ma fav

محلی ، تاجیک ، افغان

محلی شیرازی / shirazi

Naaz badashte

ای همه گلهای از سرما کبود
خندهاتان را که از لبها ربود

آیدا شاه قاسمی- گلهای از سرما کبود

فلک گونه ای از موسیقی مردمی تاجیکستان و افغانستان است که سرآغاز آن به عمق تاریخ باستان برمی گردد. آهنگ های روستایی و کوچه باغی اصیل ایران هم بی شباهت به فلک نیست. اما این نوع سرود و آهنگ بیش از همه در جنوب تاجیکستان رایج است.

فلک، غالبا ترنم درد و رنجی است که خطاب به فلک یا چرخ گردون ادا می شود و اشعار آن مرکب از رباعیات و دوبیتی های مردمی مانند این قطعه است: ای چرخ فلک، مرا به چرخ آوردی/ کولاب بودم، مرا به بلخ آوردی/ کولاب بودم آب شیرین می خوردم/ از آب شیرین مرا به تلخ آوردی.

آوازخوان، خطاب به فلک از اندوه و درد دل و خشم و نومیدی و ناخوشنودی اش از سرنوشت و آرزو و آمالش برای آینده می گوید. در اشعار و نوای فلک اندیشه ها و تاملات آوازخوان و آرمان های او بازتاب می یابد.

اما در برخی موارد فلک که به آهستگی آغاز می گیرد، با پیچشی تند بر ضرب هایش می افزاید و شاد و تند می شود. از این جاست که فلک را به مناسبت های مختلف، از سور عروسی گرفته تا مراسم خاک سپاری، اجرا می کنند.

 

در تاجیکستان سه نوع فلک معروف است: فلک دشتی، فلک آزاد و فلک راغی. رایج ترین و مردمی ترین آن فلک دشتی است که از اصالت بیشتر هم برخوردار است. فلک دشتی بدون ساز موسیقی اجرا می شود و عبارت است از همان دوبیتی ها و رباعیات مردمی قدیمی که کشاورزان، مرد یا زن، به هنگام کار در مزرعه خود با صدای بلند می خواند.

در منطقه اشکاشم بدخشان به این نوع فلک "فریاد" می گویند، چون فریاد، مهمترین عنصر فلک دشتی است که با لحن گریه در صدای آوازخوان اجرا می شود. فریادی که از اعماق قلب برخاسته و انتظار می رود که به گوش دور فلک برسد و خواسته های خواننده را برآورده کند.

گروه های هنری، تک خوانی فلک دشتی را با چندخوانی فلک راغی درآمیخته اند و نوای نی و کمانچه هم گاه آن را همراهی می کند.

تاجیکستان آوازخوانان برجسته ای دارد که در روشن نگاه داشتن شعله فلک در این کشور تلاش کرده اند و به آن جانی تازه بخشیده اند. رجب مد ولی یف، شریف جوره یف، آدینه هاشم، گرمینج ذوقی بیکف و صفرمحمد مرادف از جمله چهره های برجسته در این عرصه اند.

سرشناس ترین فلک سرای تاجیکستان  هم اکنون دولتمند خال است که در باره او مهدی جامی، روزنامه نگار ایرانی مقیم غرب، فیلم مستند "چرخ و فلک" را ساخته است.

در افغانستان میرافکن شغنانی، کریم فلک، جوره بیک کریم و رجب محمد جوره زاده از جمله خوانندگان و نوازندگان معروف فلک بوده اند. 

اما همان گونه که اشاره شد، فلک صرفا ویژه مردان نیست و غالبا در روستاها زنان هستند که فلک دشتی می سرایند. 

http://www.jadidonline.com/story/07112008/frnk/falak

چرخ و فلک


ساز فرخار:شاخۀ دیگری این حوزه، ساز و سرود های فرخار است که از ویژه گی خاص برخورداربوده و شنونده به آسانی تفاوت آنرا با آهنگ‌های مناطق دیگر احساس مینماید. نغمه های لاریه که پیش درآمد یست برای اجرای یک چاشنی یا چندین آهنگ در یک مقام، که از قدیم تا امروز در بین هنر مندان فرخارحفظ گردیده است. پنجاه سال پیش از امروز در موسیقی خرابات کابل هم این نغمه ها به همین منظور نواخته میشد که امروز کمرنگ و حتی مروج نیست. آهنگهای فرخاری را بیشترین هنرمندان محلی در مناطق مختلف، هنرمندان شهر های بزرگ و حتی کشور های همجوار ما مثل ایران و تاجکستان باز خوانی کرده اند. بگونه مثال: آهنگ میر افگن بنام کمر باریک توسط هنرمندان ایران و کابل، آهنگ استاد در محمد کشمی بنام جنجلک موی داری، به آواز آدینه هاشم تاجکی، فلک پران فرخاری منسوب به اکه نجم الدین فرخاری به آهنگ میرم شیوه کی شهرت یافته، که ازین قبیل نمونه ها را بی شمار در اختیار داریم.
آواز خوانان فرخار اشعار و رباعیاتی این شاعران را بیشتر از همه در قالب آهنگها میسرآیند: گمنام، صوفی عشقری ، عمر خیام ، سید قاسم پنجشیری ، یعقوبی ، میر محمد نبی واصف، میر صاحب جان، میر بهادر واصفی، سید متقی ضمنی، برات محمد سودا، میر سید ولی بارکی، قاری عبدالمجید، مخدوم ضیاَ، دهزاد و دیگران.

Dur Mohamad - Farkhari Song

یکی از آهنگ های قدیمی تاجیکی به آواز دلنواز آدینه هاشم: جینجیلک موی داری...

جینجیلک موی داری

پریروئی دلم برد، از غمش افسانه خواهم شد...ندارم طاقت هجران او، دیوانه خواهم شد

آدینه هاشم

تاب بنفشه میدهد طرۀ مشکسای تو ... پردۀ غنچه میدرد خندۀ دلکشای تو
ایگل خوش نصیب من بلبل خویش را مسوز ... کز سر صدق میکند شب همه شب دعای تو
خرقه زهد و جام می، گرچه نه در خور هم اند ... این همه نقش میزند در طلب وفای تو
خوش چمنیست عارضت خاصه که دربهار حسن ... حافظ خوش کلام شد مرغ سخن سرای تو


ظفر ناظم

سرخ و سفید همدم خوبانم ای + سبزینه رنگ آمده مهمانم ای


هوی خدا خدا جان بگو تی ابرا بباره باران
بگو بباره بر دشت دامان به آب جاران
واران تو گیلان ره
اگه نبه گیلان صفا نره

ظفر ناظم

lalzadabdul