شب شعر گوته

ساقی! به نور باده برافروز جام ما	
مطرب، بگو که کار جهان شد به کام ما

ما در پیاله عکسِ رُخِ یار دیده‌ایم	
ای بی‌خبر ز لذتِ شُربِ مُدام ما
حافظ

شور - قوامی، پرویز یاحقی، نجاهی


ﺑﺮﻑ ...
نیما یوشیج

"ﺯﺭﺩﻫﺎ ﺑﯽ ﺧﻮﺩ ﻗﺮﻣﺰ ﻧﺸﺪﻩ ﺍﻧﺪ
ﻗﺮﻣﺰﯼ ﺭﻧﮓ ﻧﯿﻨﺪﺍﺧﺘﻪ ﺍﺳﺖ
ﺑﯽ ﺧﻮﺩﯼ ﺑﺮ ﺩﯾﻮﺍﺭ .

ﺻﺒﺢ ﭘﯿﺪﺍ ﺷﺪﻩ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻃﺮﻑ ﮐﻮﻩ 'ﺍﺯﺍﮐﻮ' ﺍﻣﺎ
'ﻭﺍﺯﺍﻧﺎ' ﭘﯿﺪﺍ ﻧﯿﺴﺖ

ﮔﺮﺗﻪ ﯼ ﺭﻭﺷﻨﯽ ﻣﺮﺩﻩ ﯼ ﺑﺮﻓﯽ ﻫﻤﻪ ﮐﺎﺭﺵ ﺁﺷﻮﺏ
ﺑﺮ ﺳﺮ ﺷﯿﺸﻪ ﯼ ﻫﺮ ﭘﻨﺠﺮﻩ ﺑﮕﺮﻓﺘﻪ ﻗﺮﺍﺭ .
'ﻭﺍﺯﺍﻧﺎ' ﭘﯿﺪﺍ ﻧﯿﺴﺖ

ﻣﻦ ﺩﻟﻢ ﺳﺨﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ
ﻣﯿﻬﻤﺎﻥ ﺧﺎﻧﻪ ﯼ ﻣﻬﻤﺎﻥ ﮐﺶ ﺭﻭﺯﺵ ﺗﺎﺭﯾﮏ

ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﻥ ﻫﻢ ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻪ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻪ ﺍﺳﺖ
ﭼﻨﺪ ﺗﻦ ﺧﻮﺍﺏ ﺁﻟﻮﺩ
ﭼﻨﺪ ﺗﻦ ﻧﺎ ﻫﻤﻮﺍﺭ
ﭼﻨﺪ ﺗﻦ ﻧﺎ ﻫﺸﯿﺎﺭ"
 

شعر: نیما یوشیج؛
خوانش: احمد شاملو؛
آواز: فرهاد مهراد؛
ترانه و تنظیم: ناصر چشم آذر

ﺑﺮﻑ

اجرا در یکی از سلسله جلسات مکاتب سنتور نوازی در رادیو فرهنگ (اوایل دهه 80)

سیامک آقایی: تکنوازیِ سنتور در دستگاهِ نوا

بیات ترک
روح الارواح (00:00 تا 08:04)
خبر از عيش ندارد که ندارد ياري
دل نخوانند که صيدش نکند دلداري
جان به ديدار تو يک روز فدا خواهم کرد
تا دگر برنکنم ديده به هر ديداري

جامه دران (08:04 تا 09:25)
غم عشق آمد و غم هاي دگر جمله ببرد
سوزني بايد کز پاي برآرد خاري

(10:50 تا 12:00)
مي حرامست وليکن تو بدين نرگس مست
نگذاري که ز پيشت برود هشياري

دوگاه (12:00 تا13:26)
خبرت نیست که قومی ز غمت بي خبرند
حال افتاده نداند که نيفتد باري
قطار(13:26 تا 14:52)
سرو آزاد به بالاي تو مي ماند راست
ليکنش با تو ميسر نشود رفتاري

روح الارواح و تحریر حاج حسنی (14:52 تا 17:23)
مي روي خرم و خندان و نگه مي نکني
که نگه مي کند از هر طرفت غمخواري

فیلی (17:23 تا 19:08)
سعديا دوست نبيني و به وصلش نرسي
مگر آن وقت که خود را ننهي مقداري

شکسته (19:08 تا 21:54)
غم عشق آمد و غم هاي دگر جمله ببرد
خبرت نیست که قومی ز غمت بي خبرند
حال افتاده نداند که نيفتد باري
مي روي خرم و خندان و نگه مي نکني
که نگه مي کند از هر طرفت غمخواري

شهابی (21:54 تا 24:15)
شب تاریک و ره باریک و من مست
قدح از دست من افتاد و نشکست
نگه دارنده اش نیکو نگه داشت
وگرنه صد قدح نفتاده بشکست
(24:15 تا آخر)
سّـر پنهان اسـت اندر زیر و بم
فاش اگر گویم جهان بر هـم زنم 
با لب دمسـاز خود گر جفـتمى
هـمچو نى من گفـتنيها گفـتمى
هـر كه او از هم زبانى شـد جدا
بینوا شـد گر چه دارد صد نوا
چون كه گل رفـت و گلسـتان در گذشـت
نشـنوى زآن پس ز بلبل سـر گذشـت‏
چونکه گل رفـت و گلسـتان شـد خراب
بوی گل را از که جوئیم از گلاب 

Shajarian - Radif Avazi, Bayate Tork

هر که شد محرم دل در حرم یار بماند
وآن‌که این کار ندانست، در انکار بماند

محرم دل | شاملو |  حافظ

موسیقی و اجرا: حسین رنگچی
شعر: الیاس قنواتی لاری

بیش از چهل روز از اعدام زانیار و لقمان مرادی و رامین حسین‌پناهی گذشته است، آنها که رفتند تا «راه» بماند. مرده‌گانمان اما روزی بازخواهند گشت، به همین خیابان‌ها. «انفجار درد» قطعه‌ای است به یاد آنان و برای همه، برای هر کسی که می‌داند باید چیزی تغییر کند، باید چیزی را از بنیان تغییر دهیم.

زانیارِ دل‌نوازم
لقمانِ پاک‌بازم
رامینِ سرفرازم
من جانِ مرده بودم
یک خشمِ خورده بودم
از یاد برده بودم
این مرده‌های بیدار
بیدارهای بر دار
فریاد وا زِ بیداد

در مرگ خواب دیدم
بس اضطراب دیدم
تن را کباب دیدم
در سیخ تیز صنعت
بر شعله‌های دولت
در لقمه‌های قیمت
فریاد وا زِ بیداد

زانیارِ دل‌نوازم
لقمانِ پاک‌بازم
رامینِ سرفرازم
بر دار جان گرفتم
آواز نان گرفتم
من سازمان گرفتم
با ساز کوکِ ملت
فریاد وا زِ بیداد

در روزگار سردم
من انفجار دردم
توفان ریزگردم
من رعد و تندبادم
چون ظلمِ فقر گادم
این طفل خشم‌زادم
فریاد وا زِ بیداد
فریاد وا زِ بیداد
فریاد وا زِ بیداد

Single

انفجار درد. حسین رنگچی

شب اول از شب‌های نویسندگان و شاعران ایران در ۱۸ مهر ۱۳۵۶ با بیان‌نامه‌ی کانون نویسندگان ایران آغاز می‌شود که آن را رحمت‌الله مقدم مراغه‌ای، عضو هیات دبیران موقت کانون نویسندگان ایران می‌خواند. مجری‌گری شب اول را اسلام کاظمیه بر عهده دارد.

Ten Nights of Poetry 1

شب اول | بیان‌نامه‌ی کانون نویسندگان ایران | با صدای رحمت‌الله مقدم مراغه‌ای

در فایل دوم از شب اول هاینس بکر، مدیر انستیتو گوته در ایران از سوی خودش پیامی برای خوش‌آمدگویی به شرکت‌کننده‌گان می‌خواند. ابتدا به زبان آلمانی و سپس چنان‌که اسلام کاظمیه می‌گوید «با لحن شیرینی که فارسی حرف می‌زنند» به فارسی.

شب اول | خوش‌آمدگویی هاینس بکر | رییس انستیتو گوته

سیمین دانشور که اسلام کاظمیه او را چنین معرفی می‌کند: «هم خودش خانم سیمین دانشوره برای ما و هم یادگار جلال آل‌احمد» در شب اول با موضوع «مسائل هنر معاصر» سخنرانی می‌کند.

شب اول | سخنرانی سیمین دانشور | مسائل هنر معاصر

سیاوش مطهری اولین شاعر از میان شاعران است که در شب اول شعر می‌خواند. مطهری در این شب به ترتیب شعرهای «تو، ای بزرگ قبایل»، «با کاروان حُله»، «در این شرابسالی»، «در انتظار دیرترین میعاد» و «غزلک ۳» را می‌خواند. در کتاب ده شبِ ناصر موذن نام او به عنوان چهارمین شاعر شب اول ثبت شده، ترتیب شعرها رعایت نشده و علاوه بر شعرهایی که مطهری آنها را در شب اول خوانده شعری به نام «تو، عاشقانه‌ترین...» از او در این کتاب منتشر شده که مطهری آن را در شب‌های نویسندگان و شاعران ایران نخوانده است.

شب اول | شعرخوانی سیاوش مطهری

منصور اوجی، دومین شاعر شب اول را جلال سرفراز برای شعرخوانی دعوت می‌کند. اوجی هرچند در ابتدا اعلام می‌کند ده شعر کوتاه خواهد خواند، در نهایت هشت شعر را به نام‌های «منصور منم، منم منم، منصور»، «سرود عمر چه کوتاه است»، «در جوهر هر شراب شک کردیم»، «گفتند: تا شراب شبی سر کن»، «چه فاصله است بر این خاک؟»، «این رقص»، «هرچه شقایق است و گل» و «هوای باغ نکردیم» به ترتیب می‌خواند. نام او در کتاب ده شبِ ناصر موذن به عنوان سومین شاعر شب اول آمده است.

شب اول | شعرخوانی منصور اوجی

مهدی اخوان‌ثالث، چهارمین و آخرین شاعر شب اول را اسلام کاظمیه برای شعرخوانی دعوت می‌کند. اخوان‌ثالث به ترتیب شعرهای «آنک، ببین...»، «یک‌بار دیگر»، «سال دیگر ای دوست، ای همسایه» و «آتش پارینه‌ی من» را می‌خواند. در کتاب ده شب ناصر موذن اخوان‌ثالث اولین شاعر است، ترتیب شعرهای او در هم ریخته و شعر «سال دیگر ای دوست، ای همسایه» در کتاب نیست.

شب اول | شعرخوانی مهدی اخوان‌ثالث

پیش از دعوت از فریدون مشیری اسلام کاظمیه می‌گوید: «سیاوش کسرایی قول داده بود براتون شعر بخونه در آخر جلسه... خواهش می‌کنم این وعده‌ش رو اجرا بکنه» کسی در مورد حمید مصدق می‌پرسد و کاظمیه پاسخ می‌دهد: «ایشون سفر هستن و نیامدن» کسی در مورد سخنرانی محمدعلی مهمید می‌پرسد که او هم مطابق برنامه‌ی اعلام‌شده بنا بوده در شب ششم سخنرانی کند، کاظمیه می‌گوید: «آقای مهمید هم چون وقت دیره استدعا کردیم که شب دیگری سخنرانی بکنند برای شما و خواهند آمد... مشیری هم، مشیری کجاست؟» سیاوش کسرایی پشت تریبون می‌آید و شعر «بر حصار سنگ» را می‌خواند اما پیش از خواندن شعر می‌گوید: «از آقای مشیری خواهش می‌کنم تشریف بیارن طرف میکروفون، آقای فریدون مشیری خواهش می‌کنم که خودشون رو آماده کنن و تشریف بیارن طرف میکروفون.» جمعیت دست می‌زند و صدای کسرایی شنیده می‌شود: «برای شما دست می‌زنن آقای مشیری! بفرمایید.» بخش اول این فایل در میان فایل‌هایی که به دست ما رسیده پس از خواندن چند خط از شعر «بر حصار سنگ» قطع می‌شود و با صدای فریدون مشیری که خواندن شعر «ریشه در خاک» را آغاز کرده، ادامه می‌یابد. به همین دلیل است که نمی‌دانیم آیا سیاوش کسرایی در این شب و در این هنگام شعرهای دیگری خوانده است یا نه. مشیری بعد از این شعر می‌خواهد شعرخوانی‌اش را قطع کند اما با اصرار جمعیت شعر «خروش فردوسی» را هم می‌خواند. بخش کوتاهی از این شعر در فایل‌های موجود مخدوش است که می‌تواند به تعویض نوار برای ضبط مربوط باشد.

شب ششم | شعرخوانی فریدون مشیری

Departed

Alive and Kicking

سیاوش کسرائی
مرگ او، در سحرگاه 19 بهمن  را باور می کنید؟


سیاوش کسرایی متولد۱۳۰۵ در اصفهان بود. سال چندانی نداشت که به همراه خانواده به تهران آمد. 
در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران همدوره زنده یاد داریوش فروهر شد. از همین سالها، هر یک به راه خویش رفتند. فروهر پایه گذار حزب "پان ایرانیسم" شد و پس از انحراف این جریان سیاسی، از آن جدا شده و حزب ملت ایران را پایه گذاری کرد که تا قتل ناجوانمردانه اش در جمهوری اسلامی دبیرکل این حزب بود. سیاوش کسرائی در همان سالهای پرالتهاب سیاسی عضو حزب توده ایران شد و سروده هایش در مطبوعات حزبی منتشر شد. 
مرتضی کیوان، هوشنگ ابتهاج و سیاوش کسرائی هر سه از آموختگان مکتب نیما بودند و تا نیما در حیات بود با او دیدارهای منظم داشتند. از عکس های تاریخی این دوران، عکسی است که علاوه بر این سه، شاملو نیز در کنار نیما، زیر پایه کرسی نشسته است. 
سالهای پس از کودتای 28 مرداد تا انقلاب بهمن 57، سالهای تحمیل انزوا به کسرائی توسط رژیم شاه بود، گرچه او درهمین دوران، حماسه "آرش کمانگیر" را ساخت و در آغاز دهه 1350 درباره جنبش چریکی و در غم از کف رفتن شورهای انقلابی در خیابان ها و خانه های تیمی، و پیش از آن در جنگل های گیلان "سیاهکل"، اشعاری ساخت که مجموعه آن، در خارج از کشور و با نام "به سرخی آتش به طعم دود" منتشر شد و به داخل کشور انتقال یافت. در این دفتر شعر، نام سیاوش کسرائی،، "شبان بزرگ امید". بود و این نامه به واقع برازنده او بود، چرا که "امید" روح و روان کسرائی بود.

"راست اینست، که ما
سگ رامی شده ایم
گرگ هاری باید!

کسرائی از بنیانگذاران کانون نویسندگان ایران بود. او را می توان یگانه شاعر لحظه لحظه های انقلاب دانست. مجموعه شعرهای این دوران او، خود تاریخ انقلاب به زبان شعر است. میدان ژاله و تظاهرات تاسوعا و عاشورای سال 57، الهام بخش دو شعر بلند کسرائی در همین دوران است. او هم در میدان ژاله بود و فاجعه کشتار مردم را به چشم دید و هم در راهپیمائی تاسوعا و عاشورا میدان فوزیه سابق و امام حسین کنونی را تا میدان آزادی پا به پای مردم طی کرد و طرح شعر این راهپیمائی را از حوالی پل چوبی در خیابان انقلاب ریخت و سرود.
در سال 1362 کسرائی ناچار به جلای وطن شد . ابتدا به افغانستان و پس از چند سال به اتحاد شوروی (مسکو) رفت. پس از فروپاشی اتحاد شوروی، از مسکو به کشور اطریش نقل مکان کرد و در فاصله ای کوتاه، در جریان یک عمل جراحی قلب در "وین" پایتخت اطریش چشم برجهان فرو بست و در گورستان مرکزی وین (بخش هنرمندان) به خاک سپرده شد. 19 بهمن- 1374. گرچه قلب ایران مدفن اوست.
نیمروزی که فردای آن می رفت تا در بیمارستان بستری شود و قلبش را به تیغ جراحی بسپارد تا ببینند در آن چه غوغائی است که راه نفسش را گرفته، تلفنی با هم صحبت کردیم. وداع بود، بدرقه بود؟ تکرار آن عهدی بود که در خروس خوان یک صبح نقره ای، چند گام دور از خاک ایران به داخل خاک افغانستان با هم بستیم؟ این که باز میگردیم؟ این که از راه رفته باز نخواهیم پیچید؟.... نمی دانم چه بود، هرچه بود به یاس آلوده بود. 
گفتم: 
نمی شد صبر کنی؟
گفت:
تصمیم را پزشکان گرفتند نه من.
گفتم:
اگر می آمدی اینطرف ها و بعد می رفتی برای عمل بهتر نبود؟
گفت:
دلم برای همه تنگ شده. می خواستم بیایم، اما گذاشتم برای بعد از عمل جراحی.
-	شب شعر وین خوب برگزار شد؟
-	خوب بود، اما هنوز حرف ها در گلویم مانده است! نمی دانم کی و کجا حرف دلم را خواهم زد. شاید  اول آمدم آنطرف ها (آلمان). اما آنجا هم به دلم نمی نشیند/ میدونی دلم چه می خواهد؟ دلم می خواهد یک چهارپایه بگذارم زیر پام و به زبانی که همه دنیا بفهمند، از ایران بگویم شعر بخوانم. دلتنگی هایم را بگویم. برای جوان تر ها خاطره بگویم. قصه تلخ شکست را تعریف کنم.... تو چی میگی؟ میشه؟
گفتم:
- برو بیمارستان و برگرد تا همدیگر را ببینیم و...
- بگذار حرفم را تمام کنم. شاید رفتم و برنگشتم!
- تو هرکجا که رفتی، برگشتی. بیمارستان هم یکی از همان جاهاست...
- دلم برای جلوی دانشگاه تهران تنگ شده. اگر چهار پایه ام را آنجا بگذارم زمین، نعره ای می کشم که صدایش در فلک بپیچد!
.....
و در آرزوی ایستادن بر این چهارپایه درمقابل دانشگاه تهران رفت بیمارستان. رفت، اما باز نگشت!
شب شعر وین
 اندک مجالی، پیش از آنکه راهی بیمارستان شود، برایش شب شعری در "وین" برپا کردند. دیگر آن چالاکی در شعر خوانی دانشگاه تهران و خروش شب شعر دانشگاه صنعتی تهران که کار به تحصنی 24 ساعته انجامید و از رویدادهای فراموش نشدنی انقلاب 57 شد را نداشت. خسته بود، آهسته گام بر میداشت. هم نفس نداشت و هم قلبش یاری نمی کرد. از مرگ هراسش نبود، اما تا بازگشت آزادی به ایران و قدم نهادن دوباره بر خاک میهن مرگ را پس می زد.
"باور" از معروف ترین شعرهای او بود و کسرائی در هر شب شعر و هر مناسبتی به خواست شنوندگان و حاضران آن را خوانده بود، اما آن شب، آن شب که برایش در "وین" شب شعر برپا کرده بودند، هیچکس از میان آن شماری که در سالن شعرخوانی جمع شده بودند از او شعر "باور" را نخواست. 
چند شعر، از میان شعرهای کوتاهش را می خواند و به جایگاهش بازمیگشت تا نفس تازه کند و دوباره به پشت میکرفن باز گردد. در آخرین بازگشت به جایگاه، بی آنکه کسی از او بخواهد، خود میکرفن را پیش کشید و پس از دقایقی سکوت، به چشم های منتظر و دوخته شده به خویش نگاه را دوخت و گفت: باور!
از آن جمع بهت زده کسی نگفت "نه"! این شعر را نمی خواهیم بخوانید. و کسرائی آهسته و شمرده "باور" را آغاز کرد. در چند فراز "باور" نفس را در سینه اش حبس کرد و راه را بر بغضی که درگلویش جمع شده بود بست، اما سرانجام اختیارش از کف برفت و در فراز پایانی شعر، اشک حسرت امانش نداد. به از کف رفتن "گل" ها رسیده بود و فراموش نکردن آنها. گل هائی که از کودتای 28 مرداد تا آستانه انقلاب 57 از کف داده بود و سپس سرخ گل هائی که در دهه خونین 60 و اعدام های دسته جمعی، باد استبداد جمهوری اسلامی از کفش ربوده بود. روزبه را به گلسرخی سپرده بود و گلسرخی را به تیزابی، کتیرائی را به حکمت جو و سلطانپور را به انوشیروان لطفی که زیر گوش های بزرگش بارها زمزمه کرده بود "دکتر جون، کمی احتیاط کن!" 
و اکنون یک باغ بزرگ، لبریز از گل های از کف رفته روی قلبش سنگینی می کرد: خاوران. همه آنها را به خاطر داشت.
به اینجا که رسید، گریست و حاضران نیز آهسته پا به پایش مویه کردند. 
این "باور" را با صدای کسرائی از آلبوم اختصاصی ام برایتان به اشتراک گذاشتم!


شب ششم | شعرخوانی فریدون مشیری

khoroos

Recent comments

omid Sharifi

Related tracks