محمد مختاری درباره اضطراب حرف می‌زند

در این پادکست درمورد زنده یاد محمد مختاری و همچنین اشعار او میشنوید.
مجموعه بایو-پادکست های قهرمانان - قسمت ششم

آثار به کار رفته در این پادکست:
قسمت شانزدهم رادیو چهرازی
به محمد مختاری - yaghma

محمد مختاری

بی خوابی 

چه فرق می کرد زندانی در چشم انداز باشد
یا دانشگاهی؟
اگر که رویا تنها احتلامی بود بازی گوشانه
تشنج پوستم را که میشنوم
سوزن سوزن که میشود کف پا
علامت این است که چیزی خراب میشود
دمی که یک کلمه هم زیادی ست
درخت و سنگ و سار و سنگسار و دار
سایه دستی ست که می پندارد
دنیا را باید از چیزهایی پاک کرد
چقدر باید در این دو متر جا ماند تا تحلیل جسم حد زبان را رعایت کند؟
چه تازیانه کف پا خورده باشد
چه از فشار خونی موروث در رنج بوده باشی
قرار جایش را می سپارد به بی قراری
که وقت و بی وقت
سایه به سایه
رگ به رگ
دنبالت کرده است تا این خواب
...
تظاهرات تورم را طی می کنم در گذر دلالان
سر چهار راه صدای درشت میپرسد
ویدئو مخرب تر است یا بمب اتم؟؟؟
مسیح هم که بیاید انگار صلیبش را باید حراج کند
صدای زنگ فلز در دندانهای طلا
وخارش کپک در لاله های گوش
نصیب نسلی که خیلی دیر رسیده است
نه سینما و نه مهمانی در تاریخ
هجوم کاشفانی با تاخیر حضور
هزار کس می آیند و هزار کس میروند
و هیچ کس هیچ کس را به خاطر نمی آورد
صدا همان که میشنوی نیست
سگ از سکوت به وجد می آید و دزد بر سر بام بلند سماع میکند با ماه
زبان عزیز تر است اکنون یا دهان؟
که سنگ راه دهان را هزار بار تمرین کرده است
صدا که میشکند
حرف که چرک میکند
جمله ها که نقطه چین میشوند
پیری یا بچه ای که خود را می کشد
تازه معنا روشن میشود
سگی که می افتاد در نمکزار و...این نمک که خود افتاده است
خلاف رای اوللالباب نیست که ماه رنگ عوض کرده باشد
یا شب مثل آزادی زنگ زند
گچ سفید جای سرت را نشان میدهد
که چند سالی انگار در اینجا می نشسته ای
و رد انکارت افتاده است
بر دیوار
یا شاید نقشی مانده است از تسلیمت
گذاری اصلا نا تمام
و تازه این بی تابی که هیچ چیز آرامش نمی کند
در التهاب درهایی که باز میشوند و درهایی که بسته میشوند
کتابهایی که باز میشوند و دستهایی که بسته میشوند
دستهایی که سنگها را میپرانند
و سارهایی که از درختها میپرند
درختهایی که دار میشوند
دهان هایی که کج میشوند
زبانهایی که لال مانی میگیرند
صدای گنگ و چشم انداز گنگ و خواب گنگ
و همهمه
که می انبوهد
می ترکد
رویا که تکه تکه میپراکند
دانشگاهی که حل میشود در زندانی و چشم اندازی که از هم میپاشد
خوابی که میشکند در چشم و چشم که میخ میشود در نقطه ای
ونقطه
که می ماند منگ در گوشه ای از کاسه سر
که همچنان غلت میخورد
غلت میخورد
غلت میخورد

محمد مختاری 

‫بی خوابی _  محمد مختاری

▨ نام شعر: شاید عاشقانه‌ی آخر
▨ شاعر: محمد مختاری
▨ با صدای: محمد مختاری
▨ پالایش و تنظیم: شهروز کبیری
___________________
کسی نایستاده‌ست آن‌جا یا این‌جا
پس کجای لبت آزادم کند؟
دو نقطه از هیچ‌جا تا چشم
که جا به جا شده است اما سایه‌ی بلندم را می‌بیند
که می‌کشد خود را هم‌چنان بر اضطرابش.

شمال قوس بنفشی‌ست تا جنوب.
در ابر و مرغ دریایی موجی به تحلیل می‌رود.
و آفتاب تنها چیزی که تغییر کرده است.

لبت کجاست؟
صدای روز بلند است  اما کوتاه است دنیا.
درست یک واژه مانده است تا جمله پایان پذیرد
و هر‌چه گوش می‌سپارم تنها سکوت خود را می آرایم
و آفتاب لب بام هم‌چنان سوتش را می‌زند.

شکسته پل‌ها پشت سر
و پیش رو شن‌هایی که خاکستر جهان است.
غروب ممتد در سایه‌ی درون جا خوش کرده است
و شب که تا زانو می‌رسد تحمل را کوتاه می‌کند.
چگونه است لبت؟
که انفجار عریانی سنگ می‌شود در بی‌تابی‌های خاموش.

هوای قطبی انگار فرش ایرانی را نخ‌نما کرده است.
نشانه‌ای نیست
نگاه می‌کنم
اگر که تنها آن واژه می‌گذشت
به طرفةالعینی طی می‌شد راه
کودک بازمی‌گشت تا بازیگوشی
و در چهارراه دست می‌انداخت دور گردنت.
لبت کجاست؟
که خاک چشم به راه است.
▨
محمد مختاری

محمد مختاری | شاید عاشقانه‌ی آخر | پالایش شده

▨ نام شعر: هامون (بخشی از شعر بلند «منظومۀ ایرانی»)
▨ شاعر: محمد مختاری
▨ با صدای: محمد مختاری
▨ پالایش و تنظیم: شهروز کبیری
___________________
میان‌مان صدایی تبخیر شد
و مرگ جار زد
درون خالی‌اش را بی‌تحاشی.

گذشت عمر در گذر شن و بی‌قراری خون
که پاشنه به خاک می‌کوبد
و خاک، خاک، لایه لایه‌ی هزار ساله
و خاکروبه‌هایی کز شیپوری بزرگ اکنون بر ما
می‌افشانند.

پناه بوته‌های گز
بتلخی آبی از کناره‌های عمر می‌رود
به سرنوشت شوره بر شیار برفگینه‌ی نمک
نک می‌زنند
کلاغ پیر و کبک کاهل.
رباطهای یاوه‌ی کپک زده
دهان گشوده‌اند به خمیازه
و در ردای باد تاب می‌خورد پوسیدگی
و روزنامه‌های زرد و آبدیده
گاه از پر قبایی بیرون می‌پرد.

-“زمان شکافته ست و نشت کرده است
غبار و سایه‌های نخ نما و سرداریهای بیدخورده.
خط غباری بر پوست آهو
و شله‌های رنگ و رو رفته
و چهره‌های فرسوده در قابهای کهنه
که از کنارشان بی‌تاب گذشته بودیم
و از درونمان اکنون سر بر می‌آورند
تا ما را در قابی میخکوب کنند.
-“کی اند و از کجا می‌آیند؟
که نیمی از من بوده‌اند
و مادرانم در حلقه‌ی عذاشان گریسته‌اند.

از آرواره‌ی افق بیرون می‌آید
صفی از اندامهایی
برهنه
بی‌سر
بی‌تاب
صفی دگر
که ابریشم
به زیر    کرباس پوشیده‌اند.

-“و پوستشان آمخته‌ی پرستو و باران نیست،
وز چنبر عزایم و دندان مار نفس می‌کشند.”

گشوده می‌شود طومارها
و بوی نفتالین
مشام باد را می‌آزارد
کلاهی از کناره‌ی افق فرو می‌افتد
و پوزخند خاک موج برمی‌دارد:

…

-“نگاه میهنم پیرم کرده است
چراغ ماتم است گلایل.
کسی توازن انسان و خاک را می‌خواهد برهم زند
صدای زنجره می‌گیرد
و کرم لای خط و گندم و شناسنامه وول می‌خورد
شمایل کدر مرگ
و هاله‌ای که گرداگردش بسته‌اند.

نگاه نیم بسته بر دوایر فرا رونده
گلوی آفتاب و شیشه‌ای شکسته
که برق می‌زند.
و خون روز و رودخانه در غبار و پلک‌های خسته
گم می‌شود
نمک دهان و زخم را فرو می‌بندد
و گاه گاه خش خش مدادی بر کاغذی
که مهره‌های پشت را می‌لرزاند.
غبار جای گام‌های تند
نشسته است.
و گام‌ها که باد را مهار کرده بودند
مساحت کویری حیات را اندازه می‌گیرند
▨
محمد مختاری
بخشی از شعر بلند “منظومۀ ایرانی”

محمد مختاری | هامون | پالایش شده

▨ نام شعر: جنون رودابه
▨ شاعر: محمد مختاری
▨ با صدای: محمد مختاری
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
___________
...
جنون رودابه است این سرزمین
هزار پرده فروهشته اند و می‌نگرند 
و خاک وقتی آمخته شد
شغاد را
حتی از پشت زال بر می‌انگیزند..
-«جاری ست رود
از شش هزار خاطره خونینم
.راهی درون خاک به بیداری رگی در قلبی افسرده
قوس عبور سیاره
در باور جهان
و استحاله‌ی تنهایی
در خون کودکانم...

-«معماری خلاصه‌ی خاک
در بازتاب سلول‌های آدمی
وقتی که نور تنها در درد تجزیه می‌شود..
و باد خرمنی گرسنگی بردوش
از لابه لای درها و دیوارها می‌گذرد.

آرامشِ گریخته، رویای بازمانده
دستِ مذاب
و عنکبوت‌های آتش در حدقه‌های شکسته.
و چهره‌های مخطط
در طرح آبرفتی عمر
خاک سیاه
تابوتِ گز
نگاه ایرانی...
نگاه روی سبز و زرد و آبی و کبود
 به ولّ و ولّ آفتاب و گام‌های نوراه
که از شکاف‌های تشنه و کبود بر می‌آیند..
-«زمین همیشه رؤیایش را آشکار کرده است.
و آرواره‌های موش کور
سریعتر از موج ریشه نیست.

شب از سحابی نمک
و آفتاب در بلور عاشقان
شکستن طلسم «حوض سلطان» را بازتاب کرده‌اند.
دروغ، برف در تموز است..
و آن که راز عاشقانه جنازه ها را در دریاچه نهفته بود
به سنگبارانی رسوا
شکست.

دروغ، برف در تموز است.
گرسنگی هنوز در کاکل کپرها می تابد.
و آن که صبر و نور هدیه شکم‌ها می‌کند.
قبای تنگش را
گشادتر می‌دوزد...

نشانه ها بر آبرفت رود، بر مفاصل زمان
 رباط‌های خون، حصارهای طاعونی.

و این که از دل ویرانی بر می‌آید!
نگاه بی‌آرامش را بر روی مرگ فرو بسته است
که گرد و خاک از جامه‌هاش بیفشاند
و خویشتن را باز در رؤیایی خونین بیازماید.

اما چه طرّه‌های کودکیش
در حلقه‌ی محاصره مرگ
و در رطوبت نفسِ مار سپید گشته است
در قامتی برهنه
از آستان خنجر و تلخون و رؤیا می‌گذرد. نیمی از این برهنگی آیینه‌ی رهایی‌ست
و نیمه‌ای هنوز به آیین غار
در مذبحِ اسارت می‌سوزد.
در شش هزار خاطره جاریست
تلخابه‌ی روان که گنداب را تاب نمی آورد.
از شور و طراوت آنی که بی محابا
نونو درونش را می کاود
جسمیتش به تازگی آب خلق می‌شود
و موج می‌زند در تلخایی بی‌سکون...

چشمان بی‌قرار من است
کآبینه‌ی جنونم را می‌برد
و آب بر دوایر خون می‌گسترد....

از بینوایی و فضیلت ما نیست
کاین بال‌های رنگی پروانگان
آرام گرد کوکب و خون دمنده می‌گردند
هر شب ستاره‌ای
از این گدازه بر می‌خیزد.
هر شب ستارگانی
از این گدازه بر می‌خیزند
هر شب چراغ بادی را در کنار آبگیرها بر می‌افروزند
این سایه‌ها
که صورت ماه را بر آب بگسترانند.
و هر شب از درون خاکستر
آواز همسران جوانی را می‌شنوم
که گرده‌های تاریخ را می‌بویند
و گیسوانشان را
از شانه ستاره می‌آویزند...»

-«امواجِ سروهای خاکستری
در دشت ارغوانی مهتاب
رودابه های شیفته می‌افشانند
گیسو بر آب...«

-«این دایره به سادگی آب گرد چشمانم می‌گردد
و کودکانم
بر انحنای آبی ایام فرو می روند و بر می‌آیند.»

ای ماه من که از گرسنگیم می‌تابی!
یک سو طراوت و نفس شبنمی که جانم می‌بالد
یک سو گدازه های پریشان که از فروکاهیدنشان
جانم می‌کاهد.
تا عمر من کشاکش این آب و آتش است
 چشمم به خواب آبی مهتابیت نرفته است. وقتی به آب می‌نگرم
شب همه شب از این سودا افسوسم آستانه مهتاب را سیاه می‌کند
و چون که در آتش خیره می‌شوم
تاب دلم به تابش سیماب لرزه می‌گیرد.
▨
محمد مختاری
از دفتر شعر منظومه‌ی ایرانی
صفحه‌ی ۲۴۴
ــــــــــــ
پی‌نوشت: شعر دکلمه شده در این خوانش با شعر چاپ شده، کم و بیشی‌هایی دارد و متن فوق از روی صدای شاعر پیاده شده است.

محمد مختاری | جنون رودابه

▨ نام گردانه: در بزرگداشت محمد مختاری
▨ شاعر: محمد مختاری
▨ با صدای: محمد مختاری
▨ پالایش و تنظیم: شهروز

در بزرگداشت محمد مختاری

▨ نام شعر: بخشی از شعر واگویه (نسخهٔ اول)
▨ شاعر: محمد مختاری
▨ با صدای: مریم حسین‌زاده (همسر شاعر)
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
ــــــــــــــــــ
...
ما شاهد شعارها و شعرهای خویشتنیم و شاهد یقین و تردید خویشتنیم و شاهد فساد و رشد خویشتنیم و با همین شعاع که آسان می‌نماید، قوس دوام را تا اینجا پیموده‌ایم و دایره هر دم بزرگتر شده‌است
تا ذره ذره‌یِ خویشتن را گرد آوریم
و باز به پا شود
و باز گرد آوریم
و باز حنجره به حنجره بخوانیم و خاموش شویم
و باز بخوانیم
و لحظه به لحظه رویامان را بنویسیم و خط زنند و باز بنویسیم و باز خط زنیم و باز بخوانیم و باز بنویسیم و باز خط زنند و باز حرف به حرف بنویسیم و باز بنویسیم و باز...      
▨
محمد مختاری
بخشی از شعر واگویه، از دفتر شعر آرایش درونی

Ba Sedaye Shaer

محمد مختاری | واگویه نسخه اول | با صدای همسرش، مریم حسین‌زاده

▨ نام شعر: بخشی از شعر واگویه (نسخهٔ دوم)
▨ شاعر: محمد مختاری
▨ با صدای: مریم حسین‌زاده (همسر شاعر)
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
ــــــــــــــــــ
...
ما شاهد شعارها و شعرهای خویشتنیم و شاهد یقین و تردید خویشتنیم و شاهد فساد و رشد خویشتنیم و با همین شعاع که آسان می‌نماید، قوس دوام را تا اینجا پیموده‌ایم و دایره هر دم بزرگتر شده‌است
تا ذره ذره‌یِ خویشتن را گرد آوریم
و باز به پا شود
و باز گرد آوریم
و باز حنجره به حنجره بخوانیم و خاموش شویم
و باز بخوانیم
و لحظه به لحظه رویامان را بنویسیم و خط زنند و باز بنویسیم و باز خط زنیم و باز بخوانیم و باز بنویسیم و باز خط زنند و باز حرف به حرف بنویسیم و باز بنویسیم و باز...      
▨
محمد مختاری
بخشی از شعر واگویه، از دفتر شعر آرایش درونی

محمد مختاری | واگویه نسخه دوم | با صدای همسرش، مریم حسین‌زاده

یک‌یک درآمدیم در هندسۀ انتظار
و هر کدام روی نیمکتی 
یا زیرِ طاقی و گوشۀ میدانی
خلوت کردیم: سیمای تابخورده
که خاک را
چون شیارهایش
آراسته است

تا شامِ آخر-محمّد مختاری

شاعر و نویسنده، مترجم، منتقد و.. توضیح: متن و تاریخ دقیق سرایش این گزیده‌ی محدود از کارهای مرا در کانال تلگرامی «تحشیه» ببینید. در ساوندکلود همچنان محدودیتی هست و بازنشر برگزیده‌ای از همه‌ی کارهای بنده در این درگاه مجازی ممکن نیست. 

رادیو بینش ... رادیویی برای تمام سلیقه ها

در بخش پلی‌لیست‌ها می‌توانید شعرها را به تفکیک شاعر ببینید.
ــــــــــــ
پالایش و تنظیم شعرهای قدیمی، زمان‌بر و‌ طاقت‌فرساست. اگر از شعرها در پروژه‌ای استفاده می‌کنید، پیشاپیش از اینکه منبع آن را ذکر می‌کنید سپاسگزارم.
ــــــــــــــــ
پروژه‌ی «با صدای شاعر» در پلتفرم‌‌های زیر هم فعال است؛
▨ تلگرام
▨ اسپاتیفای
▨ اپل پادکست
▨ کست باکس
▨ شنوتو

Popular tracks tagged #mohammad mokhtari