چه اسفندها
قیصر امین پور

چه اسفندها | قیصر امین پور

قصه شهر سنگستان
مهدی اخوان ثالث

قصه شهر سنگستان | مهدی اخوان ثالث

کاوه یا اسکندر
مهدی اخوان ثالث

موجها خوابیده اند ، آرام و رام
طبل طوفان از نوا افتاده است
چشمه های شعله ور خشکیده اند
آبها از آسیاب افتاده است

در مزار آباد شهر بی تپش
وای جغدی هم نمی آید به گوش
دردمندان بی خروش و بی فغان
خشمناکان بی فغان و بی خروش

آهها در سینه ها گم کرده راه
مرغکان سرشان به زیر بالها
در سکوت جاودان مدفون شده است 
هر چه غوغا بود و قیل و قالها

آبها از آسیا افتاده است
دارها برچیده ، خونها شسته اند
جای رنج و خشم و عصیان بوته ها
پشکبنهای پلیدی رسته اند

مشتهای آسمان کوب قوی 
وا شده ست و گونه گون رسوا شده ست
یا نهان سیلی زنان یا آشکار
کاسه ی پست گداییها شده ست

خانه خالی بود و خوان بی آب و نان
و آنچه بود ، آش دهن سوزی نبود
این شب است ، آری ، شبی بس هولناک
لیک پشت تپه هم روزی نبود

باز ما ماندیم و شهر بی تپش 
و آنچه کفتار است و گرگ و روبه ست
گاه می گویم فغانی بر کشم 
باز میبینم صدایم کوته است

باز می بینم که پشت میله ها 
مادرم استاده ، با چشمان تر
ناله اش گم گشته در فریادها
گویدم گویی که من لالم ، تو کر

آخر انگشتی کند چون خامه ای 
دست دیگر را به سان نامه ای
گویدم بنویس و راحت شو به رمز
تو عجب دیوانه و خود کامه ای

من سری بالا زنم چون مکیان
از پس نوشیدن هر جرعه آب
مادرم جنباند از افسوس سر
هر چه از آن گوید ، این بیند جواب

گوید آخر ...پیرهاتان نیز ... هم
گویمش اما جوانان مانده اند
گویدم اینها دروغند و فریب
گویم آنها بس به گوشم خوانده ام

گوید اما خواهرت ، طفلت ، زنت...؟
من نهم دندان غفلت بر جگر
چشم هم اینجا دم از کوری زند
گوش کز حرف نخستین بود کر

گاه رفتن گویدم نومیدوار
وآخرین حرفش که : این جهل است و لج
قلعه ها شد فتح ، سقف آمد فرود
و آخرین حرفم ستون است و فرج

می شود چشمش پر از اشک و به خویش
می دهد امید دیدار مرا
من به اشکش خیره از این سوی و باز
دزد مسکین بُرده سیگار مرا

آبها از آسیا افتاده ، لیک 
باز ما ماندیم و خوان این و آن 
میهمان باده و افیون و بنگ 
از عطای دشمنان و دوستان 

آبها از آسیا افتاده ، لیک
باز ما ماندیم و عدل ایزدی 
وآنچه گویی گویدم هر شب زنم
باز هم مست و تهی دست آمدی؟

آن که در خونش طلا بود و شرف
شانه ای بالا تکاند و جام زد
چتر پولادین و نا پیدا به دست
رو به ساحلهای دیگر گام زد

در شگفت از این غبار بی سوار
خشمگین ، ما نا شریفان مانده ایم
آبها از آسیاافتاده ، لیک
باز ما با موج و توفان مانده ایم

هر که آمد بار خود را بست و رفت
ما همان بد بخت و خوار و بی نصیب
ز آن چه حاصل ، جز با دروغ و جز دروغ؟
زین چه حاصل ، جز فریب و جز فریب ؟

باز می گویند : فردای دگر
صبر کن تا دیگری پیدا شود
کاوه ای پیدا نخواهد شد ، امید
کاشکی اسکندری پیدا شود

کاوه یا اسکندر | مهدی اخوان ثالث

ناگه غروب کدامین ستاره ؟

با آنکه شب 
شهر را دیرگاهی ست
با ابرها و نفس دودهایش
تاریک و سرد و مه آلود کرده ست
و سایه ها را ربوده ست و نابود کرده ست
من با فسونی که جادوگر ذاتم آموخت
پوشاندم از چشم او سایه ام را
با سایه ی خود در اطراف شهر مه آلود گشتم
اینجا و انجا گذشتم
هر جا که من گفتم ، آمد
در کوچه پسکوچه های قدیمی
میخانه های شلوغ و پر انبوه غوغا
از ترک ، ترسا ، کلیمی
اغلب چو تب مهربان و
صمیمی
میخانه های غم آلود
با سقف کوتاه و ضربی
و روشنیهای گم گشته در دود
و پیخوانهای پر چرک و چربی
هر جا که من گفتم ، آمد
این گوشه آن گوشه ی شب
هر جا که من رفتم آمد
او دید من نیز دیدم
مرد و زنی را که آرام و آهسته با هم
چون دو تذرو جوان می
چمیدند
و پچ پچ و خنده و برق چشمان ایشان
حتی بگو باد دامان ایشان
می شد نهیبی که بی شک
انگار گردنده چرخ زمان را
این پیر پر حسرت بی امان را
از کار و گردش می انداخت ، مغلوب می کرد
و پیری و مرگ را در کمینگاه شومی که دارند
نومیده و مرعوب می کرد
در چار چار زمستان
من دیدیم او نیز می دید
آن ژنده پوش جوان را که ناگاه
صرع دروغینش از پا درانداخت
یک چند نقش زمین بود
آنگاه
غلت دروغینش افکند در جوی
جویی که لای و لجنهای آن راستین بود
و آنگاه دیدیم با شرم و وحشت
خون ، راستی خون
گلگون
خونی که از گوشه ی ابروی مرد
لای و لجن را به جای خدا و خداوند
آلوده ی وحشت و شرم می کرد
در جوی چون کفچه مار مهیبی
نفت غلیظ و سیاهی روانبود
می برد و می برد و می برد
آن پاره های جگر ، تکه های دلم را
وز چشم من دور می کرد و می خورد
مانند زنجیره ی کاروانهای کشتی
کاندر شفقها ،‌فلقها
در آبهای جنوبی
از شط به دریا خرامند و از دید گه دور گردند
دریا خوردشان و سمتور گردند
و نیز دیدیم با هم ، چگونه
جن از تن مرد آهسته بیرون می آمد
و آن رهروان را که یک لحظه می ایستادند
یا
با نگاهی بر او می گذشتند
یا سکه ای بر زمین می نهادند
دیدیم و با هم شنیدیم
آن مرد کی را که می گفت و می رفت : این بازی اوست
و آن دیگیر را که می رفت و می گفت : این کار هر روزی اوست
دو لابه های سگی را سگی زرد
که جلد می رفت ،‌ می ایستاد و دوان بود
و لقمه ای
پیش آن سگ می افکند
ناگه دهان دری باز چون لقمه او را فرو برد
ما هم شنیدیم کان بوی دلخواه گم شد
و آمد به جایش یکی بوی دشمن
و آنگاه دیدیم از آن سگ
خشم و خروش و هجویمی که گفتی
بر تیره شب چیره شد بامداد طلایی
اما نه ، سگ خشمگین مانده پایین
و بر
درخت ست آن گربه ی تیره ی گل باقلایی
شب خسته بود از درنگ سیاهش
من سایه ام را به میخانه بردم
هی ریختم خورد ،‌ هی ریخت خوردم
خود را به آن لحظه ی عالی خوب و خالی سپردم
با هم شنیدیم و دیدیم
میخواره ها و سیه مستها را
و جامهایی که می خورد بر هم
و
شیشه هایی که پر بود و می ماند خالی
و چشم ها را و حیرانی دستها را
دیدیم و با هم شنیدیم
آن مست شوریده سر را که آواز می خواند
و آن را که چون کودکان گریه می کرد
یا آنکه یک بیت مشهور و بد را
می خواند و هی باز می خواند
و آن یک که چون هق هق گریه قهقاه می زد
می گفت : ای دوست ما را مترسان ز دشمن
ترسی ندارد سری که بریده ست
آخر مگر نه ، مگر نه
در کوچه ی عاشقان گشته ام من ؟
و آنگاه خاموش می ماند یا آه می زد
با جرعه و جامهای پیاپی
من سایه ام را چو خود مست کردم
همراه آن لحظه های گریزان
از کوچه پسکوچه ها
بازگشتم
با سایه ی خسته و مستم ، افتان و خیزان
مستیم ، مسیتم ، مستیم
مستیم و دانیم هستیم
ای همچو من بر زمین اوفتاده
برخیز ، شب دیر گاهست ، برخیز
دیگر نه دست و نه دیوار
دیگر نه دیوار نه دست
دیگر نه پای و نه رفتار
تنها تویی با من ای خوبتر تکیه
گاهم
چشمم ، چراغم ، پناهم
من بی تو از خود نشانی نبینم
تنهاتر از هر چه تنها
همداستانی نبینم
با من بمان ای تو خوب ، ای بیگانه
برخیز ، برخیز ، برخیز
با من بیا ای تو از خود گریزان
من بی تو گم می کنم راه خانه
با من سخن سر کن ای ساکت پرفسانه
آیینه بی کرانه
می ترسم ای سایه می ترسم ای دوست
می پرسم آخر بگو تا بدانم
نفرین و خشم کدامین سگ صرعی مست
این ظلمت غرق خون و لجن را
چونین پر از هول و تشویش کرده ست ؟
ایکاش می شد بدانیم
ناگه غروب کدامین ستاره
ژرفای شب را چنین بیش کرده ست ؟
هشدار
ای سایه ره تیره تر شد
دیگر نه دست و نه دیوار
دیگر نه دیوار نه دوست
دیگر به من تکیه کن ، ای من ، ای دوست ، اما
هشدار کاینسو کمینگاه وحشت
و آنسو هیولای هول است
وز هیچیک هیچ مهری نه بر ما
ای سایه ، ناگه دلم ریخت ، افسرد
ایکاش می شد بدانیم
نا گه کدامین ستاره فرومرد ؟

ناگه غروب کدامین ستاره | مهدی اخوان ثالث

به علی گفت مادرش روزی | فروغ فرخزاد

ای تکیه گاه و پناه 
 زیباترین لحظه های
پرعصمت و پر شکوه 
تنهایی و خلوت من 
 ای شط شیرین پرشوکت من 
 ای با تو من گشته بسیار 
درکوچه های بزرگ نجابت 
 ظاهر نه بن بست عابر فریبنده ی استجابت 
در کوچه های سرور و غم راستینی که مان بود 
 در کوچه باغ گل ساکت نازهایت 
در کوچه باغ گل سرخ شرمم 
 در کوچه های نوازش
در کوچه های چه شبهای بسیار
تا ساحل سیمگون سحرگاه رفتن 
 در کوچه های مه آلود بس گفت و گو ها 
 بی هیچ از لذت خواب گفتن 
 در کوچه های نجیب غزلها که چشم تو می خواند 
 گهگاه اگر از سخن باز می ماند 
 افسون پاک منش پیش می راند 
 ای شط پر شوکت هر چه زیبایی پاک 
ای شط زیبای پر شوکت من 
 ای رفته تا دوردستان 
 آنجا بگو تا کدامین ستاره ست 
روشنترین همنشین شب غربت تو ؟
 ای همنشین قدیم شب غربت من 
  ای تکیه گاه و پناه 
غمگین ترین لحظه های کنون بی نگاهت تهی مانده از نور 
 در کوچه باغ گل تیره و تلخ اندوه 
 در کوچه های چه شبها که اکنون همه کور 
آنجا بگو تا کدامین ستاره ست 
 که شب فروز تو خورشید پاره ست ؟

غزل 3 | مهدی اخوان ثالث

چاووشی
مهدی اخوان ثالث

به‌سان رهنورداني كه در افسانه‌ها گويند،
گرفته كولبارِ زادِ ره بر دوش،
فشرده چوبدست خيزران در مشت،
گهي پرگوي و گه خاموش،
در آن مهگون فضاي خلوت افسانگيشان راه مي‌پويند، ما هم راه خود را مي‌كنيم آغاز.
سه ره پيداست...
نوشته بر سر هريك به سنگ اندر،
حديثي كه‌ش نمي‌خواني بر آن ديگر.
نخستين: راه نوش و راحت و شادي.
به ننگ آغشته، اما رو به شهر و باغ و آبادي.
دو ديگر: راهِ نيمش ننگ، نيمش نام،
اگر سر بر كني غوغا، وگر سر دركشي آرام.
سه ديگر: راه بي‌برگشت، بي‌فرجام.
من اينجا بس دلم تنگ است.
و هر سازي كه مي‌بينم بدآهنگ است.
بيا ره توشه برداريم،
قدم در راه بي‌برگشت بگذاريم؛
ببينيم آسمانِ «هر كجا» آيا همين رنگ است؟
تو داني كاين سفر هرگز به‌سوي آسمانها نيست.
سوي بهرام، اين جاويدِ خون‌آشام،
سوي ناهيد، اين بدبيوه گرگِ قحبة بي‌غم،
كه مي‌زد جام شومش را به جام حافظ و خيام؛
و مي‌رقصيد دست‌افشان و پاكوبان به‌سان دختر كولي،
و اكنون مي‌زند با ساغر مك‌نيس يا نيما
و فردا نيز خواهد زد به جام هركه بعد از ما؛
سوي اينها و آنها نيست.
به سوي پهندشتِ بي‌خداوندي‌ست،
كه با هر جنبش نبضم
هزاران اخترش پژمرده و پرپر به خاك افتند.
بهل كاين آسمان پاك،
چراگاه كساني چون مسيح و ديگران باشد:
كه زشتاني چو من هرگز ندانند و ندانستند كآن خوبان
پدرْشان كيست؟
و يا سود و ثمرْشان چيست؟
بيا ره توشه برداريم.
قدم در راه بي‌برگشت بگذاريم.
به‌سوي سرزمينهايي كه ديدارش،
به‌سان شعله‌ي آتش،
دواند در رگم خونِ نشيطِ زنده‌ي بيدار.
نه اين خوني كه دارم؛ پير و سرد و تيره و بيمار.
چو كرم نيمه‌جاني بي‌سر و بي‌دم
كه از دهليزِ نقب‌آسايِ زهراندود رگهايم
كشاند خويشتن را، همچو مستان دست بر ديوار،
به سوي قلب من، اين غرفة با پرده‌هاي تار.
و مي‌پرسد صدايش ناله‌اي بي‌نور:
- «كسي اينجاست؟
هلا! من با شمايم، هاي! . . . مي‌پرسم كسي اينجاست؟
كسي اينجا پيام آورد؟
نگاهي، يا كه لبخندي؟
فشارِ گرم دستِ دوست‌مانندي؟»
و مي‌بيند صدايي نيست، نور آشنايي نيست، حتي از نگاه مرده‌اي هم ردپايي نيست.
صدايي نيست الاّ پت پتِ رنجور شمعي در جوار مرگ.
ملول و با سحر نزديك و دستش گرم كار مرگ،
وز آن‌سو مي‌رود بيرون، به‌سوي غرفه‌اي ديگر،
به امّيدي كه نوشد از هواي تازه‌ي آزاد،
ولي آنجا حديث بنگ و افيون است – از اعطاي درويشي كه مي‌خواند:
«جهان پير است و بي‌بنياد، ازين فرهادكش فرياد…»(1)
وز آنجا مي‌رود بيرون، به‌سوي جمله ساحل‌ها.
پس از گشتي كسالت‌بار،
بدان‌سان - باز مي‌پرسد – سر اندر غرفه‌ي با پرده‌هاي تار:
- «كسي اينجاست؟»
و مي‌بيند همان شمع و همان نجواست.
كه مي‌گويد بمان اينجا؟
كه پرسي همچو آن پير به‌دردآلوده‌ي مهجور:
خدايا «به كجاي اين شب تيره بياويزم قباي ژنده‌ي خود را؟»(2)
بيا ره توشه برداريم.
قدم در راه بي‌برگشت بگذاريم.
كجا؟ هرجا كه پيش آيد.
بدانجايي كه مي‌گويند خورشيدِ غروب ما،
زند بر پرده‌ي شبگيرشان تصوير.
بدان دستش گرفته رايتي زربفت و گويد: زود.
وزين دستش فتاده مشعلي خاموش و نالد: دير.
كجا؟ هرجا كه پيش آيد.
به آنجايي كه مي‌گويند
چو گل روييده شهري روشن از درياي تردامان،
و در آن چشمه‌هايي هست،
كه دايم رويد و رويد گل و برگ بلورين‌بال شعر از آن.
و مي‌نوشد از آن مردي كه مي‌گويد:
«چرا بر خويشتن هموار بايد كرد رنج آبياري كردن باغي
كزآن گل كاغذين رويد؟»(3)
به آنجايي كه مي‌گويند روزي دختري بوده‌ست
كه مرگش نيز (چون مرگ تاراس بولبا
نه چون مرگ من و تو) مرگ پاك ديگري بوده‌ست،
كجا؟ هرجا كه اينجا نيست.
من اينجا از نوازش نيز چون آزار ترسانم.
ز سيلي‌زن، ز سيلي‌خور،
وزين تصويرِ بر ديوار ترسانم.
درين تصوير،
عُمر باسوط بي‌رحم خشايرشا،
زند ديوانه‌وار، امّا نه بر دريا؛
به گرده‌ي من، به رگهاي فسرده‌ي من،
به زنده‌ي تو، به مرده‌ي من.
بيا تا راه بسپاريم.
به‌سوي سبزه‌زاراني كه نه كس كِشته نِدْروده
به‌سوي سرزمينهايي كه در آن هرچه بيني بكر و دوشيزه‌ست
و نقش رنگ و رويش هم بدين‌سان از ازل بوده،
كه چونين پاك و پاكيزه‌ست.
به سوي آفتاب شاد صحرايي،
كه نگذارد تهي از خون گرم خويشتن جايي.
و ما بر بيكران سبز و مخمل‌گونة دريا،
مي‌اندازيم زورقهاي خود را چون كُلِ (4) بادام.
و مرغان سپيدِ بادبانها را مي‌آموزيم،
كه باد شرطه را آغوش بگشايند،
و مي‌رانيم گاهي تند، گاه آرام.
بيا اي خسته‌خاطر دوست! اي مانند من دلكنده و غمگين!
من اينجا بس دلم تنگ است.
بيا ره توشه برداريم،
قدم در راه بي‌فرجام بگذاريم . . .

چاووشی | مهدی اخوان ثالث

لحظه دیدار
مهدی اخوان ثالث

لحظه دیدار نزدیک است 
 باز من دیوانه ام ، مستم 
 باز می لرزد دلم دستم 
 باز گویی در هوای دیگری هستم 
  
های نخراشی به غفلت گونه ام را ، تیغ !
 های نپریشی زلفکم را ، دست !
 آبرویم را نریزی دل !
 لحظه دیدار نزدیک است .

لحظه دیدار | مهدی اخوان ثالث

زمستان
مهدی اخوان ثالث


سلامت را نمی خواهند پاسخ گفت

سرها در گریبان است

کسی سر بر نیارد کرد پاسخ گفتن و دیدار یاران را

نگه جز پیش پا را دید، نتواند

که ره تاریک و لغزان است

وگر دست محبت سوی کس یازی

به اکراه آورد دست از بغل بیرون

که سرما سخت سوزان است

نفس، کز گرمگاه سینه می آید برون، ابری شود تاریک

چو دیوار ایستد در پیش چشمانت

نفس کاین است، پس دیگر چه داری چشم؟

ز چشم دوستان دور یا نزدیک

مسیحای جوانمرد من! ای ترسای پیر پیرهن چرکین

هوا بس ناجوانمردانه سرد است ... آی ...

دمت گرم و سرت خوش باد

سلامم را تو پاسخ گوی، در بگشای

منم من، میهمان هر شبت، لولی وش مغموم

منم من، سنگ تیپاخورده ی رنجور

منم، دشنام پست آفرینش، نغمه ی ناجور

نه از رومم، نه از زنگم، همان بیرنگ بیرنگم

بیا بگشای در، بگشای، دلتنگم

حریفا! میزبانا! میهمان سال و ماهت پشت در چون موج می لرزد

تگرگی نیست، مرگی نیست

صدایی گر شنیدی، صحبت سرما و دندان است

من امشب آمدستم وام بگزارم

حسابت را کنار جام بگذارم

چه می گویی که بیگه شد، سحر شد، بامداد آمد!

فریبت می دهد، بر آسمان این سرخی بعد از سحرگه نیست

حریفا! گوش سرما برده است این، یادگار سیلی سرد زمستان است

و قندیل سپهر تنگ میدان، مرده یا زنده

به تابوت ستبر ظلمت نه توی مرگ اندود، پنهان است

حریفا! رو چراغ باده را بفروز، شب با روز یکسان است

سلامت را نمی خواهند پاسخ گفت

هوا دلگیر، درها بسته، سرها در گریبان، دستها پنهان

نفسها ابر، دلها خسته و غمگین

درختان اسکلتهای بلور آجین

زمین دلمرده، سقف آسمان کوتاه

غبار آلوده مهر و ماه

زمستان است.

زمستان | مهدی اخوان ثالث

به یاد داری خودت را 
شنبه سی‌ام شهریور  با زانوهای خشک‌شده
ولوشده در لباس بیماران
با نارس 
با سمیرا
با چند نفر دیگر که چراغ قوه می‌تابیدند به دکه‌ی طلائی نبش همت
با رنج مرده‌شده‌ات که سوار بر موتور از کنارت رد شد
با سر مرده‌ی دوست‌ات که گیر کرده بود در لولای ماشین،
 می‌خندید و هیچ نبود 
جز چراغ دستی خنده‌داری به دست مرده‌ای دیگر
آن شادمان شده
آن دوشیزه‌ی معیوب
پرت‌شده در قراضه‌های ماه و ملاقات  و خورش بوقلمون
آن دلربای تنها 
با گنجینه‌ی علف‌ها و عینک‌ها
آن چراغ چشمک‌زن که  باد کرده بود در تخت خواب و به یادت می‌آورد
اوج می‌گرفتی و به یادش می‌آوردی
آنا آنا آنا
سپاسگزاری کرده‌ای از خودت آیا
از خانه‌ی دوره‌ی سلجوقی که لاغر و لاغر و لاغر تر توی یک صندوقچه می‌شاشید
از رعشه‌ای که پرتاب‌ات می‌کرد از بالکنی به بالکن دیگر و از آن‌جا بر دیگری و از آن‌جا بر دیگری
ارغوانی و سبز و گاهی هم سفید
و فکر کردی واقعن چه گهی هستی 
جز غرش بعد بازی بارسلنا
جز اخطارهای مکرر قبض‌ها 
و چشمی که چیزی در آن نبود جز فلزی گردالو
و هیچ
و واقعن هیچ
اصلن به یاد داری مرا 
ملوس و بی شعور با گردنی درازتر از کهکشان 
با  دست و پا و کتف و کفل ایستاده بودم جلوی بیمارستان  سعدی
روی صندوق عقب ماشین‌ات دودکنان و خنده‌کنان با هفت منجق توی گرد‌ن‌ام
مدام که می‌گفتم آگوست سینه‌خیز می‌روم سعدی و بر می‌گردم
تو اصلن چه رابه یاد داری جز درخت و آسمان و دردت را
تو اصلن که را به یاد داری جز صدای آن در، که باز می‌شد و بسته می‌شد باز می‌شد و بسته می‌شد باز می‌شد و بسته می‌شد
مرا را به یاد داری آیا، انگار  فرو رفته باشی در صندلی گردان و بی‌قواره دستور بدهی
قرص‌هام را بیار
دندان‌هام را بیار
مشتی ستاره و لک‌لک بیار
طناب را بیار
فندک را بیار
کلیدم را بیار
شکلات‌ام را بیار
شیپورم را بیار
شکوه‌ام را بیار
با‌ل‌ام را بیار
مبارزم را بیار
گورم را بیار
برو حالا برو برو برو
برو در را کامل نبند

سپاس‌گزاری کرده‌ای از خودت آیا | سوده نگین‌تاج

تو را من چشم در راهم شباهنگام

که می گیرند در شاخ تلاجن  سایه ها رنگ سیاهی

وزان دلخستگانت راست اندهی فراهم

تو را من چشم در راهم.

شباهنگام ، در آن دم که بر جا دره ها چون مرده ماران خفتگانند

در آن نوبت که بندد دست نیلوفر به پای سرو کوهی دام

گرم یادآوری یا نه ، من از یادت نمی کاهم

تو را من چشم در راهم

تو را من چشم در راهم | نیما یوشیج

صبوحی
ـ «در این شبگیر
کدامین جام و پیغام صبوحی مستتان کرده‌ست  ای مرغان،
که چونین بر برهنه‌ شاخه‌های این درختِ برده خوابش دور،
غریب افتاده از اقرانِ بستانش درین بیغوله مهجور،
قرار از دست داده، شاد می‌شنگید و می‌خوانید؟
خوشا، دیگر خوشا حال شما، امّا
سپهر پیر بد عهد است و بی‌مهر است، میدانید؟»
 
ـ «کدامین جام و پیغام؟ اوه
بهار؛ آنجا نگه کن، با همین آفاق تنگ خانه تو باز هم آن کوهها پیداست.
شنل بر فینه‌شان دستارِ گردن گشته، جنبد جنبشِ بدرود.
زمستان گو بپوشد شهر را در سایه‌های  تیره و سردش،
بهار آنجاست، ها آنک طلایه‌ی روشنش، چون شعله‌ای در دود.
بهار اینجاست، در دلهای ما، آوازهایِ ما
و پرواز پرستوها در آن دامانِ ابر آلود
هزاران کاروان از خوبتر پیغام و شیرینتر خبر پویان و گوش آشنا جویان،
تو چشنفتی بجز بانگ خروس و خر
 در این  دهکور دور افتاده از معبر؟»
«چنین غمگین و هایاهای
کدامین سوک می‌گریاندت ای ابر شبگیران اسفندی؟
اگر دوریم اگر نزدیک
بیا با هم بگرییم، ای چو من تاریک.»

صبوحی | مهدی اخوان ثالث

بیا، مادر! بیا، مادر!

منال از این سکوتِ سرد و یأس آلودِ من دیگر.

برایت همزبان ِتازه ای آورده ام : مایا.

چو فرزندت غریب، اندوهگین، تنها.

ببین – جز من – غریبی را ازین تنهاتر و اندوهگین تر دیده ای، آیا؟

بیا مادر، بیا، مایا

من او را دوست می دارم؛

بسان ِ همدلی همدرد.

گرفتاری است همچون من قفس زاد و قفس پَروَرد.

گرفتاری کزین تنگ ِ قفس چون من

- گر از تزویر ِتقدیر است یا بیدادی ِصیاد -

نبوده است و نباشد یک نفس آزاد،

[هرگز هیچ.

بیاویز این قفس را از میانِ پنجره، مادر!

و در آن روشن ِآیینه ای بگذار.

که با تصویر خود سرگرم باشد غمگنک مایا،

در این تنهایی ِتاریک و روح آزار.

و جام کوچکش را از زلال ِاشک ِ من پُر کن.

و بیتی چند- مشتی حنظل- از دیوان من بردار،

به ظرف ِ چینه دانش ریز.

که چون من نیست او را نیز با شیرین و شکـّر کار؛

و از یادش نخواهد رفت

نصیب و نسبتِ پرواز با فرهاد،

[ هرگز هیچ.

و مادر! دانم و دانی

قناری های ما آواز ِخود را خوب می دانند.

و در راهی که باید خواند، می خوانند:

- خزانی نغمه هاشان زرد،

سراپا درد،

سرودی سرد، چونان ناله هایی زار،

و اندُهناک فریاد از قفس، هموار-

ولی باید به این طوطی بیاموزیم وردش را.

بیاموزیم،

شباهنگی شِگِردش را.

بگوییمش که او – چونان کلاغ ِپیر ِ« پو» – شبخوانیِ تاریک و

تلخش چیست

که گر می نالد از تقدیر، یا صیاد،

گر از تنگ ِ قفس موید،

وَرَش داد است از بیداد،

بگوییمش چه بایستی، چو می گوید...

و مایا گفت- ناگه با صدایی خسته –:


[ « می دانم چه باید گفت؛

گر از ویرانه گویم قصه یا آباد،

اگر اندوهگین، یا شاد،

نخواهد رفتم این از یاد:

[ هرگز هیچ.»

من: – « دگر ره رایت ِ خون برگرفت آفاق،

ببین، مایا! چه می بینی؟ »

مایا : – « پَسینی شوم و خون آلود،

که می داند چه بوده ست و چه خواهد بود؟ »

من: – « نهان شد باز افق در پاروانِ خون،

و بنگر کنگره یْ کهسارِ مغرب را،

به کردار قطارِ اشتران در کاروانِ خون. »

مایا: – « که می داند چه خواهد بود؟ »

من: – « در این غمگین پسین ِ شوم،

کفن پوشانـْد، خون آلود

در اطرافْ آسمان را توده های ابر.

بگو مایا! بگو مایا!

در اطراف ِ زمین، فردا سحرگاهان

چه مردانی به قُدّوس شهادت می رسند، آیا؟

بگو مایا! بگو مایا!

از آنان چند تن شان آشکار و دور؟

و – مایا! – وای، مایا- چند تن پنهانی و نزدیک،

ز چشم اختران هم غالبا ً مستور؟

کز ایشان نشنود کس ناله و فریاد،

[ هرگز هیچ؟ »

« و مایا! هرگز آیا هیچ معجزْ روی خواهد داد،

به آیینی که در افسانه های دین شنیدستیم؟

که شرم آید زمین را از قساوتها،

و خون را خاک نپذیرد؟

و مایا! هرگز آیا می تواند بود،

که بَر ایشان بسوزد آسمان را دل،

و در آن لحظه ی آخر یکی – تنها یکی – ناکـُشته راهِ آسمان گیرد؟ »

و مایا گفت با تکرار – در حالی که ش از منقار

سخن خونین، چنانچون پاره هاییش از جگر بر خاک می افتاد،

[ « هرگز هیچ. »

- « بگو مایا! بگو آیا

در اوراق ِ غبار آلود و ننگ اندود ِخود، تاریخ

از آن پنهان شهیدان، هیچ هرگز یاد خواهد کرد؟

و آیا هیچ کس هرگز،

نهان یا آشکار، آن داغداران را

کز ایشان گُم شدند آنان که دیگر بر نمی گردند،

( نگویم برگ ِ سبزی از پناه و سایبان ِمهر )

به برگِ زردِ پیغامِ تسلّی شاد خواهد کرد؟

و بر دل های خون آغشت و داغ آجینشان، آن دشت ِ پُر لاله،

نوازش را نثار ِابر اگر نتوان، گذار ِ باد خواهد کرد؟

بگو مایا! بپرسم از تو، یا تصویر ِ آیینه؟ »

و مایا خیره در آیینه ، با تصویر پاسخ داد:

[ «هرگز هیچ.»

- «چه می بینی؟ ببین مایا!

که باز از سوی مغرب جنگلِ انبوهِ ابری نیلگون برخاست

و ما – من با تو – می دانیم، ای حنظل شکن طوطی!

که استر زاید و این خیک، این خوکِ سیه پستان

نه اینجا و نه هرگز هیچ جا، در هیچ اقلیمی نمی زاید.

و این، آن کاروانِ کوکیِ بازیچه، آن نی در جهان کالاست؛

و ما دانیم،

- دروغ و راست -

که او هرگز، به هفت اقلیم جدّ، در هیچ منزل بار نگشاید.

دروغ و راست ما دانیم و داند بادِ مشرق نیز؛

و گر پُرسیم، چون ما می سُراید باد:

[ « هرگز هیچ!»

مایا | مهدی اخوان ثالث

قسم به چشم هاي سُرخت اسماعیل عزیزم،
که آفتاب، روزي، بهتر ازآن روزي که تو مُردي خواهد تابید
قسم به موهاي سفیدت که مدتی هم سرخ بودند
که آفتاب روزي که آفتاب روزي که آفتاب روزي
بهتر از آن روزي که تو مُردي خواهد تابید

اي آشناي من در باغ هاي بنفش جنون و بوسه!
اي دراز کشیده بر روي تختخواب فنري بیمارستان« مهرگان »!
اي آزادي خوان فقیر بر روي پله هاي مهربان!
اي اشک هاي تنهاي سپرده به نسیم باد تیمارستان!
اي شاعرتر از شعرهاي خود و شعرهاي ما!
اي تباه شده در دانشگاه، در مدارس، در کافه ها، میخانه ها
و در محبت زن و فرزند و دوستان نمک نشناسی چون ما!
اي امیدوار به این خیال که زمانی« چرچیل » در خیابان « استالین »
ظهور خواهد کرد
و « رفقايت »براي معالجه ي شاش بندت تو را به « مسکو » خواهند
فرستاد!
اي متناقض ابدي!عاشق« استالین »،« دوگل »، « آل احمد »،
« هوش یمینه »زنی رنگین چشم، و« سیاوش کسرایی »،با هم! ،
اي که در تیمارستان هاي تهران، خواب بیمارستان هاي سواحل
« کریمه »را می دیدي!
اي که می خواستی پسرت را به شوروي بفرستی به جایش به
آمریکا فرستادي!
اي که از خانه ي اجار ه اي ات در« امیرآباد » خواب جایز ه ي ،« لنین »
را می دیدي!
از پله هاي گران قیمت تیمارستانی خصوصی که حقوق تقاعدت را
بالا می کشید،
صلاي آزادي در می دادي!
و گمان می کردي« ب»از قماش« کاسترو »ست و « ك»از کرباس
« لنین »!
اي متناقض ابدي! که سادگی روحت به پیچیدگی همه ي عقایدت
می چربید،
و سادگی ات کندوي عسلی بود که انگار فقط یک ملکه داشت، و
زنبورهاي دیگرش نبودند!
اي مثل باغی از درختان گردو در ذهن کودکان ساد ه ي شعر!
اي اسماعیل!
اي ایستاده در صف آزمایشگاه هاي شهر، با شیشه اي بلند در دست،
و جنگلی از تصاویر رنگین بر سر!
اي خوابگرد شرق و غرب!
اي خیانت شده!
اي بی حافظه شده پس از نوبت ها شوك برقی!
اي ناشتاي عشق!
اي آشناي من در باغ هاي بنفش جنون و بوسه!

دکمه هاي نیمه سیاه و نیمه قهو ه اي پستان هاي ورم کرده ات بوي
بوسیدن می دهند
دو شانه ي برهنه ات به دو غول یک چشم می مانند که از پشت پوست
مرده جهان را می نگرند
تماشا می کنی
نمی توانی حرف بزنی، به جاي حرف زدن بوسه میزنی
بلند نشو، از رختخوابت، بلند نشو، اسماعیل! حرف که می زنی
گریه ام می گیرد که چرا حرف نمی توانی بزنی

اي بهار فقید کلمات بر گلستان مخدوشی از دهانی افسرده، اي
اسماعیل بلند نشو از رختخوابت!

اي همسن شاه، معاصر اختناق، اي شهروند شکنجه!
اي گنجشک در بدر در خانه هاي اجاره اي!
اي پسر واقعی « ابراهیم » و« نیما »با هم
اي بی خانه، اي بی آسمان، اي بی سقف، اي بی زمین!
اي سایه نشین تنگ دست این عصر تنگ دل
اي شاعر نسلی تهی دست
گورت کجاست تا که به مدد عشق تو را از اعماق آن بیرون کشم؟
اي اسماعیل! اي برادر من، بلند نشو از رختخوابت!

یادت صبحانه اي است که در روز اول انقلاب خوردم
خاطره ي مرگت،
آب غسلی است که شهیدي سوراخ سوراخ شده در انقلاب را دادم
بلند نشو از رختخوابت!
اي که واژه ها را هم یک یک و هم دسته دسته فراموش کردي،
تو را به خدا، بلند نشو از رختخوابت!
-مثل آسمانی که پرندگانش را فوج به فوج فراموش می کند
مثل شبی که ستارگانش را فراموش می کند-
بلند نشو از رختخوابت!
اي پدر زخمی پرندگان گریان آسمان ایران!
اي شعر خوان جوان سی سال پیش براي کارگران!
وقتی که باید از آ نها امضاء می گرفتی که شعرت را می فهمند،
که شعري هست که کارگران هم می فهمند-
اي تبعید شده از شانه ي سوخته ي کویر به روسپی خانه تهران!
تهران، تو را، پیش از آن که بمیري به گوري گمنام بدل کرد
بلند نشو از رختخوابت،
اما به من بگو: گورت کجاست تا ابریشمی از کلمات بر آن بریزم!
مرده باد شاعري که راز سنگر و ستاره را نداند!
زنده باشی تو که این راز را می دانستی!
و از وراي سینه اي سفید که بر آن خیل حوریان خفته بودند
چشم هاي مورب آهوان باکره را شیر می دادي

اي نهان گشته از چشم منِ بی یار!
اي تنها مردي که جنون« اوفیلیا »ي « هملت » را داشتی!
اي غرقه در مرداب هاي ساکت، در برگهاي پائیز، در شبه جزایر
متروك، در بهمن هاي فروریخته، در دریاچه هاي نمک، در تپه هاي
طاسیده، در آشیانه هاي پرنده، در آسمان هاي بی ستاره، در
خورشیدهاي بی مدار، در مهتابی هاي مشرف به خالی، در
کوچه هاي تهی از قدم هاي عاشق!
به مدد عشق از گور بیرونت خواهم کشید!

مرده باد شاعري که راز نیزه و خون را نداند!
زنده باشی تو که راز سنگر و ستاره را هم می دانستی!

[ نخستین بار که تو را دیدم، گُمت کردم؛ باز دیدمت، باز
گمت کردم؛ وقتی یافتمت دیوانه بودي. شعر، شعر، شعر
می خواندي؛ شعرها را دوباره می خواندي، و با یک قیچی تیز
و بلند، دنبال حنجره ي یک غول می گشتی. هرگز معلوم نشد که چرا می خواستی
«رؤیایی »را چاقو بزنی. شاید می خواستی بدانی « رؤیا »چه معنی می دهد.

بخشی از شعر بلند "اسماعیل" | رضا براهنی

من فکر می‌کنم
هرگز نبوده قلبِ من
اینگونه
گرم و سُرخ:

احساس می‌کنم
در بدترین دقایقِ این شامِ مرگ‌زای
چندین هزار چشمه‌ی خورشید
در دلم
می‌جوشد از یقین؛
احساس می‌کنم
در هر کنار و گوشه‌ی این شوره‌زارِ یأس
چندین هزار جنگلِ شاداب
ناگهان
می‌روید از زمین.

□

آه ای یقینِ گم‌شده، ای ماهیِ گریز
در برکه‌های آینه لغزیده توبه‌تو!
من آبگیرِ صافی‌ام، اینک! به سِحرِ عشق؛
از برکه‌های آینه راهی به من بجو!

□

من فکر می‌کنم
هرگز نبوده
دستِ من
این سان بزرگ و شاد:

احساس می‌کنم
در چشمِ من
به آبشرِ اشکِ سُرخ‌گون
خورشیدِ بی‌غروبِ سرودی کشد نفس؛

احساس می‌کنم
در هر رگم
به هر تپشِ قلبِ من
کنون
بیدارباشِ قافله‌یی می‌زند جرس.

□

آمد شبی برهنه‌ام از در
چو روحِ آب
در سینه‌اش دو ماهی و در دستش آینه
گیسویِ خیسِ او خزه‌بو، چون خزه به‌هم.

من بانگ برکشیدم از آستانِ یأس:
«ــ آه ای یقینِ یافته، بازت نمی‌نهم!»


۱۳۳۸

ماهی | احمد شاملو

یاد آر ز شمعِ مرده یادآر
علی‌اکبر دهخدا

ای مرغِ سحر! چو این شبِ تار

بگذاشت ز سر، سیاه‌کاری،

وز نفحه‌ی روح‌بخشِ اسحار

رفت از سرِ خفتگان، خماری،

بگشود گره ز زلفِ زرتار

محبوبه‌ی نیلگونْ عماری،

یزدان به‌ کمال شد پدیدار

و اهریمنِ زشت‌خو حصاری،

یادآر ز شمعِ مرده! یادآر!


ای مونسِ یوسف اندر این بند!

تعبیرْ عیان چو شد تو را خواب،

دلْ پُر ز شعف، لب از شکرخند

محسودِ عدو، به‌ کامِ اصحاب،

رفتی برِ یار و خویش و پیوند

آزادتر از نسیم و مه‌تاب،

زان کو همه‌ شام با تو یک‌چند

در آرزوی وصالِ احباب

اختر به‌ سحر‌ شمُرده، یادآر!


چون باغ شود دوباره خرّم

ای بلبلِ مستمندِ مسکین!

وز سنبل و سوری و سپرغم

آفاق، نگارخانه‌ی چین،

گلْ سرخ و به‌ رخ عرق ز شبنم،

تو داده ز کف زمامِ تمکین،

زان نوگلِ پیش‌رس که در غم

نا‌داده به‌ نارِ شوقْ تسکین،

از‌ سردیِ‌ دی‌ فسرده، یادآر!


ای هم‌رهِ تیهِ پورِ عمران!

بگذشت چو این سنینِ معدود،

وآن شاهدِ نغزِ بزمِ عرفان

بنمود چو وعدِ خویشْ مشهود،

وز مذبحِ زر چو شد به کیوان،

هر صبحْ شمیمِ عنبر و عود،

زان کو به گناه قومِ نادان،

در حسرتِ روی ارضِ موعود

بر‌ بادیه‌ جان‌ سپرده، یادآر!


چون گشت ز نو زمانه، آباد

ای کودکِ دوره‌ی طلایی!

وز طاعتِ بندگان خود شاد

بگرفت ز سرْ خدا خدایی،

نه رسمِ ارم، نه اسمِ شدّاد

گِل بست زبانِ ژاژ‌خایی،

زان کس که ز نوکِ تیغِ جلاد

مأخوذ به جرمِ حق‌ستایی

تسنیمِ وصالْ خورده، یادآر!

یاد آر ز شمع مرده یاد آر | علی‌اکبر دهخدا

Music (modified excerpts from):
The Endless March of Sadness
by Unheard Music Concepts

Find out more here:
http://freemusicarchive.org/music/Unheard_Music_Concepts/Slow/03_The_Endless_March_of_Sadness
and also here:
http://www.unheardmusicconcepts.com/

چراغ خانه | رضا براهنی

عقاب
سروده پرویز ناتل خانلری

عقاب | پرویز ناتل خانلری

آواز
رضا براهنی

من نميدانم پشت شيشه زير برگان درختان

اين چه آوازيست ميرانند عاشقهاي قايقران بسوي من

اين چه آوازيست مي خوانند سوي من

ونميدانم كنارم زير ابر آتشين نور

كيست ميخندد چو مستان در سكوت شب به سوي من

كيست ميگريد چو مجنون در پناه عشق سوي من

و نمي دانم ز روي ديده ام گه رام و گه نارام

كيست مي رقصد به سوي اين دل آرام نا آرام

مغز من كوهي ست اين آواز جوشش يك جويبار سرد از ژرفناي تاريكيست

برف اين آواز ذره ذره مي نشيند بر بلند شاخه هاي پيكرم آرام

شاخساران درخت پيكرم از برف

ميوه هايش برف

چون زمستانهاي دور كودكي دنياي من روياي من پر برف

من نمي دانم چه دستي گاهوار عشق ما را مي تكاند

و نمي دانم كه اين ناقوسهاي مهر را در شب

كيست سوي بازوان و دستهايم مينوازد

كيست از اعماق تاريكي به سوي صبحگاه نور مي آيد

پشت شيشه زير برگان درختان من نمي دانم

من نمي دانم اين چه آوازيست مي رانند عاشقهاي قايقران به سوي من

اين چه آوازيست مي خوانند سوي من

شعر

Popular tracks