Хүнд байдаг ямар сэтгэл хөдлөл, зөн совин, мэдрэмжээс болоод бид ёс суртахууны дүгнэлт хийдэг вэ? Ёс суртахуун нь хувьслын үед ямар шалтгаанаас болоод бий болсон зүйл вэ?

Эх сурвалжууд:
New York University professor Jonathan Haidt, “The Righteous Mind”
Yale University professor Paul Bloom, “Just Babies” and “Moralities of everyday life” lecture on coursera.org
Robert Wright, “The Moral Animal”

12. Ёс суртахуун

“Хүний сэтгэл зүй болон тэр хүний улс төрийн үзэл бодол хоёр хоорондоо ямар хамааралтай байдаг вэ?” гэдэг асуултанд хариуллаа.
Хүний зан төлөв, амьдарч буй орчин, ёс суртахууны хэмжүүрүүд нь тухайн хүний барууны талын (консерватив) намыг дэмжих үү, зүүний талын (либерал) намыг дэмжих үү гэдэгтэй хамааралтай байдаг. 
Консерватив, либерал намуудын ялгаа болон эдгээр намыг дэмжигчид ямар онцлог зан төлөв, ёс суртахуунтай байдаг талаар сонссоорой. 

Эх сурвалж:
Jonathan Haidt, “The Righteous Mind: Why Good People are Divided by Politics and Religion”
Jerome H. Barkow, John Tooby, Leda Cosmides, “The Adapted Mind: Evolutionary Psychology and the Generation of Culture”

13. Улс төр

Дотоод Дохио подкастаар юуны талаар ярих вэ, энэ подкастын гол сэдэв болох сувьслын сэтгэлзүй гэж юу вэ гэдгийг ярилцлаа.

1. Хувьслын сэтгэлзүй гэж юу вэ?

Энэ дугаараар Richard Dawkins-ийн “The Selfish Gene” номноос хүргэж байна. Энэхүү ном нь Английн Royal Society институцаас гаргадаг “Бүх цаг үеийн хамгийн нөлөө бүхий шинжлэх ухааны ном” хэмээх жагсаалтад Charles Darwin-ий “On the Origin of Species”,  Isaac Newton-ий “Principia Mathematica”-ийн урд бичигдсэн ном юм.
“Бид яагаад бусдад тусладаг вэ?” гэдэг асуултын хариуг хөөсөөр байгалын шалгарлын талаарх шинэ үеийн онол, ген, амьдралын зорилго, хүний мөн чанар, сайхан сэтгэл, муухай сэтгэл, буян нүгэл, хайр дурлал, өс хонзон, уур хорсол, баяр талархал гээд хүн төрөлхтний мөнхийн сэдвүүдийн учир шалтгаануудын талаар бас ярилаа.

2. Бид яагаад бусдад тусалдаг вэ?

Энэ удаагийн дугаараар тархины зорилго, бүтэц, хөгжил, мэдээллийг боловсруулдаг механизмийн талаар ярилцлаа. Яриа маань түүх, neuroscience, ухамсар, хиймэл оюун ухаан, байгалийн зүй тогтол, хүүхдийн тархины хөгжил, сэтгэл, жин хасах гээд олон сэдвийг бас хөндлөө.

Эх сурвалжууд: 
Richard Dawkins "The Selfish Gene"
Margot Sunderland  "The Science of Parenting"
David Buss "Evolutionary Psychology: The New Science of the Mind"

3. Тархи

Хүний амьдралын зайлшгүй хэрэгцээнүүд болох үр удмаа үлдээх, хоол олж идэх, аюулгүй байдлаа хангахын тулд эмэгтэй, эрэгтэй хүмүүсийн хэрэглэдэг аргуудын ижил, ялгаатай талуудын талаар ярилцлаа. Мөн эм, эр хүйс яагаад бий болсон, хүмүүс хосоо сонгохдоо юуг хардаг, нийгмийн байр суурийн төлөөх тэмцэл, ганцаардал гээд олон сэдвийг хөндсөн.

Эх сурвалжууд:
Richard Dawkins, “The Selfish Gene”
David Buss, “Evolutionary Psychology: The New Science of the Mind” 
Louann Brizendine, “The female brain”
Beat Your Genes Podcast

4. Эрэгтэй, эмэгтэй хүний ялгаа

"Бид яагаад бусдад тусалдаг вэ?" гэдэг сэдвээ үргэлжлүүлээд, хүмүүсийн бие биедээ тусалдаг үйлдлээс үүдээд дотны найз бидэнд яагаад хэрэгтэй байдаг вэ, мөн яагаад хариу нэхээгүй тусыг хийдэг вэ гэдэг талаар ярилаа.
Эх сурвалж:
David Buss, “Evolutionary Psychology: The New Science of the Mind”

5. Дотно нөхөрлөл, хариу нэхээгүй тус

Энэхүү дугаараар хүмүүсийн нийгмийн байр суурийг чухалчилж үздэг шалтгаан болон нийгмийн байр суурийн өөрчлөлтөөс болоод үүсдэг сэтгэл хөдлөл, мэдрэмжүүд болох атаархал, өөрийгөө үнэлэх үнэлэмж (self-esteem),  ичгүүр, огцом уур, түгшүүр, сэтгэл хямралын талаар ярилаа.
Эх сурвалж:
David Buss, “Evolutionary Psychology: The New Science of the Mind”

6. Нийгмийн байр суурь бидний сэтгэлзүйд

Өөрийгөө үнэлэх үнэлэмж бага хүн хайр дурлал, аз жаргал, амжилтаас айдаг,  танихгүй, мэдэхгүй зүйлсээс айдаг, сорилтоос зугтдаг, зөвтгөгдөх боломжийг хайдаг. 
Өөрийгөө үнэлэх үнэлэмж өндөртэй хүн өөрөөрөө байхдаа тухтай байдаг, юмыг бодитоор хардаг, өөрийн чадлын шинэ зах хязгаарыг хайдаг, сорилтыг хүсдэг, гайхан бишрэх боломжийг хайдаг ~ Nathaniel Branden

Эх сурвалж:
Nathaniel Branden, “The Six Pillars of Self-Esteem”
Mark Leary, “Understanding the Mysteries of Human Behavior”, The Great courses

7. Өөрийгөө үнэлэх үнэлэмж (self-esteem) гэж юу вэ?

Nathaniel Branden-ий The Six Pillars of Self-Esteem ном дээрээ санал болгосон өөрийнхөө үнэлэмжийг өндөрсгөхөд тус болох 6 дадлыг танилцууллаа.

Таны тэмдэглэлд зориулав:
0. Өөрийнхөө дотоод ертөнцрүү өнгийж харж, өөрийгөө таньж мэдэхэд туслах асуултууд : https://www.facebook.com/dotooddohio/posts/185362832987123
1. Ухамсартай амьдрах дадал:
https://www.facebook.com/dotooddohio/posts/186356779554395
2. Өөрийгөө хүлээн зөвшөөрөх дадал: https://www.facebook.com/dotooddohio/posts/186126169577456
3. Хариуцлагатай байх дадал:
https://www.facebook.com/dotooddohio/posts/187045766152163
4. Өөрийнхөө оршин буйд итгэлтэй байх дадал: https://www.facebook.com/dotooddohio/posts/187443099445763
5. Зорилготой амьдрах дадал: https://www.facebook.com/dotooddohio/posts/185961259593947
6. Шударга байх дадал: https://www.facebook.com/dotooddohio/posts/187921929397880

8. Өөрийгөө үнэлэх үнэлэмжээ(self-esteem) хэрхэн өсгөх вэ?

Nathaniel Branden-ий The Six Pillars of Self-Esteem ном дээрээ санал болгосон эцэг эхчүүд, багш нар, менежерүүд бусдын өөрийгөө үнэлэх үнэлэмжээ өсгөхөд яаж туслаж чадах зөвлөмжүүдийг танилцууллаа.

9. Бусдад өөрийгөө үнэлэх үнэлэмжээ өсгөхөд нь яаж туслах вэ?

Сүнсний талаар эртний Грекийн философичдоос эхлээд одоо цагийн сэтгэл судлаачид юу гэж үзсэн талаар ярилаа. Энэ дугаарт сүнсний бүтэц, материал, үйл ажиллагаа, сүнс бие 2ийн харилцан нөлөөлөл, The Matrix, ухамсар, чөлөөт сонголт (free will) гээд олон сэдвийг хөндсөн.   
Эх сурвалж:
Raymond E. Fancher and Alexandra Rutherford, Pioneers of Psychology 
Marc Brysbaert, Historical and conceptual issues in psychology

10. Сүнс гэж юу вэ?

Том таван зан төлөв болох extraversion, neuroticism, agreeableness, conscientiousness, openness-ийг танилцууллаа. Мөн хүмүүс юуг үнэт зүйлсээ болгодог вэ? хүний үнэт зүйлс нь зан төлөвтэй ямар холбоотой байдаг вэ? гэдэг талаар ярилаа.

Эх сурвалж:
Duke University professor Mark Leary,  “Understanding the Mysteries of Human Behavior”, The Great Courses

Таны тэмдэглэлд зориулав:
Том Таван Зан Төлөв (The Big Five Personality Traits): https://cutt.ly/5j4ivFY

10 Үндсэн үнэт зүйлс: https://cutt.ly/6j4uLkV

Зан төлөв, үнэт зүйлсийн тестүүд: https://www.facebook.com/dotooddohio/posts/244889503701122

Хэвийн тархалт гэж юу вэ? https://www.facebook.com/dotooddohio/posts/247467876776618

11. Зан төлөв ба үнэт зүйлс

EQ хөгжүүлдэг подкаст. Өөрийн болон бусдын сэтгэл зүйг ойлгоход тань тус болох зүйлсийг ярина. Нийгмийн үзэгдэл, хүний оюун санааг хувьслын онолын үүднээс тайлбарласан орчин үеийн шинжлэх ухааны ололтуудаас хүргэнэ.

Popular tracks by Дотоод Дохио