"Młody mężczyzna zapalający żagiew" Jana Lievensa to obraz olejny na desce dębowej. Mierzy 84 cm wysokości i 62 cm szerokości. Powstał ok. 1625 roku w Holandii, a dziś znajduje się w kolekcji Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie. Długo łączony był z innym obrazem Lievensa z wilanowskich zbiorów. Współcześni badacze wskazują jednak, że podobieństwa między przedstawieniami są jedynie pozorne i odchodzą od zestawiania ich w parę.
Zgodnie z tytułem, Młody mężczyzna zapalający żagiew, pokazuje młodzieńca z pochodnią. Żagiew trzyma w prawej ręce, w lewej dzierży duże szczypce. Kowalskim narzędziem ujął żarzącą się bryłę węgla, którą przytyka do pochodni. Dmucha, by szybciej rozniecić ogień. Wzniecony płomyk rzuca światło na jego twarz i pierś, wydobywając je z spowijającego scenę mroku.
Mężczyzna jest dobrze zbudowany, tchnie siłą młodości. Mocno trzyma pochodnię i szczypce, przytyka je do siebie w skupieniu. Napięte mięśnie są dobrze widoczne, bowiem luźna koszula, w którą jest ubrany, swobodnie opada odsłaniając prawy bark. Jednocześnie krągła twarz i okalające ją brązowe loki nadają postaci lekko chłopięcy wygląd. Oblicze wyraża skoncentrowanie na wykonywanej czynności. Młodzieniec patrzy na czubek pochodni, ściąga brwi. Policzki wydyma nabierając powietrza, a usta układa w dziubek, by wypuścić strumień we właściwą stronę. Dmucha - z węgielka ulatują iskry. Migocą oddając dynamikę żywiołu. 
 W latach 20. XVII wieku, czyli w czasie gdy powstawał obraz, Lievens pozostawał pod silnym wpływem caravaggionizmu. Charakterystyczne dla tego nurtu są silne kontrasty między partiami oświetlonymi i zacienionymi, czego wilanowski obraz jest doskonałym przykładem. Całe światło w obrazie pochodzi od jednej bryłki węgla. Choć intensywne, pada tylko na elementy znajdujące się blisko: twarz i pierś mężczyzny. Reszta ginie w ciemności. Również kompozycja obrazu jest typowa dla caravaggionizmu. Przedstawiciele tego nurtu preferowali bliskie ujęcia postaci. Świetlisty młodzieniec, nachylający się wprzód nad żagwią, wydaje się wręcz wychodzić przed lico obrazu. Holenderski artysta, dowiódł, że doskonale opanował malarskie rzemiosło. Umiejętnie zróżnicował fakturę. Oddając karnację nakładał farbę cienko i płasko, dzięki czemu skóra wydaje się gładka. Partie ognia oddał zaś przy pomocy grubej, chropowatej warstwy - pomaga to wydobyć blask.
      Przedstawienie mężczyzny z żagwią bywa różnie odczytywane. Niektórzy chcą w nim widzieć alegoryczne przedstawienie zmysłu wzroku - chłopiec patrzy bowiem intensywnie na żarzący się węgiel. Bardziej przekonująca jest teza, iż jest to alegoria ognia. Obecnie badacze sugerują, że artysta próbował zmierzyć się z opisem niezachowanych dzieł antycznych o podobnym temacie. Mógł mieć na myśli malowidło Antyfilosa z Aleksandrii lub rzeźbę Lyciusa (z łaciny Liviusa) znanych z przekazu Pliniusza Starszego. Na słuszność takiego odczytania mogłaby wskazywać sygnatura w prawej górnej część przedstawienia. Lievens [liwens] podpisał się po łacinie jako „J.livius” jakby nawiązując do starożytnych artystów.
Dziś  mało znany, w swojej epoce Lievens [liwens] był wysoko cenionym malarzem. Naukę odebrał u Pietera Lastmanna [pitera lastmana], a w latach 1625-1631 współpracował w Lejdzie z jego słynnym uczniem: Rembrandtem van Rijn [rembrantem wan rajnem]. Lievens [liwens] wiele podróżował. Pracował dla możnych zleceniodawców w Antwerpii, Hadze, Londynie, Berlinie i Kleve. Kontakty z różnymi środowiskami artystycznymi sprawiły, że jego styl ewoluował i zmieniał się w czasie.

Fot. Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
Audiodeskrypcja: Fundacja Kultury bez Barier

Młody mężczyzna zapalający żagiew – Audiodeskrypcja

Stół z dekoracją mozaikową pietra dura z kolekcji Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie powstał w XVII wieku w książęcych warsztatach florenckich. Ma 76 cm wysokości i prostokątny blat o bokach długości 145 i 90 cm. To ciężki mebel z czarnego marmuru zdobiony kontrastowymi, złoconymi okuciami z brązu. Blat jest osadzony na potężnej nodze złożonej z kolumienki otoczonej z czterech stron podporami o esowatym kształcie. Do podpór doczepione są okucia w formie girland i głów sępów o groźnym spojrzeniu. Drapieżny charakter mają też cztery lwie łapy, na których wznosi się noga. 
Monumentalny charakter stołu łagodzi finezyjna dekoracja blatu wykonana techniką pietra dura. Przedstawia gąszcz gałęzi z owocami, kwiatami, ptakami i owadami. Bujna flora i fauna wybija z czarnego tła. Zachwyca wielobarwnością i kunsztem wykonania. 
Pietra dura, czyli z włoskiego „twardy kamień”, to technika zdobienia płaskiej powierzchni przez wyłożenie jej cienkimi taflami kamieni. Kamienie były przycinane według wzoru wykonywanego przez artystę malarza. Jego rysunek mistrzowie rzemiosła odtwarzali w trwałym tworzywie. Po starannym zespojeniu płytek powierzchnię polerowali, tak by dekoracja była gładka i lśniąca. Cała sztuka polegała na odpowiednim doborze kamieni. Ambicją wykonawców było, by naturalna struktura i niuanse odcieni jak najwierniej oddawały detale przedstawianych przedmiotów. Sięgano po różne rodzaje marmurów i kamieni półszlachetnych.
Blat wilanowskiego stołu szczelnie wypełnia wzór z gałęzi jakby odciętych i rozłożonych na całej płaszczyźnie dla ukazania urodzaju gatunków. Środek zajmuje duży konar śliwy, na którym przysiadła okazała papuga. Jej tułów jest zielony, a pióra skrzydeł i ogona żółte, pomarańczowe, czerwone i niebieskie. Centralną gałąź otacza kilka mniejszych. Po owocach rozpoznajemy m.in. brzoskwinię, czereśnię i gruszę. W lewej części blatu jest też winorośl, na której przysiadł zimorodek. Wyciąga dziób w stronę soczystego grona. Po drugiej stronie papugi, w prawej części blatu, na gałęzi siedzi ptaszek o fioletowym tułowiu. Rosnąca obok dojrzała cytryna niemal przerasta go rozmiarem.
Między gałęziami ukazano różne odmiany kwiatów. Są wśród nich tulipany, goździki, anemony czy hiacynty. Choć w rzeczywistości kwitną o różnych porach roku, tu rozkwitły wszystkie naraz.
Różnorodność form i barw może być przytłaczająca, ale uważny obserwator wśród listowia wytropi jeszcze dwa motyle: większego o czerwonych skrzydłach i małego bielinka.
Centralne przedstawienie otacza bordiura. W obramieniu zamknięto kolejne owocujące gałązki i łodygi z kwiatami. Na każdej gałęzi przysiadł ptak o barwnym upierzeniu.
Jakość warsztatu nie pozostawia wątpliwości, kamienie mistrzowsko odzwierciedlają cechy poszczególnych elementów. Fioletowe śliwki zdają się pokryte charakterystycznym dla nich białym nalotem. Gruszki czy czereśnie z minerałów o niejednolitych przebarwieniach imitują owoce rumiane od strony, na którą padało słońce. Kora gałęzi ma jaśniejsze i ciemniejsze plamy, co doskonale oddaje jej chropowatość.
Przedstawione w dekoracji gatunki nie są przypadkowe, w epoce baroku przypisywano im symboliczne znaczenia odwołując się do Metamorfoz Owidiusza. Dlatego odnajdziemy je też w innych elementach wystroju Pałacu, krążących wokół idei afirmacji życia w zgodzie z naturą.

Fot. Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
Audiodeskrypcja: Fundacja Kultury bez Barier

Stół z dekoracją mozaikową PIETRA DURA

Lukrecja  ze zbiorów Muzeum Króla Pałacu Jana III w Wilanowie to portret namalowany farbami olejnymi i temperowymi na dębowej desce. Mierzy ok. 58 cm wysokości i 40 cm szerokości. Powstał w 1538 roku w warsztacie Lucasa Cranacha Starszego w Wittenberdze. Czas powstania i autorstwo rozpoznajemy dzięki umieszczonej w prawym górnym rogu obrazu dacie i sygnaturze. Znak, którym firmowała się marka Cranacha ma kształt wijącego się węża ze skrzydłami nietoperza.
Portret przedstawia dramatyczny moment. Młodą, półnagą dziewczynę złapaliśmy w chwili, gdy szykuje się do pchnięcia sztyletem w swe serce. To więcej niż zamiar - ostrze przecięło już skórę i na jasną pierś spływają dwie krople krwi. Dziewczyna odrzuca głowę w lewo, rozchyla usta - widać, że cierpi.
Sportretowana ukazana jest w trzech czwartych, od ud w górę. Stoi przodem ku odbiorcy. Jej pierś i ramiona są nagie, biodra okala płaszcz. W prawej ręce trzyma sztylet, klingę kieruje w górę. Ostrze dotyka skóry dokładnie pośrodku klatki piersiowej, nieco poniżej linii biustu. Lewą ręką niewiasta podtrzymuje fałdy płaszcza, zakrywając łono. Jest jasno oświetlona, jej blada, nieskazitelna skóra silnie kontrastuje z czarnym tłem. 
Na twarzy maluje się ból, ale dziewczyna zdaje się też myśleć intensywnie o ostatecznym pchnięciu. Unosi wzrok do góry, patrzy w dal. Usta rozchyla lekko, w jęku lub łapiąc oddech. Jest pełna melancholii, ale pewna swojej decyzji.
Bogaty strój i akcesoria kobiety, zgodne z renesansową modą, zdradzają jej wysoki status społeczny. Blond włosy są upięte w górę za pomocą pątlika - ozdobnej siatki, w tym wypadku z czarnych sznurków. Na czoło opada przeźroczysty woal. Welon opada też z tyłu i otula ramiona postaci niczym ledwo wyczuwalna mgiełka. Okrywający biodra płaszcz przeciwnie, jest ciężki i udrapowany w mięsiste fałdy. Został uszyty z błyszczącego materiału w kolorze czerwonym i podbity brązowym futrem. Głęboki czerwony kolor dodaje postaci majestatu, ale podkreśla też krople krwi wypływające z rany na piersi. Dopełnieniem stroju jest ciężki łańcuch z wisiorem zawieszony na szyi. Został wykonany ze złota, a okrągłą zawieszkę zdobią drogocenne kamienie i perły. Luksusowo dekorowany jest nawet śmiercionośny sztylet. Wierzchołek rękojeści ma czerwoną barwę i rzeźbiony kwiatowy wzór.
Postać Lukrecji, choć na obrazie pojawia się w stroju z czasów Cranacha, wywodzi się z rzymskiej tradycji. To legendarna żona konsula, Lucjusza Tarkwiniusza Kollatyna. Została zgwałcona przez syna ostatniego króla Rzymu. Nie mogąc znieść hańby, kobieta targnęła się na swoje życie. Przed śmiercią o niecnym występku opowiedziała swemu ojcu i mężowi, zaprzysięgając ich do zemsty. Krzywda kobiety przelała szalę goryczy wobec tyrańskiej monarchii. Stała się bezpośrednią przyczyną wybuchu powstania pod wodzą Brutusa, które doprowadziło do obalenia Tarkwiniusza Pysznego i ustanowienia republiki. Lukrecja stała się symbolem kobiecej cnoty i wierności małżeńskiej. Jej przedstawienia cieszyły się popularnością, szczególnie w XVI wieku. Znanych jest blisko 40 opracowań tego tematu wiązanych z warsztatem Cranacha, którego praktyką było powracanie do jednego motywu i powielanie go w wielu wariacjach. Egzemplarz wilanowski zakupił August Aleksander Czartoryski wraz z wcześniejszym obrazem Cranacha, Księżniczką z niezapominajkami.

Fot. Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie 
Audiodeskrypcja: Fundacja Kultury bez Barier

Lukrecja – Audiodeskrypcja

ROŚLINY I ZWIERZĘTA. ATLASY HISTORII NATURALNEJ W EPOCE LINNEUSZA. Wystawę rozpoczynamy w prostokątnej białej sali oświetlonej niebieskim światłem. Po prawej stronie znajduje się dużych rozmiarów, czarny napis: Rośliny i zwierzęta.
Niebieskie, migoczące światło sprawia wrażenie jakbyśmy znajdowali się pod wodą, w  głębinach oceanu. Wyświetlane na suficie kręgi przypominają tafle wody, przez które  przebijają promienie słońca. Ten podwodny krajobraz wprowadza nas w podróż po świecie fauny i flory. To zapowiedź opowieści o artystycznych i naukowych fascynacjach arcydziełami natury.
Wystawa prezentuje unikatową kolekcję sztuki graficznej. Wśród licznych eksponatów  znalazły się wielobarwne ilustracje wykonane techniką miedziorytu, akwaforty czy litografii  oraz bogato ilustrowane atlasy historii naturalnej. W tym dzieła znakomitych badaczy i przyrodników, ale także artystów, m.in. Marii Sibylli Merian, Alexandra von Humboldta i  Eleazara Albina. 
Z niezwykłą precyzją i starannością ukazywali różnorodne gatunki zwierząt i roślin wypracowując ponadczasowy styl ilustracji przyrodniczej. Skrupulatna dokumentacja i uważna obserwacja natury pozwoliła im odtworzyć każdy detal i najmniejszy szczegół. Na jasnych tłach przedstawiali rośliny w różnych stadiach rozwoju. Owady i zwierzęta ukazywali w ruchu lub w zastygłych pozach. W ilustracjach poza precyzją  wykonania odnajdujemy także estetyczną stylizację. Idealnie zakomponowane i doskonale oświetlone zachwycają nas swoją dekoracyjnością.  
Mamy oto struktury, proporcje, wymiary, światłocienie wzbogacone fantastycznymi feeriami barw; mamy rośliny i zwierzęta uchwycone w różnych fazach istnienia – widziane w ruchu, w trakcie wzrostu, pod mikroskopem, z natury – nazywane, rysowane, ryte, kolorowane, ożywiane – jako doskonałe całości i zachwycające fragmenty. Wydawać się może: pachnące poziomki, zioła, kwiaty, owoce, płynące ryby, latające motyle i ptaki, skaczące małpy – wszystko w onieśmielających tonacjach.

Wystawa ukazuje przenikanie się świata nauki i sztuki. Atlasy i ryciny stanowią cenne źródło wiedzy przyrodniczej, jednak ich kunszt, precyzja i niezwykła feeria barw sprawiają, że traktujemy je również jako odrębne dzieła sztuki. Natomiast Muzeum Pałacu króla Jana III w Wilanowie, które stanowi zarazem muzeum kultury jak i natury, jest doskonałym dopełnieniem wystawy. Otaczające pałac parki i ogrody oraz znajdujące się wewnątrz motywy przyrodnicze korespondują z prezentowanymi pracami.  
Wystawa jest jak podróż do środka przyrodniczego atlasu, a każda kolejna zwiedzana sala to przerzucanie kartki kunsztownego tomu. Z ilustracji bije soczysta zieleń roślin, intensywna czerwień kwiatów i połyskujące odcienie fioletu ptasich piór. Kolory prowadzą nas też przez kolejne sale wystawowe. Historia odkrywania i dokumentowania przyrody została ukazana  w czterech częściach. Rozpoczynamy od „Ostępu”, gdzie odnajdziemy rodzime gatunki fauny i flory. Następnie ze znanego nam świata roślin, ptaków i owadów przechodzimy do egzotycznego „Zamorza”. Wkraczamy w świat dżungli. Tu czekają na nas wizerunki dzikich kotów oraz majestatycznych ptaków prezentujących swoje wielobarwne upierzenie. Znajdujący się tuż obok podwodny świat mórz i oceanów zachwyca nas ławicą kolorowych ryb. Przechodząc dalej, docieramy do sali zatytułowanej „Stół”. Nakarmi ona nas obfitością zapachów i smaków, które oferuje matka natura. Ostatnia część wystawy to zaproszenie do “Ogrodu”, gdzie możemy podziwiać zarówno przedstawienia kwiatów o intensywnych barwach i finezyjnych kształtach, jak i piękne porcelanowe serwisy o roślinnych motywach. To również zachęta do tego, aby poświęcić czas naturze, spróbować ją zrozumieć, usłyszeć, poczuć, zachwycić się jej bogactwem, ale także zatroszczyć się o nią i o to, co nam dała.

XXX

W opisie wykorzystano fragment z katalogu "Rośliny i zwierzęta. Atlasy historii naturalnej w epoce Linneusza", Międzynarodowe Centrum Kultury 2020.

1. Wstęp  –  Wystawa ROŚLINY I ZWIERZĘTA

Ostęp - dzikie zarośla, knieje i chaszcze. To tu w kępach traw i krzaków kryją się drobne owady. Pola i łąki porośnięte są bujną roślinnością. Wśród drzew latają ptaki. Wiją gniazda,  z których za chwile wyklują się pisklęta.
Pierwsza część wystawy zatytułowana “Ostęp” odwołuje się do najbliższej, otaczającej nas przyrody. W podłużnej sali o jasnych, beżowych ścianach zostały ukazane przedstawienia rodzimych gatunków roślin, owadów i ptaków. Oświetlone ciepłym światłem eksponaty prezentowane są na ścianach i w drewnianych gablotach. Pomiędzy wielobarwnymi grafikami odnajdziemy bogato ilustrowane atlasy historii naturalnej. Wśród nich dzieło Marii Sibylli Merian – atlas zawierający 50 miedziorytów ukazujących owady, ich cykl rozwojowy  i rośliny, którymi się odżywiały. Otwarta księga atlasu prezentuje przeobrażenie gąsienicy w motyla. 
Uzupełnieniem historycznych eksponatów są współczesne przedstawienia fauny i flory wykonane z nie mniejszą precyzją w różnych technikach. Tuż przy wejściu jedno z takich przedstawień ukazuje nam dobrze znane z przydomowych ogrodów, pól i łąk rośliny. Wokół nich fruwają motyle. Ilustracje zostały przyklejone na dwóch szybach, tworząc tym samym niezwykłą kompozycję, w której rośliny sprawiają wrażenie jakby unosiły się w powietrzu. W kolejnej gablocie znalazły się śnieżnobiałe porcelanowe figury. Jedna z nich to  przedstawienie żaby i raka. Zwierzęta walczą ze sobą. Żaba z rozdziawionym pyskiem przygniata leżącego raka. Zdaje się, że zaraz go pokona. 
Paprotka zwyczajna, mniszek lekarski, miodunka plamista, czy krokosz wełniasty to jedne z licznych roślin zaprezentowanych w tej części wystawy. Stworzone z niezwykłą precyzją ukazują każdy element rośliny, od korzeni, przez łodygi i liście, aż po kwiaty i owoce. Część roślin została przedstawiona w różnych stadiach rozwoju. Obok siebie ukazane są nasiona, młode, kiełkujące pędy, jaki i w pełni rozwinięte kwiaty jednej rośliny. Wśród przedstawień roślin znalazły swoje miejsce także ilustracje różnorodnych owadów i wielobarwnych motyli. Jedne przedstawione są w ruchu, zwykle wśród roślin. Inne zaś są nieruchome, jakby przyklejone do kart obszernych atlasów. W tej części wystawy nie mogło zabraknąć także ptaków. Na ścianach wiszą ilustracje przedstawiające między innymi sikorkę bogatkę, wróbla domowego i gila zwyczajnego. Autor grafik ukazał zarówno samca i samicę. Dzięki temu można poznać różnicę w ich ubarwieniu. Samiec gila wyróżnia się jaskrawymi czerwono-pomarańczowymi piórami na brzuchu i niebieskoszarymi na grzbiecie. Podczas gdy pióra samicy są bledsze o brązowo różowym odcieniu. Na wystawie w drewnianej gablocie zostały zaprezentowane także ptasie gniazda. Choć są wykonane z papieru, wyglądają bardzo realistycznie. W każdym gnieździe znajduje się kilka jajek. Różnią                     się między sobą rozmiarami i kolorami. Jedne są kremowe, inne w odcieniach błękitu, a niektóre nakrapiane.

Wszystkie przedstawione gatunki roślin i zwierząt przypominają nam o pięknie i bogactwie rodzimej przyrody, która tak blisko nas, często zostaje zapomniana. Wsłuchajmy się więc  w śpiew dzwonnica zwyczajnego, zasmakujmy skąpanej w słońcu poziomki, a z pól i łąk zbierzmy zioła oraz kwiaty i rozkoszujmy się ich zapachem. 
XXX
Organizatorzy wystawy: Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie 

Współpraca: Biblioteka Naukowa PAU i PAN w Krakowie, Instytut Systematyki i Ewolucji Zwierząt Polskiej Akademii Nauk, Biblioteka Narodowa

Patronat: European Route of Historic Gardens 

Wsparcie finansowe: Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu #RoślinyIZwierzęta #Muzea_MKDNiS #MakingOf #BehindTheScenes 

Audiodeskrypcja: Fundacja Dostępnej Kultury Wizualnej – Wielozmysły

2. Ostęp – Wystawa ROŚLINY I ZWIERZĘTA

Zastawa, której na próżno szukaliśmy w części poświęconej Stołowi, znalazła swoje miejsce w masywnych kredensach, które rozmieszczone są po obydwu stronach kolejnej sali.  Kiedy je mijamy światło w środku zapala się i oświetla elementy serwisu. Ukazują się nam starannie wyeksponowane misy i talerze. W kolorze biało bordowym, ze złotymi obwódkami. Na każdym elemencie zastawy został namalowany motyw roślinny. Wśród nich znajdują się nasturcje, pierwiosnki, róża damasceńska, tulipan i mak.
Jest to serwis deserowy z I ćw. XIX . W tym okresie modne stały się serwisy z dekoracją botaniczną. Ich pierwowzorem był serwis Flora Danica wykonany w latach 1790-1802 w Królewskiej Fabryce Porcelany w Kopenhadze. Był przeznaczony na prezent dla carycy Katarzyny II. Serwis ozdobiony jest kwiatowymi motywami przypominającymi ilustracje z botanicznych atlasów. Dodatkowo każda przedstawiona roślina opatrzona jest łacińskim podpisem. Wkrótce wiele innych wytwórni zaczęło produkować tak zdobioną porcelanę. Na prezentowanym serwisie deserowym produkcji francuskiej również odnajdujemy wiernie oddane rośliny, podpisane na spodach w języku francuskim. 
Inspirację motywami roślinnymi, nieco w innym wydaniu, odnajdziemy również                         w prezentowanej na wystawie kolekcji miśnienskich wazonów. Datowane są na ok. 1760 rok. Rokokowa stylistyka przywraca o zawrót głowy. Białe naczynia oplatają pnącza roślin. Obficie zdobią je kwiaty we wszystkich  kolorach: żółtym, pomarańczowym, fioletowym, niebieskim różowym. Dodatkowo spośród tej plejady form i kolorów wyłaniają się wdzięczne, pulchne amorki.
W skład zdobionego porcelanowymi kwiatami kompletu wilanowskiego wchodzą dwa wazony w kształcie kielicha oraz trzy z ażurowymi pokrywami. Te ostatnie służyły do przechowywania pot-pourri – pachnącej mieszanki kwiatów, ziół, olejków i przypraw. Moda na naczynia z mieszanką zapachową pojawiła się w XVII wieku, jednak to wiek XVIII przyniósł prawdziwy jej rozkwit. Oddtworzone realistycznie kwiaty miały wprawiać oglądającego w zachwyt, ale i tworzyć iluzję naturalności zapachu wydobywającego             się z wnętrza wazonu. 
Salę z oryginalnymi serwisami dopełniają umieszczone na ścianach i w gablotach kolorowe kwiatowe ilustracje.
Przechodzimy dalej do ostatniej już sali. Znajduje się w niej tylko jeden obiekt. To drewniany masywny kredens. W środku została umieszczona pnąca zielona roślina, przypominająca bluszcz. Wydostaje się przez otwarte drzwi mebla. Zdaje się, że symbolizuje siłę natury, która nie daje się włożyć w wyobrażone przez człowieka ramy.

xxxx

Organizatorzy wystawy: Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie 

Współpraca: Biblioteka Naukowa PAU i PAN w Krakowie, Instytut Systematyki i Ewolucji Zwierząt Polskiej Akademii Nauk, Biblioteka Narodowa

Patronat: European Route of Historic Gardens 

Wsparcie finansowe: Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu #RoślinyIZwierzęta #Muzea_MKDNiS #MakingOf #BehindTheScenes

Audiodeskrypcja: Fundacja Dostępnej Kultury Wizualnej – Wielozmysły

8. Ogród cz. II – Wystawa ROŚLINY I ZWIERZĘTA

Transkrypcja: https://www.wilanow-palac.pl/transkrypcje.html

MARIA SIBYLLA MERIAN – kobieta na końcu świata

Katarzyna Stefania Józefowicz, “Obserwacja — Fascynacja”, 2020 
akwaforta, średnica 48,5 cm, fragment instalacji

Artystka zaprasza nas do bezpośredniego kontaktu ze swoją pracą oraz do odkrywania wiedzy i uważnej obserwacji. Monochromatyczna grafika w technice akwaforty jest oprawiona w okrągłą ramę z ciemnego drewna. Praca ma średnicę niemal pół metra. Ustawiona jest pionowo na drewnianym statywie o trzech nogach. Dlatego też, kiedy przed nią stoimy, grafika znajduje się na wprost naszej twarzy. Ramę można obracać wokół jej środka. Pozwala to na zmianę perspektywy patrzenia. Dodatkowo do drewnianej instalacji została przymocowana lupa, dzięki której można dokładnie przyjrzeć się dowolnemu fragmentowi grafiki. Skorzystać z niej niczym z astronomicznego instrumentu badawczego. Dostrzec to, co z daleka jest niewidoczne. Tym samym artystka niejako zaprasza nas do powtórzenia gestu Heweliusza. Zachęca do skrupulatnych obserwacji. Lupa pozwala ujrzeć najmniejsze elementy, wszystkie szczegóły i detale grafiki. Jednocześnie sprawia, że pozostajemy przy niej na dłużej, zanurzając się w fascynującym procesie odkrywania jej najdrobniejszych elementów. Praca może przypominać niejednorodną strukturę planet lub też powierzchnię księżyca, którą zilustrował Heweliusz. Zaokrąglone, niejednorodne kształty wyobrażone na grafice mogą kojarzyć się z księżycowymi kraterami. Białe, szare oraz czarne kolory przenikają się wzajemnie. Rozmazują się, tworzą wielobarwne plamy. Z bliska, oglądane przez lupę, są niczym drobinki piasku, lub też żrąca ciecz, która pochłania coraz to większe fragmenty ciemnej kuli. 
Jak wspomina artystka, grafika jest wyobrażeniem bezmiaru otaczającej nas przestrzeni. A szkło powiększające pozwala na odkrywanie „innego świata” – świata w skali mikro. 
Autorką jest Katarzyna Stefania Józefowicz. Absolwentka Wydziału Grafiki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Zajmuje się grafiką artystyczną. W swojej twórczości w subtelny sposób eksploruje fizyczną naturę przyrody i człowieka, traktując je jako część Uniwersum. Poprzez sztukę poszukuje odpowiedzi na pytania o sens i naturę istnienia.

Audiodeskrypcja: Fundacja Dostępnej Kultury Wizualnej

6. Wystawa „Księżyc i Tarcza Sobieskiego” — opis pracy współczesnej_2 (AD)

Autoportret z żółtą rękawiczką Davida Bailly’ego to średniej wielkości obraz wykonany w technice olejnej na płótnie. Mierzy 64,5 cm wysokości i 56 cm szerokości. Powstał w Holandii w latach 40. XVII wieku i obecnie znajduje się w zbiorach Muzeum Pałacu Jana III w Wilanowie. 
Artysta przedstawił się w półpostaci, od pasa w górę. Tułów kieruje lekko w prawo, głowę skręca ku odbiorcy i patrzy wprost na niego. Jest poważny i elegancki, sprawia wrażenie mężczyzny taktownego i dobrze sytuowanego.
Na portrecie Bailly ma około 60 lat. Jest w dobrej formie. Długie za ucho włosy, są siwe, ale jedwabiste i lśniące. Białe wąsy lekko wywijają się w górę, przystrzyżona bródka tworzy cienką kreskę na brodzie pod dolną wargą. Malarz patrzy na odbiorcę nieobecnym spojrzeniem. Kąciki ust podnoszą się, ale to jeszcze nie uśmiech. Cała twarz ma szczery, a przy tym zamyślony wyraz. 
Mężczyzna ubrany jest elegancko, bez ekstrawagancji. Ciało szczelnie okrywa czarny płaszcz z białym mankietem i kołnierzem osłaniającym szczelnie szyję. Spod kołnierza pod brodą zwisają dwa sznurki ozdobnie zakończone koralikami w kształcie łezek. Do czarnego płaszcza pasuje czarna, okrągła czapeczka przysłaniająca szczyt głowy - jak piuska lub jarmułka. Najbardziej wyróżniającym się elementem stroju jest tytułowa rękawiczka. Osłania jedyną widoczną, prawą dłoń. Jest mięsista, prawdopodobnie ze skóry. Przywołany w tytule kolor to bardzo zgaszony żółty, właściwe jasny brąz. Kolorystyka obrazu jest wyciszona, dopasowana do spokoju przedstawionego. 
David Bailly urodził się i zmarł w Lejdzie, ale odbywał liczne podróże pracując na dworach, m.in. księcia Brunszwiku. Specjalizował się w martwych naturach i portretach, także własnych, czego wilanowski obraz nie jest jedynym przykładem. Jego najbardziej znaną pracą jest Autoportret z symbolami vanitas [wanitas] przechowywany w Museum De Lakenhal w Lejdzie. Budzi kontrowersje, ponieważ artysta malował go mając 67 lat, a przedstawił się jako młodzieńca. Nie jest to jednak próba zakłamania własnego wieku, obraz ma głębsze znaczenie. Młody Bailly na obrazie ostentacyjnie pokazuje swój inny autoportret, na którym jest w sędziwym wieku. Przedstawienie należałoby więc odczytywać jako przestrogę, że również będąc w pełni sił należy pamiętać o nieuchronnym kresie życia. Pojawiające się w obrazie symbole vanitas - czaszka czy klepsydry - podkreślają wymowny przekaz. Ciekawostką jest, że obraz, który eksponuje młodzieniec to właśnie Autoportret z żółtą rękawiczką. Nie jest to wilanowski egzemplarz, tylko mniejsze wersja na owalnym podobraziu, ale sposób ukazania postaci jest identyczny.

Wystawa „Kolekcjonerstwo Potockich" – Mężczyzna z żółtą rękawiczką (AD)

Wejście do wieży w Galerii Południowej
Galerie ogrodowe to długie korytarze łączące korpus główny pałacu z dobudowanymi w XVIII wieku skrzydłami bocznymi. Obie galerie ogrodowe powstały w latach 1681–1684 jako jeden z ostatnich etapów rozbudowy pałacu zleconej przez króla Jana III. Symetryczne, jasne, wysokie korytarze będące przedłużeniem korpusu głównego pałacu zaprojektował królewski architekt Augustyn Locci [Loczczi]. W czasach Sobieskich od strony wschodniej galerie były otwarte na ogród. Ich ściany pokryte są iluzjonistycznymi malowidłami.
W czasie ostatnich prac, toczących się na początku XXI wieku, w obu galeriach przeprowadzono gruntowne badania. Miały one na celu ustalenie oryginalnej kolorystyki iluzjonistycznych malowideł zdobiących ściany, wyobrażających architekturę i otwarte przestrzenie. Udało się odnaleźć fragmenty bezpowrotnie utraconych malowideł. Na ich podstawie wyłonił się obraz konsekwentnie dekorowanego iluzjonistycznie wnętrza, wykorzystującego połączenie prawdziwych ogrodów z ich malarskim wyobrażeniem w otoczeniu prawdziwej i malowanej architektury. 
W czasie prac natrafiono także na zamurowane przejście do znajdującego się w dawnej wieży skarbczyka z czasów Sobieskiego. Pod nieoryginalnym tynkiem odkryto kamienny portal prowadzący do nieistniejącego już pomieszczenia. 
Odnalezione wejście znajduje się na samym końcu Galerii Południowej, w zachodniej ścianie, w pobliżu miejsca, gdzie galeria łączy się ze skrzydłem bocznym. Konserwatorzy zdecydowali, że odsłonięte przejście będzie widoczne dla gości. Przejście to szeroki na kilkadziesiąt centymetrów i wysoki na około 2 metry otwór w ścianie. Dokoła niego znajduje się zachowana fragmentarycznie malowana dekoracja. W środku portalu, kilkanaście centymetrów w głąb, stoi ceglana ściana uniemożliwiająca dojście do wieży. Wewnątrz, tuż za framugą widoczne są wąskie fragmenty ścian zamurowanego pomieszczenia. 
Obecnie w wieży znajduje się klatka schodowa prowadząca z szatni do umieszczonej na półpiętrze galerii portretu. Na parterze łączy się ona z Salą Białą. Znajdują się w niej także nieużywane drzwi na dziedziniec. 
Istnienie zamurowanego wejścia do wieży stanowi świadectwo licznych przebudów i przemian wystroju, jakim podlegał pałac w ciągu wieków.

Konserwacja 01 Wejście Do Wieży

Figurka Jeźdzca | audiodeskrypcja

Miejsce działające na wyobraźnię, gdzie prezentujemy audiodeskrypcje najciekawszych obiektów z wilanowskiej kolekcji, ścieżki tematyczne dla młodszych i starszych oraz krótkie opowieści o obyczajach, kuchni, sztuce, przyrodzie i wielu innych ciekawych tematach, które kiedyś były codziennym życie mieszkańców wilanowskiego pałacu.

1. Wstęp – Wystawa ROŚLINY I ZWIERZĘTA

Dźwiękowe Muzeum Pałacu w Wilanowie

Related tracks