دو تار

محمدفاروق درپور

چهاربیتی/استاد/دورپور

نوایی - دوتار عثمان خوافی

دوتار، دوتار خراسان، موسیقی محلی ایران

ذوالفقار عسگری پور ـ دوتار، موسیقی تربت جام

لم‌چغا نوعی لباس چوپانان که از نمد تهیه می شد
خواننده عباس ماندگار معروف به عباس گدار
گدار: گاودار. قوم کولی از شمال هند
گودار(گدار)های مازندران 
گدارها که در منابع تاریخی و محاورات مردم مازندران با نام‌های متفاوتی همچون گدار Godar ، گودار Gudar، گجر Gojar، گسار Gosar، خی کش ‌Xikes و برخی عناوین دیگر خوانده شده‌اند در محاورات درون قومی خود را چوله Cule می‌نامند.   
این قوم تیره ای از خنیاگرانند که در مقاطع مختلفی از تاریخ همراه با آهنگران، بازیگران و نجاران از شبه قاره هند به سرزمین ایران کوچانده شده‌اند.گدارها امروزه به عنوان اقلیتی غیررسمی در فرهنگ، آداب و رسوم و زبان مازندرانی مستحیل شده‌اند. جمعیت آنان بالغ بر سی هزار نفر است که عمدتا در روستاها و محلات حد فاصل شهرستان بهشهر تا گرگان متمرکز می‌باشند. گدارها به دلیل پیشنه‌ای دیرپا و مهارت در خنیاگری تاثیر قاطع و قابل ملاحظه‌ای در فرهنگ موسیقی منطقه به جای گذارده‌اند. قوم گدار توانسته‌اند به تدریج و با گذشت زمان بخشی از نغمات، الحان و دانسته‌های موسیقی قوم خود را به استادی با موسیقی مازندران تلفیق نمایند، از همین رو امروزه بسیاری از مقامات و ریزمقامات مازندرانی در بخش سازی و هم در قسمت آوازی، در مناطق شرقی مازندران، دارای نوعی حالات و لهجة انحصاری است که  از آنها به عنوان موسیقی گداری یاد می شود. 
آنها به دلیل استعداد ویژة قومی و سابقه در زمینة موسیقی موفق شده‌اند با فراگیری استادانة برخی از سازهای ترکمنی و خراسانی برای مردم این منطقه بیان تازه‌ای بیابند. از طریق هنرمندان گدار نوع ویژه‌ای از موسیقی در مناطق شرق مازندران موجود است که از موسیقی روایی و خنیایی پرقدمت مازندران الهام گرفته است، که این موسیقی با عنوان «موسیقی شرقی» شناخته می شود.  

موسیقی شرق مازندران امروزه از میاندرود ساری تا کوهپایه های طبری زبان  گرگان جریان دارد . این موسیقی علاوه بر موسیقی نواحی مرکزی و غربی مازندران با موسیقی کتولی ، ترکمنی و تا حدودی موسیقی خراسانی نیز ارتباط دارد. قوم گدار نقش عمده ای در تکوین و تکمیل این موسیقی ایفا کرده است . موسیقی شرق مازندران بر مبنای چند مقام اصلی شکل گرفته است که رایجترین آن مجموعه ی هرایی ( منظومه ی هرایی ) یا مجموعه ی چند مقام است که با عنوان هرایی متشکل شده است.
این منظومه که ریشه در موسیقی ترکمنی و موسیقی شمال خراسان دارد با تاثیرپذیری از برخی ویژ گیهای موسیقی کتولی که آن نیز آمیزه ای از چند فرهنگ موسیقاییست با دو سبک یا شیوه ی اصلی یعنی هرایی کتولی و هرایی قنبر آبادی اجرا می شود. این منظومه دارای شاخه های متعدد و تعداد قابل توجهی ریز مقام و ترانه است. سبک هرایی قنبر آبادی بیشتر مربوط به نوازندگان گدار و شیوه ی هرایی کتولی بیشتر متاثراز نوازندگان غیر گداراست.
موسیقی امروز شرق مازندران حاصل روایت های استادان گدار و غیر گدار است. علاوه بر منظومه ی مفصل هرایی می توان ازکتول ، مسکین ، طالبا،  کنار شهری ها و... نام برد ، که از مهمترین آهنگ های این منطقه محسوب می شود.  لاره ، توتون جاری ، نیره جان ، نرگس بانو ، عمی دترجان و... از آهنگ ها وریز مقام های این منطقه اند . امیری ، حقانی ، نجما اگر چه مربوط به نواحی مرکزی مازندران هستند اما در شرق مازندران نیز رواج دارند .
عنوان هرایی ارتباط این مجموعه را با مقام « هرای » در شمال خراسان و  شیوه ی اجرایی ، ارتباط آن را با موسیقی ترکمنی تا حدودی روشن می کند . دراین نقل وانتقال که از صافی موسیقی منطقه ی کتول نیز گذشته است تاثیر موسیقی کتولی را بر این منظومه تا اندازه ای می توان مشاهده نمود ، مرحله ی نهایی این تکوین و تکامل با انطباق این منظومه با ویژگی های موسیقی شرق مازندران پایان می گیرد .
حاصل این آمیختگی پیدایش منظومه ای زیبا و مهم است که با فاصله گیری درست از موسیقی شمال شرق خراسان و موسیقی ترکمنی به بیان ویژه ای در موسیقی شرق مازندران دست یافته است و امروزه مقام مازندرانی به شمارمی رود .از هنرمندان مشهور این سبک میتوان به قدر کتولی و  نظام شکارچیان و رمضان شکارچیان (ارزمون)و خان عمو عشقی و تقی کتولی و اصغر کتولی اشاره کرد. به جز هنرمندان گدار، هنرمندان دیگری مانند محمد رضا اسحقی و حاج محمد حسین خلیلی و سید علی اصغرجویباری ( هاشمی ) نیز در پرورش موسیقی شرق مازندران سهم داشته اند .
هنرمندان قوم گدار علاوه بر نقش مهمی که در تکوین و تکامل موسیقی شرق مازندران داشته اند روایت گر شیوه ای منحصر به فرد در موسیقی شرق مازندران نیز بوده اند که ما آن را ( روایت های گداری از موسیقی شرق مازندران ) می نامیم. گدارها تیره ای از خنیا گران هندی الاصل هستند که در برخی از نقاط مازندران بویژه نواحی شرق این استان پراکنده اند . ظاهرا مهاجرت و استقرار این قوم در مازندران در دوره های مختلف تاریخی شکل گرفته است . منابع تاریخی بر سه چیز یعنی هندی الاصل بودن آنها ، کوچ اجباری و خنیا گری آنان اتفاق نظر دارند .
گدارها امروزه به عنوان اقلیت غیر رسمی و ادغام یافته در فرهنگ مازندران   می باشند که جمعیتی بالغ بر 30 هزار نفر را شامل می شوند که عمدتا در روستاهای حد فاصل بهشهر وگرگان تا فاضل آباد کتول گرد آمده اند .    
گدارها به دلیل نوع پیشه و مهارت در خنیا گری تاثیر قاطعی بر موسیقی شرق مازندران به جا گذاشته اند مثل : انتقال برخی از ویژگی های موسیقی ترکمن صحرای شمال خراسان و منطقه ی کتول به نواحی شرق مازندران ، انتقال برخی از سازها مانند دوتار و کمانچه از موسیقی ترکمنی و شمال خراسان به نواحی شرق مازندران ، انتقال ویژگی های موسیقی برخی از قوم های دیگر و نیز برخی ازسازها مانند تمبک و دایره به نواحی شرق مازندران . تاثیر زیبا شناسی قوم گدار بر موسیقی مازندران و همچنین حفظ بسیاری از ویژگی های اصلی موسیقی شرق مازندران می باشد. اجرای تحریرهای لبی یکی از ویژگی ها و روایت های گداری است ، در واقع هر خواننده ای که تحریرها را با لب اجرا نماید می توان گفت که گداری است. سازهای متداول در موسیقی شرق مازندران عبارت اند از : کمانچه ، دوتار ، سرنا ، دهیل ( دهل ) ، تمبک و دایره .
کمانچه از مهمترین سازهای این منطقه است و از عمده ترین سازها در همراهی با آواز به شمار می آید. بیشتر نوازندگان کمانچه در شرق مازندران از طایفه ی گدار بوده و شیوه ی کمانچه نوازی گدارها تا حدود زیادی تاثیر گذار وتاثیر پذیر در مناطق هم جوار شرق مازندران بوده است.

منبع: http://zingari.blogfa.com/post/92

بنال بلبل- مازندرانی (عباس ماندگار) دو تار

الله مدد الله مدد یا احمد جامی مدد
یا پیر جیلانی مدد یا ژنده پیل یا شیخ جام
از مسجد نور آمدم
دل خسته رنجور آمدم
با دیده ی کور آمدم
الله مدد الله مدد یا احمد جامی مدد
تربت بود مقام تو
از عرش آمد نام تو
مردم همه غلام تو
یا احمد جامی مدد
گلدسته‌های روبرو
مردم همه در آرزو
احمد بکن تو گفتگو
یا ژنده پیل یا شیخ جام
نوبر درخت پسته‌ای
بالای سر گلدسته‌ای
مهرت به دل‌ها بسته‌ای
الله مدد الله مدد یا احمد جامی مدد
احمد به تربت آمده
از روی شفقت آمده
مردم به خدمت آمده
یا احمد جامی مدد
من عاشق روی توام
من بنده‌ی هندوی توام
اندر تکاپوی توام
یا ژنده پیل یا شیخ جام
هستم ز جان و دل غلام
یا احمد جامی مدد ما را نگه‌داری ز بد

الله مدد-دوتار و آواز غلامعلی پورعطایی

استاد غلامعلی پورعطایی - یا هو زنم

چهاربیتی/استاد/دورپور

mahdi