- อวิชาเป็นปัจจัยให้เกิดสังขาร เกิดวิญญาณ เกิดตัณหา เกิดอุปทาน เกิดความทุกข์ แต่ว่าเราจะดูช่วงที่มันห่าง ๆ กัน เราก็มองไม่เห็น หลวงปู่ชาเปรียบเทียบเหมือนคนตกจากต้นไม้ ยังไม่ทันนับว่ามีกี่กิ่ง กี่ก้าน มันก็ลงถึงพื้นแล้ว 

- เมื่อจิตของเรารับรู้อารมณ์ที่ไม่ชอบใจ เช่น เมื่อตาเห็นรูปที่ไม่ชอบใจ  กระบวนการของ “ธรรมที่อาศัยกันแล้วเกิดขึ้น” นี้มันเร็วมาก ความทุกข์ก็เกิดขึ้นมา ความไม่ชอบใจ มากระทบผัสสะมันเร็วมาก ดังนั้น เราต้องมาฝึกให้มีสติ ให้สติของเรามันแนบแน่นดี มันก็จะเห็นได้

- สิ่งที่ทำให้เราไม่เห็น หรือว่าปกปิดเอาไว้ก็คือความเพลิดเพลิน เช่น ร่างกายของเรามันแข็งแรง เราก็เพลิดเพลินไป  แต่ถ้ามีโรคภัยไข้เจ็บที่มากขึ้น ทุกข์ทรมานมากขึ้น เราถึงจะรู้สึกว่าสังขารนี้มันเป็นก้อนทุกข์จริง ๆ มันเป็นของหนัก 

- พระพุทธเจ้าตรัสว่า สิ่งที่หนักนั้นก็คือ “อุปทาน” อุปทานในรูปขันธ์นี้ มันเป็นของหนัก อุปทานยึดถือมั่นในรูปสังขารทั้งหลายเป็นของหนักเน้อ... บุคคลเป็นผู้แบกของหนักพาไป การแบกถือของหนักเป็นความทุกข์ในโลก

- เมื่อเราไม่เบียดเบียนคนอื่น เราก็ไม่เบียดเบียนตัวเองด้วย ในโลกนี้เห็นไหมว่า คนเรานี้จะเบียดเบียนกันด้วยกายกับวาจามาก จึงเกิดความวุ่นวายขึ้น ยิ่งวาจานี้มันง่ายง่ายมาก แค่พูดวาจาที่เบียดเบียนกัน ทำให้เกิดความเจ็บใจอาฆาตผูกพยาบาทกันได้

- มนุษย์นี้ชอบกล่าวโทษซึ่งกันและกัน เพราะอะไร...? เพราะเห็นว่าตัวเองถูกคนอื่นผิดอยู่เสมอ จะทำอะไรก็หาเหตุหาผลให้กับตัวเอง ว่าตัวเองถูก ต้องคนอื่นเป็นคนผิด เมื่อต่างคนต่างคิดว่าตัวเองถูก คนอื่นผิด มันก็เลยมีปัญหากันขึ้นมา มันก็เลยผิดทั้งหมด ก็วุ่นวายขึ้นมา

- พระสัมมาสัมพุทธเจ้าก็ทรงเห็นว่า มนุษย์มีความทุกข์อย่างนี้เวียนว่ายตายเกิดทุกคน ก็สร้างบารมี ยอมเสียสละชีวิตเลือดเนื้อแต่ละภพแต่ละชาติของพระองค์ แม้ว่าเป็นสัตว์เดรัจฉาน แต่เป็นสัตว์เดรัจฉานที่มีบารมี เรียกว่าเป็นพระโพธิสัตว์ หรือเป็นบรมโพธิสัตว์ เสวยชาติต่าง ๆ

- พระพุทธเจ้าจึงบอกว่า ผู้ที่มาฝึกปฏิบัติเหมือนช้างศึก ต้องทนต่อลูกศรได้ เราจึงพยายามตั้งมั่นจิตใจของเราให้อยู่ในความดี ความอดทน อดกลั้น มีศีล มีสมาธิ ปัญญาเกิด เราก็คิดว่าเราจะโกรธทำไม เราจะพยาบาททำไม  จะไปว่าเขาทำไม จะไปโต้เถียงเขาทำไม เอาชนะเขาทำไม เรายอมดีกว่า ถ้าเรายอมไม่เป็น ใจเราก็เหยียบไม่ได้ 

- ถ้าเราไม่พัฒนา จิตของเราในชาตินี้ เราจะไปพัฒนาชาติไหน และโอกาสที่เราจะมาเจอธรรมะ เมื่อไหร่เราจะพบ เพราะฉะนั้นศรัทธาของเรานี้ก็ต้องพยายามรักษาไว้ให้ตั้งมั่น

ยังมีประเด็นที่น่าสนใจอีก ขอเชิญรับฟังกัน

กว่าจะมาเป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้า [333] | ศุกร์ที่ 6 พฤษภาคม 2565 | พระอาจารย์อนันต์ อกิญจโน

F - 12 เจียระไนใจ = ธรรมะช่วงปี 2551 - 2552

ถามตอบปัญหา : วันวิสาขบูชา ปี 2552 | 8 พฤษภาคม 2552 | พระอาจารย์อนันต์ อกิญจโน

C - 01 พระโพธิญาณเถร (หลวงปู่ชา สุภทฺโท)

สนทนาธรรมกับนายสัญญา ธรรมศักดิ์ พร้อมคณะ | พระโพธิญาณเถร (หลวงปู่ชา สุภทฺโท)

ธรรมะเรื่องนี้เป็นอีกเรื่องหนึ่งที่น่าสนใจ ขอแนะนำเลย... ฟังหลาย ๆ รอบ นั่งสมาธิฟัง... ฟังด้วยความตั้งใจก็จะเกิดปัญญาเป็นอย่างมาก

- หลวงพ่อเริ่มต้นด้วยเรื่องของสมาธิ ถ้าตั้งมั่นแล้ว จะเกิดประโยชน์มากมายมหาศาล  เด็กบางคนนั้นถ้าสมองดีก็สามารถที่จะเรียนรู้ได้เร็ว แต่ถ้าสมองไม่ดีก็จะสำเร็จได้ยาก แต่ถ้ามีความเพียรพยายามแล้วก็สามารถที่จะประสบความสำเร็จได้

- ในเรื่องของสมาธินั้นถ้าเราค่อย ๆ ฝึก จิตก็จะพัฒนาขึ้นได้ เปรียบเสมือนกับต้นไม้ที่ค่อย ๆ โต...

- เมื่อเรามีสมาธิ ท่านบอกว่าจิตใจเราร่มเย็นเป็นสุขได้ เหมือนกับบ้านที่มั่นคงก็สามารถทนแดดทนฝนและพายุได้ดี

- เมื่อใจเรามีความเย็นอันเนื่องมาจากสมาธิแล้ว จิตใจก็จะมีความเมตตาไม่ใช่แค่ตัวเราเอง แต่ยังแผ่ความร่มเย็น ความมีเมตตาไปยังคนรอบข้างหรือสรรพสัตว์อื่น ๆ อีกด้วย เราก็จะอยู่กันด้วยความสามัคคีต่อกัน

- ท่านเน้นว่า "ความสามัคคีนั้นเป็นกำลังที่สำคัญมาก"

- หลวงพ่อท่านยกตัวอย่างนิทานเซ็นเรื่องหนึ่ง "พระวัดเหนือกับพระวัดใต้" พระวัดเหนือนั้นขึ้นชื่อในเรื่องความสามัคคีกัน แต่พระวัดใต้นั้นจะเด่นในเรื่องของความทะเลาะเบาะแว้ง  เจ้าอาวาสวัดใต้นั้นสนใจอยากได้วิธีการจึงเดินทางไปเยี่ยมชมเพื่อขอศึกษา

- สุดท้ายท่านเจ้าอาวาสวัดใต้ก็ได้ทราบว่าที่วัดเหนือนั้นมีความสัคคีกันนั้น เพราะว่าต่างคนต่างก็มองที่ตัวเอง มองว่าตัวเองนั้นมีความบกพร่องอะไร และก็แก้ไขในสิ่งนั้น ไม่เพ็งเล็งกัน ไม่มีทิฏฐิมานะว่าตัวเองดีถูก ตัวเองดี

- นอกจากนี้หลวงพ่อยังยกเรื่องของพระไทยที่ไปเยี่ยมชมวัดของพระฝรั่ง  เตียงนอนของพระฝรั่งนั้นปลายเท้าชี้ไปที่รูปหลวงปู่ชา  พระไทยดูแล้วแล้วคิดว่าไม่หมาะสม  สอบถามก็ทราบว่า ที่หันไปทางทิศนี้เพราะว่าเวลานอนจำวัดจะได้เห็นหลวงปู่ชาผู้ซึ่งเป็นครูบาอาจารย์ที่เคารพของท่านเอง  คือในมุมมองพระฝรั่งท่านมองด้วยความเคารพ แต่ในมุมของพระไทยกลับตรงกันข้าม  หลวงพ่อท่านสอนว่า ต่างคนก็ต่างวัฒนธรรมกัน อาจจะมีความเห็นที่ต่างกันได้ เพราะมีมุมมองที่ต่างกัน ถ้ามองว่าอีกฝ่ายผิดปัญหามันก็เกิดขึ้นได้เรื่อยๆ

- ท่านสอนว่า คนเราทุกคนล้วนมีความเห็นไม่ตรงกัน พูดคุยกันได้เพื่อแลกเปลี่ยนความคิดกัน โดยอยู่บนพื้นฐานของความเมตตาต่อกัน แต่ไม่ถึงกับทะเลาะเบาะแว้งกัน โต้เถียงกันจนแตกร้าว  พอตกลงกันได้ก็นำไปสู่การปฏิบัติและเกิดประโยชน์มากมาย

- ท่านบอกว่า สมาธิจะทำให้ใจนิ่ง ใจสามัคคีกันขึ้นมา ต่อมาจะมารวมกันเป็นศีล สมาธิและปัญญาถือเป็นสิ่งสำคัญ

H - 03 วีดีโอ ธรรมะวันศุกร์ ปี 2562

อุบายแห่งความสามัคคี (นิทานเซน) [203] I ศุกร์ที่ 29 มีนาคม 2562 I พระอาจารย์อนันต์ อกิญจโน

- “สมาธิ” คือความตั้งใจมั่น เมื่อเรามีจิตที่สงบเป็นสมาธิ ก็จะมีเมตตาอยู่ในตัว ถ้าเรามีสมาธิถึงขั้น ถือว่ามีปีติเกิดขึ้น เราจะระงับความโกรธ ความชิงชัง ความพยาบาท ควมคิดปองร้ายลงได้
 
- ประโยชน์ของการทำสมาธินั้นช่วยให้จิตมีความผ่องใส มีความอ่อนโยน ช่วยผ่อนคลายในความเครียด ลดอารมณ์โกรธ หรือโมโหร้ายได้ด้วย
 
- เราอยู่รวมกันเป็นสังคมเดียวกัน  ในบางครั้งเรารู้สึกว่า เรามีความโกรธ เราให้อภัยไม่ได้ เรายอมไม่ได้ ถ้ายอมแล้ว เราจะขาดใจตาย เรายอมไม่ได้นี่เรียกว่า ตัวทิฏฐิ ตัวมานะ ก็ต้องมาฝึกสมาธิ เพราะเมื่อไม่มีสมาธิ มันก็จะปรุงแต่งไปในทางที่เกิดโทสะ เกิดความพยาบาทปองร้าย
 
- ถ้าเราทำสมาธิได้บ่อย ๆ แล้ว ก็นำเอาการงานมาพิจารณาในสมาธินั้น การงานของเรานี้ จะออกมาได้เป็นอย่างดีทีเดียว มีประสิทธิภาพเกิดขึ้น  บางทีมีความรู้ว่าควรจะดำเนินการงานนั้นไปอย่างไรที่จะดีที่สุด 

- ตัวสติตัวสมาธินี้ เมื่อเราทำได้บ่อยๆ แล้วจะพัฒนาบุคลิกภาพของเรานี้ให้ดีขึ้น

เนื้อหาในธรรมเทศนานี้ ยังมีอีกครบถ้วนสมบูรณ์จริง ๆ อยากจะให้ทุกคนได้ฟังกัน...

ประโยชน์ของสมาธิ  [202] I ศุกร์ที่ 22 มีนาคม 2562 I พระอาจารย์อนันต์ อกิญจโน

- ความร้อนหรือไฟในใจนี้มันมีด้วยกันถึง 3 อย่างด้วยกัน ได้แก่ ไฟราคะ ไฟโทสะ และไฟโมหะ

- ไฟราคะ ย่อมจะเผาสัตว์ด้วยความกำหนัดยินดีในความยินดีในกามทั้งหลาย 

- ไฟโทสะ ย่อมจะเผาสัตว์ผู้พยาบาท มีปรกติฆ่าสัตว์ ทำร้ายกันถึงตาย

- ไฟโทสะจะดับได้ด้วยความเมตตา ไฟโมหะจะระดับด้วยความปัญญา ส่วนไฟราคะจะดับได้ด้วยปัญญาเหมือนกัน (คือ ทำความสำคัญในอารมณ์ว่าไม่งามอยู่เป็นนิจ)

- ที่คนเราเกิดขึ้นมาแล้วก็หลงกันอยู่ สิ่งที่ไม่สวยงามเราก็ว่างาม  สิ่งที่ไม่เที่ยง ใจเราก็ว่าเที่ยง  สิ่งที่เป็นทุกข์ ใจเราก็ว่าเป็นความสุข  สิ่งที่ไม่ใช่ตัวตนเรา ก็ว่าเป็นตัวตน อันนี้เป็น “วิปลาสหรือความเห็นที่ผิด” เป็นกันทุกดวงจิต ไม่ว่าจะเป็นพระหรือว่าเป็นโยมก็ตาม 

- การกระทำของเรา เราก็ทำไม่ถูกใจตัวเอง หลวงปู่ชาท่านบอกว่า “คนเรานี้บางทีไม่ได้โกรธคนอื่น แต่ก็โกรธตัวเอง พยาบาทตัวเอง ก็ไม่ถูกต้อง”

- คนเราสมัยนี้มักจะขาด ความขันติ (ความอดทน) เป็นอย่างมาก คุณธรรมข้อนี้มันหายไป เพราะว่าทำอะไรมันก็ต้องการเร็ว ๆ ช้าไม่ได้ เมื่อช้าขึ้นมาก็ขัดอกขัดใจกัน พูดจาขัดกันแม้เล็กน้อย ก็มีปัญหากันถึงขนาดฆ่ากันตาย

- ไฟโมหะ จะมีลักษณะเหมือนกับการเผาฟืน หรือไฟไหม้แกลบ ความร้อนจะคุกรุ่นอยู่ข้างใน จะมีความเซื่องซึม มีความหงอยเหงา ท้อถอย หดหู่ใจ เย็นชาในอารมณ์ 

- หลักธรรมสอนจิตเพื่อลดความโกรธอย่างหนึ่งก็คือ “พรหมวิหาร 4” ประกอบไปด้วยเมตตา กรุณา มุทิตา อุเบกขา เป็นเหมือนกับน้ำที่จะดับไฟ เป็นเหตุให้เกิดสมาธิที่จะข่มความโกรธเอาไว้ได้

- หลวงพ่อท่านสอนว่า เมื่อความโกรธเกิดขึ้นมันมาก ๆ ก็ให้นับหนึ่งถึงร้อย ถ้าความโกรธน้อยก็นับ 1-10 ถ้าความโกรธจิ๊บ ๆ หรือมันน้อย ๆ ก็นับ 1-5 ก็ได้ แต่ถ้าสติไวนับแค่ 1 ความโกรธก็ดับไปได้

- หลวงพ่อสอนอุบายอย่างหนึ่งว่า ให้เรามาถามตัวเองว่า อะไรบ้างล่ะที่เราปรารถนาได้  ร่างกายนี้... เราไม่ต้องการความแก่ ไม่ต้องการความเจ็บ ไม่ต้องการความตาย เราปรารถนาได้ไหม...? เราปรารถนาไม่ได้ เมื่อเราปรารถนาไม่ได้ แล้วอะไรที่มันนอกจากร่างกายของเรานี้ เราจะปรารถนาได้...? เราจะยึดมั่นถือมั่นอะไรได้...? มันไม่จีรัง มันไม่ยั่งยืนทั้งนั้นเลย 

ยังมีประเด็นที่น่าสนใจอีก ขอเชิญรับฟังกัน

ดับอารมณ์โกรธ ระงับความรุนแรง [337] | ศุกร์ที่ 11 มิถุนายน 2565 | พระอาจารย์อนันต์ อกิญจโน

- หลวงพ่อท่านสอนว่า การฝึกจิตนั้น บางทีปัญญาก็เกิดขึ้นมาว่า “ช่างมันเถอะ... ปล่อยมันไป... เรื่องนี้มันไม่ได้สำคัญอะไร ความปล่อยวางนั้นสำคัญกว่า” ความปล่อยวางนั้นก็คือ ไม่ยินดี ไม่ยินร้าย... การฝึกแบบนี้จัดเป็นปัญญาเหมือนกัน

-  ครูบาอาจารย์ท่านสอนลูกศิษย์ว่า ทำจิตให้มั่นคงเหมือนกับแผ่นดิน  หรือสอนว่า ทำจิตเหมือนกับต่อไม้ ใครจะเหยียบใครจะย่ำเขาก็เฉย... ใครจะเอาน้ำไปรด เขาก็เฉย... ใครจะไปสะดุดเขา เขาก็เฉย...

- ธรรมะไม่ต้องเรียนรู้ในปริยัติมากนัก รู้น้อย ๆ แต่ปฏิบัติมาก ๆ ก็ได้ผลแห่งการปฏิบัตินั้น

- หลวงพ่อเล่าว่า คราวหนึ่งหลวงพ่อท่านเดินจงกรมภาวนา ช่วงนั้นท่านภาวนามีปิติ มีความสุขมาก ท่านก็คิดว่า “จิตเราต้องการพ้นทุกข์ ทางไหนที่จะทำให้บรรลุธรรมได้” หลวงปู่ชาก็เทศน์มาเลย “ไม่ยินดี ไม่ยินร้าย” ตรงนี้ฝึกไว้ ทำให้จิตเป็นอุเบกขานั่นเอง

- หลวงพ่อท่ายกตัวอย่างถึงพระพุทธเจ้า ที่ได้เคยฝึกอุเบกขาสมัยเป็นพระโพธิสัตว์ เกิดเป็นลูกเศรษฐี และในคราวที่เกิดเป็นพระราชาที่เมืองพาราณสี

- หลวงพ่อสอนว่า เมื่อคนเขานินทาเรา ก็คิดถึงคนสรรเสริญเรา  เราอยู่ในโลกนี้ เราหลีกไปไม่พ้นความนินทาและสรรเสริญ ความมีลาภ เสื่อมลาภ มียศสรรเสริญ สุข นินทา ทุกข์ เป็นของคู่กัน  พิจารณาโลกธรรมอย่างนี้ เราก็ได้เห็นธรรมได้ ว่าธรรมสักแต่ว่าธรรม ไม่ใช่สัตว์บุคคลตัวตนเราเขา

- ครั้งหนึ่งหลวงปู่ชานั่งอยู่ที่ศาลาหอฉัน มีคุณยายปากตลาดคนหนึ่งที่พูดเก่งมาก... หลังถวายอาหารหลวงปู่ คุณยายก็พูดต่อ... พูด...ไม่หยุด หลวงปู่ก็ไม่โต้ตอบอะไร พอยายคนนี้กลับไปแล้ว หลวงปู่ก็บอกว่า “เออ... คนพูดกับคนนิ่งใครจะชนะ ไป ๆ มา ๆ คนนิ่งก็ชนะ” หลวงปู่ชนะเพราะวางเฉย คนพูดไป พูดไป เขาก็เหนื่อย แต่ว่าเราต้องมีสมาธิมีปัญญา  ถ้าเขาพูดแล้วเราวิ่งไปตามอารมณ์เขา เราก็เหนื่อย จิตใจเราก็ทรุดโทรมไปด้วย  เพราะฉะนั้นต้องมีปัญญารักษาจิตเอาไว้ อุเบกขาจึงมีอานิสงส์มาก

ยังมีประเด็นที่น่าสนใจอีก ขอเชิญรับฟังกัน

วิธีปล่อยวาง เพื่อการบรรลุธรรม [357] | ศุกร์ที่ 16 ธันวาคม 2565 | พระอาจารย์อนันต์ อกิญจโน

- ธรรมเทสนานี้หลวงพ่อท่านแสดงให้เห็นถึงคุณค่าของลมหายใจ เมื่อเรายังมีลมหายใจอยู่ก็เท่ากับว่าเรามีโอกาสมีกำลังที่จะทำความดีทั้งทาน ศีล ภาวนาอันเป็นการสร้างอริยทรัพย์ ทรัพย์อันประเสริฐ ผลที่สุดคือมรรคผลนิพพาน

- หลวงพ่อท่านเปรียบการทำทานเหมือนกับสะเก็ดไม้ (หรือเปลือกของต้นไม้) ถึงแม้จะเป็นองค์ประกอบเล็กๆ แต่ก็สำคัญ

- หลวงพ่อสอนว่าเมื่อมีสมาธิก็จะสามารถแยกจิตออกจากอารมณ์ได้ ต่อมาก็ใช้ปัญญาพิจารณาจนเข้าใจแจ่มชัดในกองสังขาร

เนื้อหาฉบับเต็มจะเป็นอย่างไรนั้น ขอเชิญรับฟัง

คุณค่าของลมหายใจ [372] | ศุกร์ที่ 7 เมษายน 2566 | พระอาจารย์อนันต์ อกิญจโน

- พระพุทธเจ้าสอนให้เราปฏิบัติ เรามีการขอพรและให้พรซึ่งกันและกัน ขอให้ร่ำรวย... ขอให้แข็งแรง... อันนี้เป็นกำลังใจ แต่ว่ามันจะเกิดขึ้นได้เราก็ต้องรู้จักแสวงหาทรัพย์ ใช้สอยทรัพย์

- ท่านสอนว่า ถ้าเราต้องการให้ร่างกายแข็งแรง เราก็ต้องออกกำลังกาย ทานอาหารที่มีประโยชน์ นอนพักให้พอเพียง มีอากาศที่ดี เราก็ทราบกันดีแต่เราไม่ทำ เราจะแข็งแรงได้อย่างไร... เหมือนกับเราต้องการข้ามแม่นํ้า เราไปอ้อนวอนริมแม่น้ำ ขอให้ฝั่งโน้นจงเคลื่อนมาฝั่งนี้  เราจะไปปรารถนาแบบนั้นมันก็ไม่สำเร็จ เราจะต้องมีการกระทำ คือ ต้องว่ายไป หรือนั่งเรือไป  ในการปฏิบัติธรรมก็เรียกว่าเดินมรรค คือ ศีล สมาธิ ปัญญา ต้องเพียรพยายาม

- การเป็นหนี้ทางทรัพย์สินเงินทองถือว่าเป็นทุกข์ เปรียบเสมือนเป็นหนี้ทางใจด้วย เพราะเราจะต้องวุ่นวาย ต้องแสวงหา ต้องทำงานหนักขึ้นมากเพื่อที่จะใช้หนี้ใช้สินเขา ถ้าไม่มีเขาก็จะดูถูกเหยียดหยาม เหมือนกับว่า เราก็ไม่มีหน้าตาที่จะไปเงยหน้ามองใครได้  บางทีไปเจอเจ้าหนี้เขาทวงเอา เราก็ต้องหลบต้องหลีกสารพัด

- ท่านยกตัวอย่างว่า คนที่มีความล้มเหลวในชีวิต มีความทุกข์อย่างแสนสาหัสก็ได้กลับเข้ามามีอำนาจวาสนา มีเงินทองมียศฐาบรรดาศักดิ์ก็มากมาย เขาจึงบอกว่า “คนล้มอย่าข้าม ไม้ล้มก็ข้ามได้ คนล้มก็อย่าข้าม” ต้องมีจิตมีเมตตากรุณาสงสารต่อคนคนนั้น ช่วยเหลือให้เขาพอได้รอดพ้นจากความทุกข์ใหญ่นั้นได้

*** ความสุขของผู้ครองเรือนหรือคฤหัสถ์หมายถึง ความสุขที่ปกติชนคนทั่วไป ต้องการมีอยู่ 4 ประการคือ สุขเกิดจากความมีทรัพย์, สุขเกิดจากการใช้จ่ายทรัพย์, สุขเกิดจากความไม่เป็นหนี้ และสุขเกิดจากความประพฤติไม่มีโทษ

1. สุขเกิดจากความมีทรัพย์ คือ ความภูมิใจ เอิบอิ่มใจ ว่าตนโภคทรัพย์ที่ได้มาด้วยน้ำพักน้ำแรงความขยันหมั่นเพียรของตน และโดยชอบธรรม

2. สุขเกิดจากการใช้จ่ายทรัพย์ คือ ความภูมิใจ เอิบอิ่มใจ ว่าตนได้ใช้ทรัพย์ที่ได้มาโดยชอบนั้น เลี้ยงชีพ เลี้ยงผู้ที่ควรเลี้ยง และบำเพ็ญประโยชน์

3. สุขเกิดจากความไม่เป็นหนี้ คือ ความภูมิใจ เอิบอิ่มใจ ว่าตนเป็นไท ไม่มีหนี้สินติดค้างใคร

4. สุขเกิดจากความประพฤติไม่มีโทษ คือ ความภูมิใจ เอิบอิ่มใจ ว่าตนมีความประพฤติสุจริต ไม่บกพร่องเสียหาย ใครๆ ติเตียนไม่ได้ ทั้งทางกาย ทางวาจา และทางใจ

ยังมีประเด็นที่น่าสนใจอีก ขอเชิญรับฟังกัน

ถามตอบปัญหา : วันวิสาขบูชา ปี 2552 | 8 พฤษภาคม 2552 | พระอาจารย์อนันต์ อกิญจโน

พระอาจารย์อนันต์ อกิญฺจโน Ajahn Anan Akiñcano

Related tracks