Suspicious Minds / A Taste of Heaven

Suspicious Minds

Dyma bennod fyw arbennig a recordiwyd ym Mhabell Lên Eisteddfod Genedlaethol Llŷn ac Eifionydd, a pha beth gwell i’w drafod ar y maes ym Moduan na hanes yr eisteddfodau cynharaf?!  

A yw’n bosib gweld ‘Gwledd Arbenning’ a gynhaliwyd gan yr Arglwydd Rhys yn Aberteifi yn 1176 fel yr eisteddfod gyntaf a gofnodwyd?  Ac wrth drafod eisteddfod a gynhaliwyd tua chanol y 15fed ganrif, rydym ni’n archwilio’r cysylltiad rhwng yr eisteddfodau cynnar hyn a’r modd yr oedd dysg y beirdd yn cael ei thraddodi, ei diogelu a’i rheoli. Beth yw arwyddocâd y ‘gramadegau barddol’ sydd wedi goroesi mewn llawysgrifau, a beth yw hanes y term rhyfedd hwnnw, ‘dwned’, sy’n cael ei ddefnyddio i ddisgrifio testun o’r fath weithiau? 

Gyda golwg ar gyfres nesaf y podlediad – a fydd yn craffu ar lenyddiaeth Gymraeg yr 16fed ganrif – trafodwn yr eisteddfodau a gynhaliwyd yng Nghaerwys yn yn ystod y ganrif honno a’r ddogfen ddiddorol honno a gysylltir ag Eisteddfod gyntaf Caerwys, ‘Statud Gruffudd ap Cynan.’ Nodwn ei bod yn bosib weld yr holl reoleiddio hwn mewn dwy ffordd hollol wahanol – fel arwydd o gryfder, yn cadarnhau statws a phwysigrwydd yr hen gyfundrefn farddol Gymraeg, neu fel arwydd o wendid, gan fod ffynonellau nawdd yn crebachu yn ystod cyfnod y Tuduriaid. Ac beth fyddai beirdd Cymraeg yr 21fed ganrif yn meddwl am y modd y mae’r ‘Statud’ yn gwahardd beirdd rhag mynychu tafarndai?!

* * *

The Earliest Eisteddfodau and Bardic Education

Here’s a special live episode recorded in the Literature tent of the Llŷn and Eifionydd National Eisteddfod, and what better subject to discuss on the Maes in Boduan than the earliest eisteddfodau?

Is it possible to see the ‘Special Feast’ held by Lord Rhys in Cardigan in 1176 as the first eisteddfod ever recorded? And while discussing an eisteddfod held about the middle of the 15th century we consider the connection between these early eisteddfodau and the way in which bardic learning was transmitted, safeguarded and controlled. What is the significance of the ‘bardic grammars’ which have survived in manuscripts, and what is the history of that strange term, dwned, used sometimes to describe these kinds of texts? 

With an eye to the next series of the podcast – which will examine Welsh literature from the 16th century – we discuss the eisteddfodau held in Caerwys during that century and that interesting document, ‘The Statue of Gruffudd ap Cynan’, which is connected with the Caerwys Eisteddfodau. We note that it’s possible to see all of this regulation in two very different ways – as an indication of strength, confirming the status and importance of the old Welsh bardic order, or as a sign of weakness, as sources of patronage were diminishing during the age of the Tudors. And what would 21st-century Welsh poets think about the way in which the ‘Statute’ prohibits bards from frequenting taverns?!

Cyflwynwyd gan: Yr Athro Jerry Hunter a'r Athro Richard Wyn Jones
Cynhyrchwyd gan: Richard Martin
Cerddoriaeth: Might Have Done gan The Molenes

Dilynwch ni ar Trydar: http://www.twitter.com/YrHenIaith
neu YouTube: http://www.youtube.com/@yrheniaith
Tanysgrifwch yn eich hoff ap podlediadau neu ar YouTube i derbyn y pennod nesaf ar cyhoeddiad.

Darllen pellach / further reading:
- Gwyn Thomas, Eisteddfodau Caerwys (1968).
- G. J. Williams ac E. J. Jones (goln.), Gramadegau’r Penceirddiaid (1934).

Pennod 31 - Yr Eisteddfodau Cynharaf ac Addysg y Beirdd

Pennod 39  (cyfres 2, pennod 6)
Mae’r bennod hon yn canolbwyntio ar y datblygiad technolegol hollbwysig hwnnw, y wasg argraffu. O gofio mai trafod hanes llenyddiaeth Gymraeg yw nod y podlediad hwn, dylid gweld dyfodiad y cyfrwng hwn fel carreg filltir ryfeddol o drawsffurfiannol o safbwynt cynhyrchu a lledaenu llenyddiaeth. 
Argraffwyd y llyfr Cymraeg cyntaf yn 1546, ac eglurwn y teitl-nad-yw’n deitl a roddir arno, sef Yn y Llyfr Hwn. Syr John Prys a oedd yn gyfrol am gynhyrchu’r gyfrol Gymraeg arloesol hon, ond nodwn ei fod yn gymeriad a oedd wedi helpu chwalu rhai o adnoddau llenyddol Cymru yn ogystal â bod yn gyfrifol am wthio’r iaith Gymraeg dros drothwy byd print.

* * *
The Welsh Language and the New World of Print

This episode focuses on that all-important technological development, the printing press. Given that discussing the history of Welsh literature is this podcast’s aim, we should see the arrival of this medium as an incredibly transformative milestone as far as creating and disseminating literature is concerned. 
The first Welsh book was printed in 1546, and we explain the title-which-is-not-a-tile normally used in referring to it, Yn y Llyfr Hwn (‘In This Book’). Sir John Price was responsible for producing this landmark Welsh volume, but we note that he was a character who helped destroy some of Wales’ literary resources in addition to being responsible for pushing the Welsh language across the threshold of the world of print.

Cyflwynwyd gan: Yr Athro Jerry Hunter a'r Athro Richard Wyn Jones
Cynhyrchwyd gan: Richard Martin
Cerddoriaeth: Might Have Done gan The Molenes

Darllen Pellach / Further Reading:
- Graham C. G. Thomas, ‘From Manuscript to Print – II. Print’, yn R. Geraint Gruffydd (gol.), A Guide to Welsh Literature 1530-1700 (1997).
- R. Geraint Gruffydd, ‘Yny lhyvyr hwnn (1546): the earliest Welsh printed book, Bulletin of the Board of Celtic Studies, 23.1 (Mai, 1969).

Pennod 39 - Y Gymraeg a Byd Newydd Print

Mae’r bennod hon yn cyflwyno pwnc a fydd yn ganolog i’r penodau nesaf hefyd, sef dyneiddiaeth yr unfed ganrif ar bymtheg. Gan fod gwrthryfel Glyndŵr wedi methu, nid oedd gan Gymru brifysgolion yn y cyfnod ac felly bu’n rhaid i’r Cymry breintieidig a oedd â digon o foddion i gael addysg prifysgol fentro y tu hwnt i ffiniau’u gwlad enedigol. Eglurwn ystyr y termau ‘dyneiddiaeth’ a’r ‘Dadeni Dysg’ (a nodi nad oedd neb yn eu defnyddio yn y cyfnod dan sylw!). 
Er bod llawer o ddyneiddwyr ar draws Ewrop yn canolbwyntio ar ‘aileni’ cyfoeth yr hen ieithoedd clasurol (Lladin a Groeg), esgorodd dyneiddiaeth ar duedd ieithyddol arall – un sydd o’r pwys mwyaf o safbwynt hanes y Gymraeg, sef awydd i fireinio’r Hen Iaith a sicrhau’i bod hi’n gyfrwng sy’n addas er mwyn trafod a throsglwyddo dysg o bob math.
* * *
Welsh Humanism

This episode presents a subject which will be central to the next episodes as well – sixteenth-century humanism. Because Glyndŵr’s rebellion failed, Wales did not have its own universities at the time, and so the privileged Welshmen with enough resources to attain a university education had to travel beyond the borders of their native country. We explain the terms ‘humanism’ and the ‘Renaissance’ (and note that nobody used the Welsh equivalents of them in the period we’re discussing!). 
Although many humanists across Europe concentrated on ‘the rebirth’ of the wealth of classical languages (Latin and Greek), humanism gave rise to another linguistic tendency – one which is of the greatest importance from the point of view of the history of Welsh, namely a desire to perfect the Old Language and ensure that it is a medium fit for discussing and transmitting learning of every kind.

Cyflwynwyd gan: Yr Athro Jerry Hunter a'r Athro Richard Wyn Jones
Cynhyrchwyd gan: Richard Martin
Cerddoriaeth: Might Have Done gan The Molenes

Darllen Pellach / Further Reading:
- Branwen Jarvis, ‘Welsh Humanist Learning’ in R. Geraint Gruffydd (gol.), A guide to Welsh literature c.1530-1700 (1976)

Gw. hefyd y gyfres o erthyglau cydymaith a gyhoeddir ar gyfer ‘Yr Hen Iaith’ yn Nation.Cymru   (See also the series of companion articles published for ‘Yr Hen Iaith’ in Nation.Cymru).

Pennod 40 - Dyneiddiaeth Gymreig

Trafodwn destun hynod gyffrous yn y bennod hon, sef rhagymadrodd William Salesbury i lyfr a gyhoeddwyd yn 1547, Oll Synnwyr Pen. Awgrymwn y gellid gweld y rhagymadrodd hwn fel maniffesto dyneiddiol Cymraeg, galwad sy’n cyflwyno agenda er mwyn diogelu a mireinio’r iaith. 

Defnyddiodd William Salesbury yr addysg a gafodd yn Rydychen a’i allu fel awdur i ddeffro darllenwyr a’u gwneud yn ymwybodol o’r angen: roedd yn rhaid sicrhau bod y Gymraeg yn iaith dysg, yn iaith y gallai drafod unrhyw agwedd ar gymdeithas a meddwl, yn gyfrwng a allai drosglwyddo unrhyw fath o wybodaeth. 

* * *

We discuss an incredibly exciting text in this episode, namely William Salesbury’s introduction to a book published in 1547, Oll Synnwyr Pen. We suggest that this introduction can be seen as a Welsh humanist manifesto, a call which presents an agenda for safeguarding and perfecting the language. 

William Salesbury used his Oxford education and his skill as an author to wake up readers and make them aware of the need: they had to ensure that Welsh would be a language of learning, a language which could discuss any aspect of society and thought, a medium capable of transmitting any kind of knowledge.

Cyflwynwyd gan: Yr Athro Jerry Hunter a'r Athro Richard Wyn Jones
Cynhyrchwyd gan: Richard Martin
Cerddoriaeth: Might Have Done gan The Molenes

Darllen Pellach / Further Reading:
- R. Brinley Jones, William Salesbury (1994).
- Gw. hefyd yr ysgrif berthnasol yn Nation.Cymru

Pennod 41 - Maniffesto William Salesbury

Gwelwyd yn y bennod ddiwethaf fod y dyneiddiwr William Salesbury yn talu teyrned i’r bardd Gruffudd Hiraethog yn ei ragymadrodd i’r llyfr Oll Synnwyr Pen Cymro. Edrychwn ar ochr arall y geiniog yn y bennod hon, a hynny wrth i ni ddarllen cywydd o fawl a gyfansoddodd Gruffudd Hiraethog i’r dyneiddiwr.
Er ein bod ni weithiau yn gweld y beirdd Cymraeg proffesiynol a’r dyneiddwyr fel dwy garfan o Gymry llengar a oedd yn cystadlu ynghylchs dyfodol yr iaith Gymraeg a’i llenyddiaeth, mae’r berthynas gyfeillgar ac adeiladol rhwng y ddau hyn yn cynnig golwg eithaf gwahanol. Gwelwn y bardd yn addasu hen gofensiynau’r canu mawl er mwyn canmol yr addysg a gafodd y dyneiddiwr yn Rhydychen, gan gynnig enghraifft wych o’r modd y mae’r hen a’r newydd yn ymgymysgu yn llenyddiaeth Gymraeg yr unfed ganrif ar bymtheg.

* * *

The Bromance of William Salesbury and Gruffudd Hiraethog

In the last episode it was seen that the humanist William Salesbury pays tribute to the bard Gruffudd Hiraethog in his introduction to the book Oll Synnwyr Pen Cymro. We look at the other side of the coin in this episode, and we do that by reading a praise poem which Gruffudd Hiraethog composed for the humanist. 
Although we sometimes see the professional Welsh poets and the humanists as two factions competing over the future of the Welsh language and its literature, the friendly and productive relationship between these two offers a very different view. We see the bard adapting the old Welsh panegyric conventions in order to praise the education which the humanist got in Oxford, providing an excellent example of the way in which the old and the new combines in Welsh literature of the sixteenth century.

Cyflwynwyd gan: Yr Athro Jerry Hunter a'r Athro Richard Wyn Jones
Cynhyrchwyd gan: Richard Martin
Cerddoriaeth: Might Have Done gan The Molenes

Darllen Pellach / Further Reading:
- D. J. Bowen, Gruffudd Hiraethog a’i Oes (1958).
- D. J. Bowen (gol.), Gwaith Gruffudd Hiraethog (1990).

Pennod 42 - Bromance William Salesbury a Gruffudd Hiraethog

Who let you down (fersiwn offerynnol)

Cyflwyniad hwyliog i hanes llenyddiaeth Gymraeg, gyda, Jerry Hunter, hogyn o’r Midwest yn America yn dysgu Richard Wyn Jones, hogyn o ganolbarth Sir Fôn, am drysorau’i iaith ei hun.

Pennod 31 - Yr Eisteddfodau Cynharaf ac Addysg y Beirdd

Yr Hen Iaith

Related tracks