İslâm’ın ibadet ve sosyoekonomik düzeninin sütunlarından biri olan zekât,
hemen bütün İslâm dünyasında felçli bir vücut haline gelmiştir.
Çeşitli mallarda nisabın doğru hesaplanması, havaic-i asliyenin doğru tespiti,
zekât matrahından nelerin düşüleceği (en önemlisi de alacak ve borç konusu),
günümüz şartları ve gelişmeler karşısında zekâtın nasıl, kimlere, nerelere
ödeneceği, (temlîk) zekâtın sarfedileceği sekiz yerin bugünün şartlarında
yeniden tanımlanması… işte böyle birçok konu çözülmemiş durmaktadır. Her
kafadan bir sesin gelmesi çözüm değildir. Çözüm, güven ve itaat sağlayacak
kurum ve kuruluşlar (bugünkü şartlarda sivil örgütlenme) sayesinde
olabilecektir.
Burada meselemiz, zekât ibadetini yerine getirmek isteyen bir ferdin, itimat
ettiği bir kaynaktan bilgi alarak uygulama yapması değildir; bu elbette
yapılacaktır. Bu yazıda meselemiz düzensiz, fertlerin “keyfine bırakılmış”
uygulama değil, “ümmeti ihyâ edecek” zekât uygulamasıdır.
Zekâttan önce “İslâm kardeşlik ve dayanışma düzeninde zekâttan başka ödeme
yükümlülüğü var mı” konusuna kısaca temas edip geçeceğim.
“Komşusu aç iken tok yatan bizden değildir (“Cennete giremez”, “Bana iman
etmiş olmaz” ifadeleri de vardır)” mealindeki hadis, bu konuda fazla söz
söylemeye yer bırakmıyor.
İslâm toplumunda herkes, maddi refah seviyesi bakımından eşit olacak değildir;
ama herkes temel ihtiyaçlarını sağlayacaktır; bu “herkese” dini, mezhebi, etnik
kökeni… ne olursa olsun her “İslâm toplumunda yaşama hakkı olan” kişi
dâhildir.
Bu seviyeyi zekât sağlarsa ne a’lâ, sağlamazsa sıra kırkta ikiye gelir ve devam
edip gider.
Peki, zekât yukarıda işaret ettiğim felçli durumdan çıkarılıp ihya edilse bu
ihtiyaca cevap verebilir mi?
Hesaptan anlayan bir zata bazı ön bilgiler sunarak bunu sordum, şöyle kabaca
bir hesap yapmasını rica ettim.
Verdiği bilgiyi ve aramızda geçen soru ve cevapları sunuyorum:
Türkiye Ekonomisi ve Değerleri (2023)
GSYH (Gayri Safi Yurtiçi Hâsıla): 1 trilyon 154,6 milyar dolar. ( Bu oran IMF
tahminidir. TÜİK henüz açıklamadı) Bu tutarın yaklaşık 300 milyar dolarlık kısmı kârı
temsil ediyor.
Yastık Altı Altın: Değeri yaklaşık 300 milyar dolar.
Vadeli ve Vadesiz Mevduatlar: Toplamda 502 milyar dolar.

HAYRETTİN KARAMAN - Zekâtın Ihyâsı Ümmetin Ihyâsıdır

Geçen hafta sonu çıkan yazımı şöyle bitirmiştim: “Birinci maddede belirtilen değerlerin
zekâta tabi olacak kısmının toplamı 1 trilyon 102 milyar dolar. Bu tutarın %2,5’i, yani 27 milyar
550 milyon dolar, yoksullara dağıtıldığında kişi başına 2.822 dolar düşer. Bu, Türk lirası ile
85.281,91 TL yapar. Aylık olarak hesaplandığında kişi başına 7.206 TL olur. Asgari ücretlilerin
maaşına 7.206 TL ilave edilirse, aylık maaşları 24.226 TL olur. İşsizlik sigortasından maaş
alanların aylık maaşları, 7.106 TL ilave ile 15.139 TL olur” (Bir iki rakam tashihi yapıldı). Böyle
bir sonucun Türkiye’mizde hâsıl edeceği ekonomik, sosyal, psikolojik, ahlâkî... müspet
sonuçlarını bir düşünelim! Aklı, vicdanı, millet ve memleket sevgisi olan bir kimsenin böyle
bir sosyal adalete, sosyal refaha, adil ve makul paylaşıma razı olmaması, böyle bir sonuca
ulaşmayı cânıgönülden istememesi mümkün olmamalı. Mümkün oluyorsa, “kendine iyi
bakmak” ve “öteki cehennem” felsefesini hayat düsturu edinmiş ise onu yeniden “insan”
haline getirmek için sil yeni baştan bir eğitim seferberliğine ihtiyacımız var demektir. Evet,
dediğim gibi, ya hep beraber mutlu olacağız veya hep beraber bir dizi sosyal problemi
beklememiz kaçınılmaz olacaktır. Hep beraber mutlu olmak için servet ve refahın eşit olması
gerekmez ve böyle bir sonuç insanlık tarihinde olmamıştır, olamaz. Ama maddi ihtiyaç ve
eksiklik yüzünden mutsuz olanları, ihtiyaçlarını karşılayarak mutlu kılmak mümkündür.
“Efendim devlet yapsın, sadaka vermek insan onurunu zedeliyor” şeklinde bir itiraz hep dile
getiriliyor. Önce devlete bakalım: “Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, aile bütünlüğünün
korunması, güçlendirilmesi ve sosyal refahın artırılması yönünde çalışmalar yürütüyor. Bu
kapsamda ‘aile, engelli-yaşlı, barınma-gıda, sağlık, eğitim ve proje destekleri’ olmak üzere 6
ana başlıkta, ihtiyaç sahiplerine destekler sağlanıyor. Hükümetin doğum yardımı, öksüz ve
yetim yardımı, afet-acil durum yardımları, Sosyal Ekonomik Destek (SED), gıda ve barınma
yardımı, aşevleri, doğal gaz ve elektrik tüketim desteği, yaşlı ve engelli aylığı, kronik hastalık
yardımı, şartlı eğitim yardımı ve anaokulu yardımının da aralarında olduğu yaklaşık 49
kalemde sosyal destek paketleri bulunuyor...”.

HAYRETTİN KARAMAN - Gelin Şu Zekâtı Bir Düzene Koyalım!

Efendimiz (sav), fıtraten son derece cömert idiler. Peygamberlik tacıyla şereflenmeden önce
de, imkânı nispetinde fakir fukaraya yardımcı olur, hayır hasenat işlerine öncülük ederlerdi. Nitekim
Hz. Hatice Annemiz (ra), buna tanıklık etmiş ve O’nun (sav) bu yönünden çok etkilenmişti. Nübüvvete
mazhar olduktan sonra, Efendimiz’in (sav) cömertliği o derece artmıştı ki, elinde avucunda ihtiyaç
fazlası ne varsa hemen muhtaçlara dağıtır olmuştu. Bu sebeple; hiçbir zaman, üzerinden zekat
verilmesi gerekecek miktarda bir mâlî birikimi olmamıştı. Dolayısıyla bu yazımız, O’nun (sav) kendi
zekatını nasıl verdiği hakkında değil, tabiri caizse “neden zekat veremediği” hakkında olacaktır. Bir
başka ifadeyle, “O’nun (sav) cömertliği” ve “sadakaya düşkünlüğü” hakkında olacaktır.
Efendimiz (sav), ihtiyaç fazlası mal mülk biriktirmek bir yana, bir gün dahi böyle bir malın
elinde ve evinde beklemesine razı gelmezlerdi. Şayet hâne-i saâdetlerinde ihtiyaç fazlası bir para
görürlerse; huzurları kaçar, onun derhal muhtaçlara dağıtılmasını emrederlerdi.
Sahâbîlerin anlatımlarına göre; hayatı boyunca kendisinden bir şey istenildiğinde, kimseye
“hayır!” dememişlerdi. Kim; kendisinden bir şey istemişse, ya istediğini ya da elinde onun ihtiyacını
gidermeye en müsait ne varsa onu vermişlerdir. Bunu yaparken de asla cömertlik gösterisi yapmamış,
pür tevazu ve kemâl-i edeple “(Aman ha! Benim size bir şeyler verdiğimi zannetmeyin sakın!) Ben
yalnızca dağıtıcıyım. Veren ise Allah’tır. Ben, O’nun verdiğini dağıtıyorum (Ene kâsim. Vallahu yu’tî).”
buyururlardı. (Buhârî ve Müslim)
Zaman zaman Fedek ve Bahreyn gibi yerlerden Medine’ye haraç vergileri gelirdi. Efendimiz
(sav); bunlardan kendisine bir şey almaz, bunların tamamı dağıtılana dek, gece sabahlara kadar
Mescid-i Nebi’de beklerlerdi. Tamamı dağıtılınca rahatlar ve öyle hâne-i saâdete çekilirlerdi.
Efendimiz (sav), isteselerdi savaşlardan elde edilen ganimetlerden ve fethedilen yerlerden
gelen vergilerden ciddi bir şahsî birikim yapıp müreffeh bir hayat yaşayabilirlerdi. Ancak kendileri, son
derece sade ve mütevâzı bir hayat yaşamayı tercih etmişlerdi. Maddeye ve dünyaya nübüvvet
makamının burcundan bakan bir zatın, başka türlü bir tercih yapması da herhalde beklenemezdi. Öte
yandan, O (sav); kendisi son derece sade yaşarken, ashâbını ticaret yapıp para kazanmaya teşvik eder,
Enes b. Malik gibi bazı sahâbîlerin zengin olmaları için özel dua ederdi. Meşhur bir hadisinde
zikredildiği üzere, “Veren el, alan elden üstündür.” (Buhârî, “Zekat”) buyururlardı. Demek ki
Müslümanın ticaret yapıp mal mülk sahibi olması, yadırganacak bir şey olmanın ötesinde, teşvik
edilen bir şeydir O’nun (sav) nezdinde. O’nun (sav) öğrettiği İslâm’da yerilen şey, “dünya malına sahip
olmak değil, esir olmaktır”. Dünya sevgisi kalbimize sahip olmadığı sürece, dünyalığa sahip olmakta
bir beis yoktur.
Hz. Mevlânâ bu hususu, veciz bir şekilde şöyle ifade etmiştir: “Nedir dünya? Allah’tan gafil
olmaktır. Kumaş, para, ölçü, tartı ve kadın dünya değildir. Malı din için, Allah için yüklenirsen;
Peygamber buna ‘Ne güzel mal!’ demiştir.” (Mesnevî, çev. A. Gölpınarlı, I/242) Hz. Mevlânâ, son
mısrada Efendimiz (sav)’in Amr b. As’a söylemiş oldukları “Temiz bir adamdaki temiz mal ne
güzeldir!” (Buhârî, el-Edebu’l-Müfred) hadisine atıf yapmıştır. Bu hadis, aslında Muhammed Mustafa
Efendimiz (sav)’in tebliğ etmiş olduğu İslâm’ın dünya malına bakışını gayet güzel özetlemektedir:
Helâl yollarla kazanılmış bir mal, sâlih bir Mümin için ne kadar güzel bir şeydir. Zira onun elinde helâl,
faydalı ve güzel bir yolda kullanılmış olacaktır. Özellikle günümüzde sermayenin, nasıl bir küresel
tahakküm ve emperyal sömürü aracı haline geldiğini dikkate aldığımızda, Müslümanların sermayeden

uzak durmayı dinî bir gerekçe ile açıklamalarına imkân yoktur. “Kuvvetli Mümin, zayıf Müminden
hayırlıdır” (Müslim) hadis-i şerifinde de ifade buyurulduğu üzere,

MAHMUT AY - 19. Yazı Efendimiz’in (sav) Zekatı - 1

Araştırmacı Akademisyen Yunus Emre Aydınbaş’ın Ekonomik, Sosyal ve Hukuki boyutlarıyla Türkiye’de zekat analizi isimli doktora tezinde ezber bozan bilgiler var.
Türkiye’de zekâtın devletle serüveninin yer aldığı araştırmadan kısa alıntılarla konuya devam edelim;

Yaşar Süngü - Zekât toplayan ‘laik’ devlet

Bu köşenin müdavimleri, zekâtı, fertlerin “keyfine bırakılmış” bir uygulama olarak değil, “ümmeti ihyâ edecek” bir tatbikat olarak gördüğümü ve bunu da zaman zaman bu köşede dile getirdiğimi bilir. Bilhassa bu meyanda yapılan çalışmaları elimden geldiğince takip etmekteyim. Zaman zaman bunların kayda değer olanlarını da buradan sizlerle paylaşmaktayım. Bunlardan biri, 23.05.2021 tarihli “Zekât Organizasyonu ve Kurumsallaşma” başlıklı köşe yazımda, Yunus Emre Aydınbaş’ın henüz araştırma safhasında olan “Ekonomik, Sosyal ve Hukuki Boyutlarıyla Türkiye’de Zekât Analizi” başlıklı doktora teziydi. İşte bu kapsamlı araştırma bu yıl hitama erdi ve hatta geçtiğimiz günlerde İKAM tarafından düzenlenen 12. İslâm İktisadı ve Finansı Zirvesi’nde, İslâm İktisadı Tez Ödülü’ne layık görüldü.

HAYREDDİN KARAMAN - Zekâtı “ümmeti ihyâ edecek” uygulamaya dönüştürme gayretleri

Önceki yazımı şöyle bitirmiştim:
“Açlıktan bir yukarısı, ‘aç değil ama geçim sıkıntısı çekiyor’ olmaktır. Geçim sıkıntısı, insanın içinde bulunduğu ekonomik, sosyal ve kültürel şartlara göre sahip olması gereken asgarî eşya ve paraya sahip olamaması demektir.
İşte bunu da temin etmek, âdil bir toplumun vazifesidir. Nasıl temin edecek? Çalıştıran mı verecek? Devlet mi verecek? Sivil toplum mu verecek?

HAYREDDİN KARAMAN - Sivil toplum ve zekât kurumu

Sosyal medyanın en güçlü haber mecrası Yeni Şafak.
Yeni Şafak Gazetesi olarak yayın hayatına başladığımız ilk günden itibaren ülkemizde demokrasinin tüm kurumları ile yerleşmesi, milli irade ve değerlerimizin hâkim olması için tüm gücümüzle çalıştık. Bu ülkenin geleceğinin derin sularda boğulup gitmemesi için çaba sarf ettik. Fırtınalı günlerde sığınılacak bir liman olduk. Bugüne kadar ülkemize yapmış olduğumuz katkıyı bundan sonra da okurlarımızın desteği ile sürdürmeye devam edeceğiz. Her gün Yeni Şafak’la yeni bir umut olacak.

New tracks tagged #Zekat