این قسمت از گفتار من بعد از آن گفته شده است که ساقی برایم متن زیر را نوشت:


حرف‌هایی که نامجو توی نوار ۱۷ دقیقه‌ای می‌زنه، همون‌ حرف‌هایی‌یه که ما، سی و چند سال پیش که از ایران بیرون اومدیم، و در کانادا هر کدوم از هر جایی دور هم جمع شدیم، مطرح می‌کردیم، و براشون جواب پیدا می‌کردیم، و حالا تقریبا، خیلی دور شده‌ند از اون سؤال اولی. چطور ممکنه که نامجو هنوز بعد از این همه سال در اون نقطه مونده باشه؟ 
همون سال‌ها بود که اگر مردی به زنی پیشنهاد رابطه می‌داد، و زنی قبول می‌کرد، هر دو مدرن بنظر می‌اومدند، و اگر زنی به مردی پیشنهاد رابطه می‌داد و مرد رد می‌کرد، عقب‌افتاده و متعصب و اخلاق‌گرا بنظر می‌اومد. این قضاوت‌ها زود از بین رفت، با تجربه و مطالعه و تماشا. آدم، در جایی که نامجو ایستاده و بعد از اینهمه سال، با دسترسی به امکان، چرا باید هنوز در وضعیت نفهمیدن باشه؟

On Mohsen Namjou - To Saghi 1

این قسمت از گفتار من بعد از آن گفته شده است که ساقی برایم متن زیر را نوشت:




گوش کردم. تقریبا بیشتر مواردی که گفتی رو در طول سال‌ها روی فیس بوک، توی ایمیل خصوصی شنیده بودم. ولی یک نظر خیلی جالب داده بودی که به این شکل بهش فکر نکرده بودم. گفته بودی غرب رو یاد نگرفته، و این غرب رو یاد نگرفته، خیلی مهم بود. 
هم از این نظر مهم بود که واقعا غرب رو یاد نگرفته نامجو، و درکی از غرب نداره، و سردرگمی و بهتی که الان داره شاید از همینجا میاد. و هم از این نظر که برداشت تو از «غرب رو یاد نگرفته» خیلی با برداشت معمول متداول از غرب و غربی‌شدگی متفاوت بود.

On Mohsen Namjou - To Saghi 2

این قسمت از گفتار من بعد از آن گفته شده است که ساقی برایم متن زیر را نوشت:



هیچوقت فکر نکرده بودم نامجو فعالیت سیاسی کرده، یعنی جمله‌های بعدی من معناش این نیست که شایعه رو قبول دارم.
اما، به نظر من، برداشت تو از فعالیت سیاسی، یک برداشت اخلاقی‌یه، شبیه به چهره‌ی مبارز سیاسی سال‌های منتهی به انقلاب پنجاه و هفت.
نظر من اینه که فعالیت سیاسی یک کنش‌گری اخلاقی و انسان‌دوستانه نیست. هرکسی مخالف با قدرت حاکم و سیستم مسلط در محیط زندگی خودش  حرکت کنه، در اثر برخورد سیستم با او، تبدیل به فعال سیاسی میشه و به مسیر چهره‌شدن هدایت میشه، و در موقعیت ناامن قرار می‌گیره.
و، من فکر می‌کنم نامجو سیاسی نبود اما در محیط و بین مردم داخل ایران، حساسیت ایجاد کرد و چهره‌‌ی موسیقی قابل فهم آلترناتیو شد، و راه تنفس یا راه برون‌ریزی باز کرد. کاری که بهروانفر قرار نبود بکنه، و نکرد، با زبان 
الیت و زبان دیرفهم کار کرد.

On Mohsen Namjou - To Saghi 3

این قسمت از گفتار من بعد از آن گفته شده است که ساقی برایم متن زیر را نوشت:




موافقم که اگر موقعیت فراهم بود، می‌موند ایران.
موافقم که موج سواره.
-
تا حالا از ایران نشنیده بودم بگن: «اینم میشه».
ـ
بیشتر کسانی که از ایران اومدند بیرون و معروفیت پیدا کردند، دلیل نامربوط داشت.
-
به من میگن تنش‌زدایی شده‌م، در خارج. علاوه بر اون، حساسیت‌زدایی هم شده‌ام: دقیقا، تماشاگر.
-
ممنون از این توضیح‌ها، جای دیگه و از کس دیگه‌‌ای نمی‌شنوم.

On Mohsen Namjou - To Saghi 4

On Mohsen Namjou - To Saghi 5

این قسمت از گفتار من بعد از آن گفته شده است که ساقی برایم متن زیر را نوشت:


ببین، من، سال‌هاست، از اولین‌ سال‌هایی که وارد کانادا شدم، و تجربهٔ چند بار از مرگ، از خود مرگ، جَستن داشتم، ناخودآگاه شروع کردم به جدول‌بندی کردن اهمیت دادن به چیزها. یک چیز، همیشه از چند نظر اهمیت داره و از چند نظر اهمیت نداره. 
و زمان زیادی هم نداشتم که صرف تحلیل دقیق این چیزها، به شکلی که کس دیگه‌ای غیر از خود من بفهمه، بکنم، و ضرورتی هم نداشت، چون من قرار بود فقط برم جلو، گاهی از راه، گاهی از بیراهه، و فقط برای خودم. در این مسیر، من یاد گرفتم که در نقش من، نامجو، در کل، بی اساس است، چه در موسیقی که میسازه و اجرا می‌کنه و چه در متن‌هایی که می‌‌نویسه. کسی که بتونه جمله‌هایی بنویسه که در اون مجموعهٔ «درّاب مخدوش» منتشر شد، یعنی اصلا درک از اندیشه نداره. پس من، وقتی صرف این که نامجو در سخنرانی، نظریه، تولید موسیقی، بی اساس و بی ریشه است، نمی‌کنم. اما کار تو اینه که به همه‌ٔ‌ اینها نگاه کنی، تا ته ریشهٔ بی‌ریشگی این چهره بری، و توضیح بدی، چون جای تو، جای متفکر منتقد است، و بدون نوشتن اینها که تو می‌‌نویسی در مقاله و پست و کامنت، درک مخاطب از موضوع بسیار کمبود خواهد داشت. این از این. یعنی، من به سرعت تصمیم‌گیری خودم در این که نامجو بی‌اساس است، و دقت و مطالعه، و تحلیل عمیق تو از این که نامجو بی‌اساس است، هر دو، احترام می‌ذارم. 
ـ
از نظر من، از این دور، زمانی که اولین تراک‌های نامجو منتشر شد، سال ۲۰۰۷؟ که من تازه درگیری شبانه‌ روزی ارتباط آنلاین با وبلاگ‌نویس‌های دگرباش ایران بودم، یک اتفاق افتاد، و شکل نامجو، در کل، مجموع، قیافه، نشستن پشت میک، نواختن، در مرز بین شوخی و جدی خوندن، حرف‌های تاکسی رو وارد ترانهٔ جدی کردن، دغدغه‌ها رو در حد سطحی و نسل جوان طبقه‌ٔ‌ متوسط مدل اصلاح‌طلب‌ها باصدای بلند خوندن، مثبت بود. مانع شد که همه‌چی با هم زیر بار سکوت غرق بشه. به نظر من، نامجو اهمیت داره، نه بخاطر این که اساس داره، بخاطر همون موج سواری کردن، و تبدیل به موج برای-سوار-شدن -بقیه شدن،‌ و این اعتبار نیست، فقط اهمیته. 
ـ
بعد از این، در وضعیتی که الان برای نامجو پیش آمده و خودش هم حتی اونقدر سواد و ظرفیت و عمق و جهان‌بینی و درک نداره که بتونه خودشو بیرون بکشه، حمله کردن از همه طرف، و تا اعدام چهره‌ای بنام نامجو رفتن، اشتباهه، چون نامجو الان فقط تاوان اشتباه خودش رو نمیده، تاوان اشتباه یک جمع عظیم رو میده، و چون شهرتش در مرز بین شهرت از نوع کیهان کلهر و با نوع شهرت گوگوش نشسته، ابزار خوبی برای شکستن فرهنگ زن‌ستیز شده. اما این آدم رو نباید تا حد درهم شکستن شخصی و چهره‌ٔ هنری‌اش له کرد. درست نیست. 
ـ
من با تمام حرف‌هایی که تو مطرح کردی، لزومی به گفتنش نیست، اما موافقم، و از شکل این گفته‌ها و خود این گفته‌ها یاد می‌گیرم، اما، یک چیزی هست که من نگرانشم. نگران عادت فرهنگی. گاهی ممکنه خودت به این عادت نگاه نکنی، چون عادت شده، و چون حتی یکجور فضیلت شده، یعنی اخلاقی نگاه کردن به مسأله، به هر مسأله‌ای. برای مثال: به نظر من، جمهوری اسلامی به این دلیل که در سطح وسیع وسیع وسیع قتل و شکنجه می‌کنه، بد نیست.  به این دلیل بده که تصمیم نگرفته به عنوان دولت پایدار، اقتصاد کشور رو مدیریت کنه؛‌ مدیریت اقتصادی جمهوری اسلامی، مدیریت دولتی‌یه که خودش رو در جایگاه موقت در نظر گرفته همیشه، و هر چقدر دوام داشته رو به حساب زرنگی و شانس گذاشته. درست؟ یعنی من، با این که تمام روح و روانم از قتل و شکنجه زخمه، و هنوز یک بار بدون کابوس نخوابیدم، اما دارم در یک فضایی در کشوری مثل کانادای خونسرد و منطقی زندگی می‌کنم که قضاوت اخلاقی نکردن رو تبدیل به شیوهٔ معمول کرده برای من. من فکر می‌کنم برای مواجهه با هر موضوعی، باید جنبهٔ‌ اخلاقی رو کنار گذاشت، قضاوت کرد، بعد جنبهٔ اخلاقی رو در آخر توضیح داد. مثلا، دزدی‌های نامجو، همونطور که خودت اشاره کردی - اما گم میشه در شیوهٔ بیان تو - به این دلیل بد نیست که دزدی  اخلاقا بد است، به این دلیل بده که چون دزدی است، تفکر به حساب نمیاد، موشک رو زده اما پرتابگرش رو نتونسته بزنه زیر بغل، یا اصلا علت وجودی پرتابگر رو درک نکرده - منظورم اینه که تو باید طوری بنویسی که کار غلط نامجو، از زاویهٔ اخلاقی نمایش داده نشه، از زاویهٔ علمی نمایش داده بشه. حالا، وظیفه، یا مأموریت، یا تصمیم جنبش من‌هم اینه که دقیقا از زاویهٔ اخلاقی بررسی بشه، تا بشه توضیح داد که چرا فرهنگ غلطه و چرا فرهنگ بیماره،‌ و چرا به زن‌ها و زنانه‌ها از دم تجاوز می‌کنه. اما تو نباید اخلاقی  نگاه کنی. یا، به نظر من، نباید جوری بنویسی که تصور بشه از زاویهٔ اخلاقی نوشتی.

On Mohsen Namjou - To Saghi 6

On Mohsen Namjou - To Saghi 7

این توضیح در ادامه‌ی بحث از غزل مهدی فرجی پیش آمد. قبل از آن کامنت‌های زیر از من ارائه شده است.


[قلم‌انداز درباره‌ی غزلی از مهدی فرجی:]


جهت مطایبه و رفع خستگی و همین قضیه‌ی شلختگی شعر و این حرف‌ها که زبان را از بیخ فاسد می‌کند.
1. چشمش چرا قهوه‌«ها»ی قاجار است؟
2. چرا «کشیده» به صد سال پیش؟
3. چرا شیراز دوره‌ی سعدی؟ قبل و بعد از سعدی معشوقه‌ها از این قپی‌ها نمی‌آمدند؟
4. «عطری» صفت امروزی است که به پاک‌کن می‌دهند و دستمال و این‌جور چیزها. در استخفاف چشم است یا چی؟ معشوقه چرا «در رفته» کجا «در رفته»؟ چی شده که «در رفته»؟
5. مرجع ضمیر فعل «است» چرا این‌قدر از سر ناچاری و تنگی قافیه جابه‌جا می‌شود؟ (به زبان فنی ایجاز مخل دارد اما مع‌الاسف این غزل به آستانه‌ی ایجاز مخل هم نمی‌رسد.)
6. چرا شاعر مثل حسنک است؟ (اسم شاعر مگر مهدی نیست؟) این قطعه را ببینید از منظومه‌ی «مسافر» که سپهری با اسم کوچکش بازی می‌کند:
شراب را بدهید
شتاب باید کرد
من از سیاحت در یک حماسه می‌آیم
و مثل آب
تمام قصه‌ی سهراب و نوشدارو را
روانم.
7. بیت آخر هم که اطوار غزل پست‌مدرن می‌ریزد.
تنها زبانش به غزل مابعد دهه‌ی هفتاد می‌آید اما ایماژها هر کدام سازی می‌زنند و زور قافیه پیش می‌بردش. فرمول غزل دهه‌ی هفتاد هم صمیمیت بنجلی به شعر داده است که مخاطب بی‌خبر را خرکیف می‌کند. با زبان باری‌به‌هرجهتش قرار است بگوید معشوقه چیز ستمکار پرافاده‌ای است و در عین حال شاعر خیلی هم جدی‌اش نمی‌گیرد. وقتی غزل برای ممدوح ِ غیرجدی است پس چرا اصلاً هست؟ در استخفاف غزل است یا چی؟

یک نمه گرفتاری ما را می‌بینید.

مرسی بر تو. من شرح و بسط ندادم منظورم را. یک خرده تلگرافی شد. منظور من از اینکه چشمش چرا «قهوه‌ها»ی قاجار است (تشبیه چشم به قهوه‌ی قجری تشبیه بسیار زیبایی است) این است که علامت جمع «ها» آنجا چکار می‌کند. علاوه بر اینکه به قول دوست ما مسعود سالاری اگر چشم ممدوح روشن است که دیگر تشبیهش به قهوه موردی ندارد. موارد دیگر هم تلگرافی گفتم. مثلاً اینکه حسنک را به اسم شاعر ربط دادم از روی این پریدم که چرا بین آنها که به دار آویخته شده اند از بین مشاهیر حسنک؟ حسنک که جنبه‌ی تغزلی در ماجرایش نیست. مهدی فرجی هم که مبارز سیاسی نیست که به حسنک تشبیه شود. لااقل باید با اسم آن کاری می‌کرد که نکرده. یا ایجاز مخل در دلبخواهی گرفتن مرجع ضمیر فعل «است» می‌شود بیشتر درباره‌اش گفت که روشن شود. من فرض گرفتم که مخاطبم خودش این نقطه‌چین‌ها را پر می‌کند و عمده‌ی مشکلات شعر را گفتم تا نسبت شاعر با کارش  و با زبان روشن شود.


متن غزل از این قرار است:


زنی به هیأت دوشیزه‌های دربار است
که چشم روشن او قهوه‌های قاجار است
مرا کشیده به صد سال پیش و می‌گوید:
برای شاعر مشروطه، عاشقی عار است
مرا کشانده به شیراز دوره‌ی سعدی
خجالتم بدهد، بهتر از تو بسیار است
دو چشم عطری او آهوان تاتار است
زنی که هفت قدم در نرفته عطار است
شبی گره شد و روزی به کار من افتاد
زنی که حلقه‌ی موی طلایی‌اش دار است
به گریه گفتمش از اشتباه من بگذر
به خنده گفت که در انتقام، مختار است
زنی که در شب مسعودی نشابورش
هزارها حسنک مثل من سر دار است
زنی که چارستون دل مرا لرزاند
چهلستون دلش، بیستون انکار است
زنی که بوی شراب از نفس‌زدن‌هایش
اگر به قم برسد، کار ملک ری زار است
اگر به ری برسد، ری اگر به وی برسد
هزار خمره‌ی چله‌نشین به می برسد

Abez

Popular tracks