสนับสนุนการจัดหาสาธารณูปการด้านการเรียนรู้ การพัฒนาเมืองให้เอื้อต่อการเรียนรู้
.
กรณีตัวอย่างในต่างประเทศ ที่ประสบความสำเร็จในการขับเคลื่อนเมืองด้วยเศรษฐกิจฐานความรู้ มักเป็นเมืองที่มีวัฒนธรรมการเรียนรู้และวัฒนธรรมการอ่านที่เข้มแข็ง มีอำนาจในการจัดการการเมืองของตน มีโครงสร้างการบริหารจัดการที่กระจายอำนาจให้ท้องถิ่น ประชาสังคมเข้มแข็ง และผู้คนสามารถเข้าถึงแหล่งความรู้ได้ง่าย
.
ในการประยุกต์แนวคิดเรื่องเมืองแห่งการเรียนรู้มาใช้ในประเทศไทย ความท้าทายที่สำคัญคือโครงสร้างการบริหารจัดการเมืองที่รวมศูนย์และแยกส่วน การตัดสินใจเชิงนโยบายสำคัญมักมาจากระดับที่สูงกว่าระดับเมือง ผลคือเกิดการกระจุกตัวของแหล่งเรียนรู้อยู่ในบางพื้นที่ นอกจากนี้ การพัฒนาเมืองส่วนใหญ่มักยึดการดำเนินงานตามพันธกิจ ซึ่งอาจไม่ได้สอดคล้องกับเรื่องการเรียนรู้ รวมทั้ง ขาดแพลตฟอร์มในการเก็บแล้วและกลั่นความรู้ในระดับย่าน
.
ฟัง... การบรรยายเรื่อง “Knowledge-based City Remaking เมืองการเรียนรู้แห่งอนาคต” บรรยายโดย ดร.นิรมล เสรีสกุล ผู้อำนวยการศูนย์ออกแบบและพัฒนาเมือง (Urban Design and Development Center - UddC) จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย บันทึกในโอกาสการประชุม TK Forum 2022 หัวข้อ “Learning City and Lifelong Learning Ecosystem”

KnowledgeExchange EP. 49 Knowledge-based City Remaking เมืองการเรียนรู้แห่งอนาคต

สังคมไทยถูกอบรมบ่มสอนว่าพุทธศาสนามีความเป็นวิทยาศาสตร์ ช่วยสร้างความภูมิอกภูมิใจในศาสนาพุทธของคนไทยมิใช่น้อย ถึงขนาดกล่าวว่าทฤษฎีทางวิทยาศาสตร์หรือจิตวิทยาถูกค้นพบมาก่อนแล้วเมื่อ 2,500 ปีก่อน ซ้ำยังมีความละเอียดลึกซึ้งกว่า
.
‘พุทธศาสนาแบบเป็นวิทยาศาสตร์ในสังคมไทย การสืบสวนค้นคว้าทางประวัติศาสตร์’ โดยทวีศักดิ์ เผือกสม จะทำให้เราเห็นว่าความเชื่อข้างต้นมีเหตุปัจจัยทางประวัติศาสตร์ เศรษฐกิจ สังคม และลัทธิจักรวรรดินิยมเข้ามาเป็นเงื่อนไขของการสร้างมันขึ้นมาอย่างไร
.
ศาสนาพุทธแบบเป็นวิทยาศาสตร์เพิ่งถือกำเนิดขึ้นเพียงร้อยกว่าปีในสังคมไทย วิวาทะระหว่างปัญญาชนพุทธและมิชชันนารีโปรเตสแตนต์ก็มีส่วนไม่น้อยต่อสิ่งนี้ อาจบางทีการรู้ความเป็นมาทางประวัติศาสตร์จะทำให้เราเข้าใจศาสนาพุทธแบบที่เป็นอยู่ตอนนี้ได้ดีขึ้น

WanderingBook EP.42 ‘พุทธศาสนาแบบเป็นวิทยาศาสตร์ฯ’ เพราะพุทธไม่ได้เป็นวิทยาศาสตร์ตั้งแต่ต้น

“ถ้าเมืองฉลาดแต่คนไม่ฉลาด ก็คงไปด้วยกันไม่ได้ ขณะเดียวกัน ถ้าคนฉลาดแต่เมืองไม่ได้รับการพัฒนาให้ฉลาดด้วย ก็คงมีปัญหาไม่แพ้กัน การจะรักษาข้อดีของเมืองให้คงอยู่ และแก้ไขข้อเสียของเมืองให้หมดไป ต้องมีคนที่กล้าคิด กล้าทำ และฉลาดขึ้นกว่าเดิม ดังนั้นการเรียนรู้จึงเป็นปัจจัยสำคัญที่ทำให้เมืองฉลาดขึ้น” 
.
อิทธิพลของเทคโนโลยีดิจิทัลรวมทั้ง COVID-19 ได้ผลักดันให้โลกใบนี้มีลักษณะแบบ Convergence คือสิ่งแวดล้อมทางกายภาพและดิจิทัลรวมตัวเป็นหนึ่งเดียวกัน ทำให้มนุษย์สามารถมีรูปแบบชีวิตได้ตามที่ตนต้องการ โดยไม่ต้องพึ่งพิงสิ่งที่เป็นกายภาพเสมอไป รวมทั้งมีส่วนช่วยเสริมสร้างศักยภาพการเรียนรู้ให้ดีกว่าเดิม
.
จากแนวคิดเรื่อง ‘Flow’ ของนักจิตวิทยาชาวอเมริกัน-ฮังกาเรียน Mihaly Csikszentmihalyi ซึ่งเสนอว่า มนุษย์จะเรียนรู้ได้เร็ว ลื่นไหล และทำสิ่งต่างๆ ได้มีประสิทธิภาพมากขึ้น เมื่อเกิดความสมดุลระหว่างระดับความยากของงานและระดับทักษะที่ตนมี แนวคิดนี้สามารถประยุกต์เป็นแนวทางเพื่อสร้างการเรียนรู้ที่ชาญฉลาด ได้แก่ การเอาตัวเข้าไปมีส่วนร่วมในการเรียนรู้อย่างเต็มที่ (Immersive) การเรียนรู้โดยเน้นการใช้ความคิดสร้างสรรค์ การเรียนรู้จากที่ไหนก็ได้ผ่านเครือข่ายอินเทอร์เน็ต การใช้เทคนิคของเกมในการเรียนรู้ (Gamification) และการมีส่วนร่วมในการเรียนรู้ ซึ่งเทคโนโลยีในปัจจุบันสามารถช่วยเติมเต็มการเรียนรู้เหล่านี้ให้ดียิ่งขึ้น
.
ในอนาคต เทคโนโลยีจะยิ่งก้าวไปไกล และส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลงด้านการเรียนรู้ เช่น Metaverse, AR, VR สินทรัพย์ดิจิทัล NFT ฯลฯ ประเทศไทยจำเป็นต้องเตรียมพร้อมคนให้มีทักษะความรู้ที่เท่าทัน สนับสนุนให้เกิดโอกาสทางธุรกิจใหม่บนพื้นฐานของนวัตกรรม มีการพัฒนามาตรฐานความปลอดภัยไซเบอร์ และสนับสนุนการเติบโตของเทคโนโลยีที่หลอมรวมระหว่างโลกความเป็นจริงและก็โลกเสมือน
.
อย่างไรก็ตาม ไม่ว่าเทคโนโลยีจะก้าวไปไกลแค่ไหน ท้ายที่สุดแล้วก็มีบทบาทเป็นเพียงเครื่องมือไปสู่เป้าหมายที่หวังไว้ มนุษย์ควรเลือกใช้เครื่องมือให้เหมาะสม โดยคำตอบที่ได้อาจไม่จำเป็นต้องเป็นดิจิทัลเสมอไป
.
ฟัง… การบรรยายเรื่อง “Smart City, Smart Learning เมืองอัจฉริยะและรูปแบบการเรียนรู้หลังยุคโควิด” บรรยายโดย ดร.นน อัครประเสริฐกุล ผู้เชี่ยวชาญด้าน Smart City สำนักงานส่งเสริมเศรษฐกิจดิจิทัล (DEPA) บันทึกในโอกาสการประชุม TK Forum 2022 หัวข้อ “Learning City and Lifelong Learning Ecosystem”

KnowledgeExchange EP.50 Smart City, Smart Learning เมืองอัจฉริยะและรูปแบบการเรียนรู้หลังยุคโควิด

โลกเศรษฐกิจไทยในอนาคตกำลังมีความเปลี่ยนแปลงไปใน 3 รูปแบบ คือ โลกเศรษฐกิจดิจิทัล ซึ่งเน้นการใช้เทคโนโลยีดิจิทัล โลกเศรษฐกิจใส่ใจ ซึ่งเน้นเรื่องของสุขภาพกายและใจ และโลกเศรษฐกิจสีเขียว ซึ่งเน้นการดูแลรักษาสิ่งแวดล้อม
.
โลกใหม่ต้องการแรงงานที่มีทักษะแตกต่างไปจากเดิมอย่างสิ้นเชิง คนจำนวนหนึ่งอาจตกงาน ในขณะที่บางงานเป็นที่ต้องการมากขึ้น เช่น นักวิทยาศาสตร์ข้อมูล ช่างซ่อมรถยนต์ไฟฟ้า ผู้เชี่ยวชาญด้านความปลอดภัยไซเบอร์ นักจิตวิทยา นักเทคนิคด้านเชื้อเพลิงชีวภาพ นักการตลาดสีเขียว ฯลฯ การรู้ลึกเพียงศาสตร์ใดศาสตร์หนึ่งนั้นไม่เพียงพออีกต่อไป แรงงานในอนาคตจะต้องมีทั้งความรู้ลึก รู้กว้าง มีความสามารถในการวิเคราะห์และคิดเชื่อมโยง
.
TDRI ได้วิจัยถึงทักษะแรงงานที่ผู้ประกอบการทั่วประเทศต้องการ พบว่า นอกจากทักษะวิชาชีพแล้ว นายจ้างยังต้องการทักษะภาษาอังกฤษ ทักษะดิจิทัล ทักษะการคิดเชิงวิพากษ์ รวมทั้ง Soft Skill ต่างๆ เช่น ความสามารถในการสื่อสาร การทำงานเป็นทีม การมีความคิดสร้างสรรค์ การมีความเป็นมืออาชีพ และความสามารถในการปรับตัว 
.
ในขณะที่ ผลการสำรวจของ World Economic Forum และ SEA พบว่า หนุ่มสาวในประเทศไทย 30% เชื่อว่าทักษะที่ตนเองมีอยู่สามารถใช้ได้ตลอดชีวิต สอดคล้องกับการสำรวจของ OECD ที่พบว่า เด็กไทยกว่า 40% ขาด Growth Mindset คือไม่เชื่อว่าสติปัญญาและความสามารถของตนเองเปลี่ยนแปลงได้ ซึ่งจะส่งผลให้คนรุ่นใหม่ไม่เห็นความจำเป็นในการปรับตัวหรือการเรียนรู้ตลอดชีวิต
.
โจทย์ที่สำคัญของประเทศไทยคือ สถาบันการศึกษาไม่สามารถผลิตผู้เรียนให้มีทักษะตรงกับความต้องการของตลาด ซึ่งเป็นเพราะสถาบันการศึกษามีรายได้ส่วนใหญ่มาจากงบประมาณของรัฐ จึงไม่ต้องรับผิดรับชอบต่อการจัดการศึกษา และผู้เรียนขาดข้อมูลว่าสถาบันการศึกษาที่จะเลือกเรียนต่อ สามารถผลิตบัณฑิตที่มีงานทำในอัตรามากน้อยเพียงใด แนวทางในการแก้ไขปัญหา ได้แก่ การสร้างความรับผิดรับชอบของสถาบันการศึกษาให้มีมากขึ้น และขยายโอกาสของคนไทยในการเข้าถึงการพัฒนาทักษะ โดยเฉพาะอย่างยิ่งการเข้าถึงอินเทอร์เน็ตและเทคโนโลยีเพื่อการเรียนรู้
.
ฟัง… การบรรยายเรื่อง “ระบบนิเวศการเรียนรู้กับความเปลี่ยนแปลงของโลกการงานอาชีพและทักษะใหม่” บรรยายโดย ดร.เสาวรัจ รัตนคำฟู ผู้อำนวยการวิจัย ด้านนโยบายนวัตกรรมเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน สถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย (ทีดีอาร์ไอ) บันทึกในโอกาสการประชุม TK Forum 2022 หัวข้อ “Learning City and Lifelong Learning Ecosystem”

KnowledgeExchange EP. 51 ระบบนิเวศการเรียนรู้กับความเปลี่ยนแปลงของโลกการงานอาชีพและทักษะใหม่

ในปัจจุบัน ประเทศไทยมีความเหลื่อมล้ำด้านนิเวศการเรียนรู้ อาทิ จำนวนหนังสือที่มีอยู่ในแต่ละบ้าน และการเข้าถึงเทคโนโลยีของเด็กๆ ครอบครัวที่มีฐานะดีกว่าสามารถเข้าถึงการเรียนรู้ได้มากกว่าครอบครัวที่ยากจน และหนังสือมีราคาสูง ในขณะที่งบประมาณที่ใช้สำหรับพัฒนาเรื่องการเรียนรู้กลับลดลงอย่างต่อเนื่อง
.
โจทย์ดังกล่าวนำไปสู่ข้อเสนอเรื่อง ‘กองทุนพัฒนาระบบนิเวศการเรียนรู้แห่งชาติ’ ซึ่งมีกรอบงบประมาณร้อยละ 5 ของงบประมาณรายจ่ายด้านการศึกษาของประเทศ หรือประมาณ 40,000 ล้านบาท แบ่งสำหรับการศึกษาในระบบโรงเรียน และนอกระบบโรงเรียน ซึ่งได้แก่ด้านการพัฒนาแหล่งเรียนรู้ การพัฒนาสื่อการเรียนรู้ เวิร์กชอปการเรียนรู้ และการพัฒนาทักษะอาชีพใหม่ๆ รวมทั้งงบประมาณรายหัวสำหรับสนับสนุนให้นักเรียนและครูเลือกเข้าร่วมกิจกรรมการเรียนรู้ตามที่ตนเองสนใจ
.
หลักการสำคัญของกองทุนพัฒนาระบบนิเวศการเรียนรู้แห่งชาติ ประกอบด้วย การเรียนรู้ที่ไม่จำกัดเพียงในโรงเรียนแต่ครอบคลุมการเรียนรู้ตลอดชีวิต การเน้นการกระจายอำนาจในการจัดการให้ผู้คนในพื้นที่มีส่วนร่วม การสร้างชุมชนแห่งการเรียนรู้ และการให้ผู้เรียนมีอำนาจในการตัดสินใจมากขึ้นในการเลือกเรียนรู้ในสิ่งที่เหมาะสมกับตัวเอง
.
ฟัง… การบรรยายเรื่อง “กองทุนพัฒนาระบบนิเวศการเรียนรู้แห่งชาติ” บรรยายโดย ดร. เดชรัต สุขกำเนิด อดีตอาจารย์ประจำคณะเศรษฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ บันทึกในโอกาสการประชุม TK Forum 2022 หัวข้อ “Learning City and Lifelong Learning Ecosystem”

KnowledgeExchange EP.52 กองทุนพัฒนาระบบนิเวศการเรียนรู้แห่งชาติ

สมาคมห้องสมุดอเมริกันได้ริเริ่มโครงการ “Library Build Business” ในปี 2020 โดยมีเป้าหมายเพื่อส่งเสริมเจ้าของธุรกิจขนาดเล็กและผู้ประกอบการทั่วประเทศ โครงการนี้เชื่อว่า หากผู้ที่ต้องการตั้งเนื้อตั้งตัวเข้าถึงทรัพยากรที่พวกเขาต้องการ ก็จะสามารถสร้างรายได้เพื่อเลี้ยงดูครอบครัว เมื่อนั้นชุมชนท้องถิ่นก็จะได้รับประโยชน์จากกิจกรรมทางเศรษฐกิจดังกล่าวด้วย
.
โครงการนี้ได้รับการสนับสนุนจาก “google.org” มีห้องสมุดนำร่องร่วมโครงการ 13 แห่งทั่วประเทศ เพื่อให้บริการทรัพยากรและปัจจัยที่จำเป็นแก่ผู้ประกอบการ ตลอดระยะเวลาการดำเนินงานสามารถช่วยเหลือสมาชิกเกือบ 15,000 คน ทั้งธุรกิจที่ตั้งอยู่ในชุมชนขนาดใหญ่ ชนบท และชนเผ่า
.
โมเดลการดำเนินงานประกอบด้วย 3 ขั้นตอน คือ การจัดการทรัพยากรให้สอดคล้องกับความต้องการของชุมชนและธุรกิจ มองหาพันธมิตรที่ช่วยทำให้โครงการเข้มแข็งขึ้น และสร้างระบบนิเวศธุรกิจขนาดเล็ก โดยมีเจ้าหน้าที่ซึ่งเชี่ยวชาญคอยให้คำแนะนำ
.
ประสบการณ์จากการดำเนินงานทั้งหมดถูกถ่ายทอดไว้ในหนังสือ “Libraries that Build Business: Advancing Small Business and Entrepreneurship in Public Libraries” และคู่มือ “Libraries Build Business Playbook” เนื้อหาว่าด้วยชุมชนห้องสมุดที่มาร่วมแบ่งปันแนวทางปฏิบัติ ว่าจะจัดกิจกรรมเพื่อช่วยเหลือผู้ประกอบการรายย่อยได้อย่างไร 
.
ทั้งนี้ แต่ละพื้นที่อาจจะมีโจทย์ไม่เหมือนกัน เช่น บางแห่งอาจต้องการความช่วยเหลือด้านไอที หรือการเขียนโค้ด ขณะที่บางแห่งอาจต้องการแลกเปลี่ยนประสบการณ์และขอคำแนะนำจากผู้เชี่ยวชาญหรือผู้ประกอบการด้วยกัน
.
ฟัง… การบรรยายเรื่อง “The Role of Public Libraries in the Small Business Ecosystem” บรรยายโดย เมแกน จานิกกี (Megan Janicki) ผู้ช่วยผู้อำนวยการฝ่ายยุทธศาสตร์ สมาคมห้องสมุดอเมริกัน สหรัฐอเมริกา บันทึกในโอกาสการประชุม TK FORUM 2023 “Library Possible: The Creative Solutions for Better Library Service”

Knowledge Exchange EP.53 The Role of Public Libraries in the Small Business Ecosystem

มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีซิดนีย์ (UTS) มีแต่อาคารเรียน ไม่มีพื้นที่ว่างและสวน ส่วนห้องสมุดตั้งอยู่นอกมหาวิทยาลัย โจทย์สำคัญคือ จะทำอย่างไรให้นักศึกษาเดินทางไปใช้บริการห้องสมุด โครงการ ‘นักสร้างสรรค์ในพำนัก’ ถูกริเริ่มขึ้นเพื่อสร้างการมีส่วนร่วมของผู้คนและชุมชน โดยเฉพาะอย่างยิ่งกลุ่มศิลปิน เข้ามาร่วมออกแบบ แก้ปัญหา หรือพัฒนาห้องสมุดให้มีภาพลักษณ์อบอุ่นและเป็นมิตรมากยิ่งขึ้น
.
โครงการนี้ดำเนินมาแล้วประมาณ 10 ปี แต่ละปีจะมีการตั้งธีมแตกต่างกัน และเปิดรับสมัครผู้สนใจโดยไม่จำกัดเฉพาะนักศึกษาในมหาวิทยาลัย คณะกรรมการจะพิจารณาคุณสมบัติจากเกณฑ์ที่ตั้งไว้ ประกอบกับพอร์ตโฟลิโอแสดงผลงาน ผู้ผ่านการคัดเลือกจะได้รับเงินสนับสนุน 10,000 ดอลลาร์ออสเตรเลีย ค่าวัสดุปกรณ์ พื้นที่ทำงานในห้องสมุด และการอำนวยความสะดวกด้านต่างๆ จากเจ้าหน้าที่ เป็นระยะเวลา 6 เดือน
.
เมื่อผ่านการคัดเลือกแล้ว นักสร้างสรรค์ทั้งหลายจะได้รับรายการ ‘ปัญหาและความต้องการ’ จากห้องสมุด เพื่อออกแบบผลิตภัณฑ์ให้ตอบโจทย์มากที่สุด ที่ผ่านมามีรูปแบบผลงานมากมาย เช่น เก้าอี้ซึ่งได้รับการออกแบบเฉพาะสำหรับห้องสมุด UTS การตกแต่งพื้นที่มุมอับเพื่อให้เกิดประโยชน์ใช้สอยมากขึ้น แผนที่ระบุชนิดพันธุ์พืช หรือแม้กระทั่งการทาสีตกแต่งห้องสมุดตามรหัสสีสอดคล้องกับระบบทศนิยมดิวอี้ เพื่อให้ผู้ใช้งานค้นหาหนังสือได้ง่ายขึ้น
.
คุณค่าของโครงการ ‘นักสร้างสรรค์ในพำนัก’ คือ ห้องสมุดได้ผู้มีศักยภาพมาร่วมแก้ไขปัญหาอย่างสร้างสรรค์ ขณะเดียวกันศิลปินก็มีโอกาสผลิตผลงานตามจินตนาการ โดยได้รับความสะดวกอย่างครบครัน และสามารถต่อยอดให้เกิดมูลค่าในอนาคต
.
ฟัง… การบรรยายเรื่อง “To Reside in Creativity: UTS Library Creative in Residence” บรรยายโดย ไมเคิล กอนซาเลซ (Michael Gonzalez) หัวหน้าบรรณารักษ์ ห้องสมุดมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีซิดนีย์ (UTS) ประเทศออสเตรเลีย บันทึกในโอกาสการประชุม TK FORUM 2023 “Library Possible: The Creative Solutions for Better Library Service”

Knowledge Exchange EP. 54 To Reside in Creativity: UTS Library Creative in Residence

หนังสือราคาแพงเกินไปหรือไม่?
.
หนังสือในตลาดมีความหลากหลายมากพอไหม?
.
นี่คือสองประเด็นที่มักจะถูกหยิบยกมาเอ่ยถึง เมื่อมีการตั้งคำถามว่า “คนไทยมีโอกาสเข้าถึงหนังสือได้มากน้อยแค่ไหน” และ “อะไรคืออุปสรรคในการเข้าถึงหนังสือ”
.
สื่ออิเล็กทรอนิกส์ Data Storytelling ชุด “LOOK AROUND THE SHELF” รวบรวมข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับตลาดหนังสือของไทยในฝั่งผู้ผลิตมานำเสนอให้เข้าใจง่าย เริ่มด้วยการนำข้อมูลมาอธิบายพฤติกรรมการอ่าน แม้ยอดขายหนังสือจะมีขึ้นลงตามปัจจัยที่ต่างกันไปในแต่ละปี แต่แนวโน้มที่เห็นได้ชัดคือ คนไทยอ่านหนังสือเล่มลดลง
.
ตามมาด้วยการเจาะประเด็นความหลากหลายในเชิงหมวดหมู่หนังสือ ที่ข้อมูลชี้ให้เห็นว่า นวนิยาย การศึกษา และหนังสือเด็ก ครองสัดส่วนกว่าครึ่งหนึ่งของตลาดมานานหลายปี แม้หลักฐานยังไม่เพียงพอที่จะบ่งบอกว่า มีความหลากหลายของเนื้อหาหรือไม่
.
ประเด็นสำคัญคือ ราคาหนังสือ ที่ในภาพรวมถือว่าสูงเมื่อนำมาเทียบกับอัตราค่าแรงขั้นต่ำ ทำให้ประชาชนที่มีรายได้น้อยไม่สามารถตัดสินใจซื้อหาได้ทันที โดยปัจจัยสำคัญที่มีผลต่อการกำหนดราคาคือขนาดของสำนักพิมพ์
.
ในเมื่อมีปัจจัยราคาเป็นโจทย์สำคัญ ภาคส่วนต่างๆ ควรทำอย่างไร เพื่อขับเคลื่อนให้คนไทยมีโอกาสเข้าถึงหนังสือและการอ่านได้อย่างเท่าเทียม?
.
ฟัง “ตลาดหนังสือไทย อะไรเป็นอุปสรรคการเข้าถึงการอ่าน” โดย วัฒนชัย วินิจจะกูล รักษาการผู้ช่วยผู้อำนวยการสถาบันอุทยานการเรียนรู้ บันทึกในโอกาสงานเสวนาและเปิดตัวสื่อ อิเล็กทรอนิกส์ Data Storytelling ชุด “LOOK AROUND THE SHELF”

KnowledgeExchange EP. 55 ตลาดหนังสือไทย อะไรเป็นอุปสรรคการเข้าถึงการอ่าน

ไม่กี่ปีที่ผ่านมา จีนเปิดตัวห้องสมุดหลายแห่งซึ่งสร้างกระแสฮือฮาในโลกอินเทอร์เน็ต ห้องสมุดกลายเป็นหมุดหมายห้ามพลาดสำหรับนักท่องเที่ยว โดยเฉพาะคนวัยหนุ่มสาว เงื่อนไขสำคัญคือ ในปี 2018 กระทรวงวัฒนธรรมและสำนักการท่องเที่ยวของจีน ได้ถูกควบรวมเป็นหน่วยงานเดียวกันชื่อว่า กระทรวงวัฒนธรรมและการท่องเที่ยวแห่งชาติ ทำให้เกิดการบูรณาการกันอย่างกลมกลืนระหว่างสถาบันด้านวัฒนธรรมและการท่องเที่ยวในภูมิทัศน์แบบใหม่
.
สถิติ ปี 2019 ระบุว่า จำนวนคนเข้าห้องสมุดมีมากกว่าจำนวนคนซึ่งไปสถานที่ท่องเที่ยวทางวัฒนธรรมถึง 2 เท่า ห้องสมุดมีข้อได้เปรียบด้านการเป็นแหล่งรวบรวมทรัพยากรต่างๆ และสามารถช่วยเสริมสร้างบริการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมให้แข็งแกร่ง ปัจจุบันทั้งภาครัฐและเอกชนหันมาให้ความสำคัญกับการลงทุนด้านห้องสมุดมากขึ้น กรณีที่น่าสนใจ ได้แก่ ห้องสมุดซิ่วโจว ห้องสมุดฉิงเหอ และห้องสมุดคุนหมิง
.
ดัชนีหรือองค์ประกอบความสำเร็จในการเชื่อมโยงห้องสมุดกับการส่งเสริมการท่องเที่ยว สามารถจำแนกได้เป็น 4 ด้าน ด้านแรก สิ่งดึงดูดใจด้านธรรมชาติหรือกายภาพ เช่น แหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติ อาคาร สถาปัตยกรรม ด้านที่สอง สิ่งดึงดูดใจเกี่ยวกับตัวบุคคล เช่น บุคคลมีชื่อเสียงในอดีต นักปราชญ์ นักเขียน เซเลบริตี้ ถัดมาคือ สิ่งดึงดูดใจเชิงสังคม คือ การบูรณาการห้องสมุดเข้ากับภาคส่วนอื่นๆ เช่น ห้องสมุดร่วมมือกับที่พักสำหรับนักท่องเที่ยว หรือสายการบิน จัดทำคอลเลกชันพิเศษเพื่อให้ข้อมูลแหล่งท่องเที่ยวหรือบริการ และด้านสุดท้ายคือ สิ่งดึงดูดใจจากการให้บริการ เช่น การจัดกิจกรรม ให้ข้อมูลด้านการท่องเที่ยว จุดชมทิวทัศน์
.
ฟัง… การบรรยายเรื่อง “Residents - Tourists Sharing, Beautiful Life Enjoying - Practice, Experience and Prospect for the Integrated Development of Library and Tourism” บรรยายโดย ดร. หยาง หลี่ (Asst. Prof. Yang Li) อาจารย์สาขาการศึกษาและวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยหางโจวเตี้ยนจื่อ ประเทศจีน บันทึกในโอกาสการประชุม TK FORUM 2023 “Library Possible: The Creative Solutions for Better Library Service”

KnowledgeExchange EP 56. Residents - Tourists Sharing, Beautiful Life Enjoying - Practice...

เมื่อปี 2009 ชายชื่อว่า ท็อด โบล ซึ่งอาศัยอยู่ในรัฐวิสคอนซิน สหรัฐอเมริกา สร้างกล่องหนังสือใบเล็กๆ วางไว้ละแวกบ้านเพื่อเป็นเกียรติแก่มารดาของเขา สิ่งที่ดูเหมือนเล็กน้อยได้สร้างแรงบันดาลใจให้กับผู้คนมากมาย จนเกิดเป็นโครงการ Little Free Library หรือ ‘ตู้ปันอ่าน’ ปัจจุบันตู้หนังสือลักษณะนี้ขยายตัวออกไปทั่วโลก จนมีมากกว่า 150,000 แห่ง ใน 115 ประเทศ แม้กระทั่งกลางดินแดนน้ำแข็งที่ขั้วโลกใต้
.
Little Free Library เชื่อว่า ทุกคนควรได้อ่านหนังสือที่ตัวเองอยากอ่าน โดยไม่ต้องใช้ความพยายามมากนักหรือรอให้เป็นโอกาสพิเศษ บทบาทขององค์กรจึงเกี่ยวข้องกับการขยายโอกาสการเข้าถึงหนังสือ และสร้างแรงบันดาลใจในการอ่าน ด้วยการสนับสนุนให้อาสาสมัครเป็นกลไกสำคัญในการทำงานกับชุมชน
.
อาสาสมัคร ถูกเรียกกว่า ‘สจ๊วต’ หมายถึงคนในท้องถิ่นที่รับผิดชอบดูแลความเรียบร้อยของห้องสมุด จัดหาหนังสือ และสร้างการมีส่วนร่วมกับชุมชน หลายคนอาจเข้าใจว่า “สร้างห้องสมุดไว้ เดี๋ยวคนก็มาเอง” แต่ความเป็นจริงไม่มีทางเป็นอย่างนั้น สจ๊วตอาจจะเดินเคาะประตูตามบ้าน เดินแจกใบปลิว หรือใช้โซเชียลมีเดีย เพื่อสื่อสารสร้างการรับรู้ว่า ตอนนี้ละแวกบ้านมีตู้หนังสือให้บริการแล้ว
.
ทำเลการตั้งตู้หนังสือเป็นไปได้หลากหลาย บางครั้งตั้งอยู่หน้าโรงเรียนเพื่อช่วยให้ผู้ปกครองเลือกหยิบหนังสือไปอ่านกับลูกหลังเลิกเรียน ตั้งไว้หน้าสถานีตำรวจเพื่อสร้างภาพลักษณ์เป็นมิตรและเข้าถึงง่าย ตั้งอยู่ในสวนสาธารณะหรือห้างร้านเพื่อดึงดูดผู้ใช้บริการ แม้แต่ห้องสมุดประชาชนบางแห่งก็ตั้งตู้หนังสือไว้ในชุมชน เพราะประหยัดงบประมาณกว่าการทำห้องสมุดเคลื่อนที่ สจ๊วตจะพิจารณาคัดเลือกหนังสือโดยคำนึงถึงลักษณะของชุมชนนั้นๆ เช่น หากมีประชากรวัยเด็กจำนวนมากก็จะเลือกหนังสือนิทานไว้ให้บริการ
.
Little Free Library ได้รับรางวัลองค์กรการรู้หนังสือ จากสภาการรู้หนังสือโลก ผู้สนใจทำตู้ปันอ่านสามารถสมัครเป็นสมาชิกเครือข่ายทางเว็บไซต์ littlefreelibrary.org เมื่อห้องสมุดแต่ละแห่งเข้าไปปักหมุดของตนไว้ในแผนที่ ผู้ใช้บริการทั่วโลกก็จะสามารถค้นหาทรัพยากรการอ่านที่อยู่ใกล้ตัวได้ง่าย
.
ฟัง... การบรรยายเรื่อง “Book-Exchange Networks: Connecting Community with Readers for Everyday Book Access” โดย เกร็ก เมตซเกอร์ (Greig Metzger) ผู้อำนวยการบริหาร Little Free Library สหรัฐอเมริกา บันทึกในโอกาสการประชุม TK FORUM 2023 “Library Possible: The Creative Solutions for Better Library Service”

Knowledge Exchange EP.57 Book-Exchange Networks: Connecting Community with Readers

ศาสตราจารย์นิธิ เอียวศรีวงศ์ วิเคราะห์วัฒนธรรมการอ่านของไทย ว่าแท้จริงแล้วสังคมไทยไม่ใช่สังคมที่ใช้ตัวอักษรหรือใช้ตัวหนังสือมากนัก แต่ถ่ายทอดเรื่องราวและความงดงามทางภาผ่านวัฒนธรรมแบบมุขปาฐะ ซึ่งเป็นวิถีที่เน้นการใช้ความจำโดยไม่จำเป็นต้องมีการวิเคราะห์เนื้อหาการอ่านมากนัก ดังนั้นเนื้อแท้ของคนไทยจึงไม่ใช่ชาตินักอ่าน เมื่อกล่าวถึงประเด็นการอ่านในปัจจุบันจึงอาจมีความหมายแตกต่างจากการอ่านของคนในสมัยก่อน อนึ่ง การส่งเสริมวัฒนธรรมการอ่านจำเป็นขึ้นอยู่กับเงื่อนไขอย่างน้อย 2 ประการคือ การสร้างทัศนคติด้านการอ่านให้เป็นเรื่องของการหาความสุขและความเพลิดเพลิน มิใช่เรื่องที่ต้องเคร่งเครียดหรือมุ่งประโยชน์ด้านความรู้เพียงอย่างเดียว และจำเป็นการพัฒนาคุณภาพการศึกษาควบคู่กันไป

TK Forum

Knowledge Exchange EP.4 นิสัยการอ่านของคนไทย ในมิติด้านวัฒนธรรม

สารพันเรื่องราวว่าด้วยพื้นที่การเรียนรู้สร้างสรรค์และการเรียนรู้ในศตวรรษที่ 21 จุดประกายแนวคิดว่าด้วยอนาคตห้องสมุดและการเปลี่ยนแปลงในยุคดิจิทัล

TK Park

Pinned to spotlight

Popular tracks