"พระจะอยู่กันอย่างลำบาก 
แต่ว่าทำให้การภาวนาเข้มแข็ง 
พระสบายเกินไปก็ภาวนาย่อหย่อน 
ฉะนั้นที่นี่จะมีระบบที่ไม่ให้พระสบาย 
ตื่นเช้าแต่ละกุฏิก็ทำสมาธิ เดินจงกรม 
ส่วนใหญ่ก็จะเดิน เพื่อจะรีบขับถ่าย 
อย่างไปนั่งๆ เดี๋ยวไปปวดอึกลางทาง ลำบาก 
เสร็จแล้วก็ออกมาจัดศาลา ออกไปบิณฑบาต 
กลับมาก็มาฉันรวมกัน ล้างบาตร 
ถัดจากนั้นถ้ามีงานของส่วนตัวก็ไปทำ อย่างไปซักผ้า 
บางทีก็มีงานส่วนกลางก็ต้องไปช่วยกันทำก่อน 
ตอนเย็นบ่าย 3 โมงมากวาดวัด 
ทำความสะอาดกุฏิ ศาลา 
ถ้าวันศุกร์ก็จะมาล้างโบสถ์ด้วย 
ทำงานเสร็จก็ทำวัตรเย็น 
ทำวัตรเย็นเสร็จก็ออกไปทำงานฝั่งโน้น ข้ามถนนไป 
เราปลูกป่าไว้เยอะ ไปรดต้นไม้ แบกน้ำใส่ถังหิ้ว 
บางช่วงบางที่บางจุดก็เป็นภูเขา 
ขึ้นเขาหิ้วน้ำขึ้นไป ไปรดต้นไม้

พระบวชมาใหม่ๆ โอดครวญเลยทำไมลำบากอย่างนี้ เรา 
โอ้ย อยากสู้กิเลสจะเอาแต่สบายจะสู้ได้หรือ 
อย่างเวลาไปทำงาน จะต้องฝึกเจริญสติในชีวิตประจำวัน 
ออกไปเหนื่อย หงุดหงิด รำคาญ เบื่อ 
ไม่ได้มีหน้าที่บ่น แต่มีหน้าที่ดู ใจเบื่อใจท้อแท้ 
ดูของตัวเอง ผ่านไปช่วงหนึ่ง จิตใจจะแข็งแรงขึ้น" 

หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช 
วัดสวนสันติธรรม
7 ตุลาคม 2568

ลำบากเพื่อสู้กิเลส :: หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช 7 ต.ค. 2568

"คีย์เวิร์ดในการภาวนาที่หลวงพ่อสอน 
สำหรับการทำวิปัสสนา 
ให้เรามีสติรู้กายรู้ใจ ไม่ใช่สติรู้อย่างอื่น 
รู้อย่างไร รู้ตามความเป็นจริง 
ไม่เข้าไปดัดแปลง ไม่เข้าไปแทรกแซง 
อย่างใจเราโกรธ รู้ว่าโกรธ 
ไม่ต้องแทรกแซงให้หายโกรธ 
มันเป็นอย่างไรรู้ว่าเป็นอย่างนั้น 

มีสติรู้กายรู้ใจตามความเป็นจริง 
จะรู้ตามความเป็นจริงได้ ต้องรู้ด้วยจิตที่ตั้งมั่น 
จิตที่ตั้งมั่น คือจิตที่ทรงสัมมาสมาธินั่นล่ะ 
พอรู้แล้ว ปฏิกิริยาถัดไปก็คือยินดีบ้าง ยินร้ายบ้าง 
ต่อสิ่งที่เราไปรู้ไปเห็นเข้า 
ตรงนี้ให้รู้ทันความยินดียินร้าย ความชอบไม่ชอบ"

หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช 
วัดสวนสันติธรรม
1 พฤศจิกายน 2568

รู้กายรู้ใจตามความเป็นจริง :: หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช 1 พ.ย. 2568

"อยากได้ของดีก็ต้องลงทุน 
ไม่กลัวความลำบาก ยังมีแรงก็รีบภาวนา 
เมื่อก่อนหลวงพ่อเคยเจอครูบาอาจารย์องค์หนึ่งท่านบอกว่า 
เวลาเราเอาของไปถวายพระเรามักจะเลือกของดีๆ ไปถวาย 
ทีนี้ทำไมเวลาเราปฏิบัติธรรม เราไม่ใช้ช่วงเวลาที่ดีของเรา 
คือช่วงที่ยังเป็นหนุ่มเป็นสาว ช่วงที่เราแข็งแรง 
เอาเวลาช่วงนี้ไปหลงโลกมากไป 
เว้นแต่เรื่องว่าต้องทำมาหากิน 
อันนั้นเป็นหน้าที่ของฆราวาส 
แต่พอมีโอกาสแล้วก็ไม่ยอมปฏิบัติ 
ฟุ้งซ่านไปเรื่อยๆ คิดโน้นคิดนี้ไป 

พระพุทธเจ้าบอกว่าคนมีอายุ 100 ปี 
แต่ไม่มีสติ ไม่ได้อะไร ไม่ได้สาระอะไรเลย 
สู้คนซึ่งมีสติวันเดียว ท่านใช้คำว่าหนึ่งราตรี 
มีชีวิตที่ประกอบด้วยสติสัมปชัญญะอยู่หนึ่งราตรีหนึ่งคืน 
ยังมีประโยชน์มากกว่าคนอายุ 100 ปี ที่ไม่เคยภาวนา 
ท่านบอกอย่างนี้ ฉะนั้นตัวเวลาไม่ใช่ตัวสำคัญว่าภาวนากี่ปี 
ตัวสำคัญก็คือเรามีสติแค่ไหน 
เห็นไหมหลวงพ่อทำงานแต่ว่าเราปฏิบัติธรรมทั้งวันเลย 
แทรกตอนไหนมีโอกาส

พระพุทธเจ้าไม่เคยสอนว่าทำให้น้อยเจริญให้น้อย 
ไม่เคยสอนเลย มีแต่บอกทำให้มากเจริญให้มาก 
ไปเอาบทเรียนที่หลวงพ่อเล่าให้ฟังไปทำ 
ปฏิบัติตั้งแต่ตื่นจนหลับ 
ยกเว้นเวลาที่ทำงานที่ต้องคิดเท่านั้นล่ะ 
ถ้าทำได้ แล้วมันจะไม่ได้ดีมันเป็นไปไม่ได้เลย 
ทำเหตุที่ถูกต้อง ต้องถูกด้วย 
ไม่ใช่ขยันภาวนาแต่ภาวนาผิด 
เรียนที่หลวงพ่อบอก หัดเจริญสติไป 
มีศีล มีสติ มีสมาธิ มีปัญญาไป"

หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช 
วัดสวนสันติธรรม
2 พฤศจิกายน 2568

อยากได้ของดีก็ต้องลงทุน :: หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช 2 พ.ย. 2568

"ทำกรรมฐานในรูปแบบ 
แล้วคอยรู้ทันจิตตัวเองไว้ 2 อย่าง 
จิตลืมกรรมฐาน กับจิตเพ่งกรรมฐาน 
ถ้าได้ 2 ตัวนี้แล้ว มันจะตัดเข้าไปสู่จิตตานุปัสสนา 
สู่ธัมมานุปัสสนาได้อย่างรวดเร็ว 
ถ้าดูตัวนี้ไม่ได้ จิตไปเพ่งก็ไม่รู้ 
จิตไปคิดก็ไม่รู้ ดูกายไป ดูกายไปเรื่อยๆ 
หรือมีเวทนาในกาย มีเวทนาในใจ มีกุศลอกุศลในใจ 
ก็ค่อยๆ ค่อยเรียนไปตามลำดับไป 
สุดท้ายมันก็เข้ามาที่จิต 
ครูบาอาจารย์ถึงสอน 
ได้จิตก็ได้ธรรมะ ไม่ได้จิตก็ไม่ได้ธรรมะ 
เห็นจิตคือเห็นธรรม ไม่เห็นจิตก็ไม่เห็นธรรม 

ฉะนั้นอย่างเราเห็นกาย เห็นเวทนา เห็นเจตสิก 
ไม่เที่ยง เป็นทุกข์ เป็นอนัตตา 
ได้ธรรมะหรือยัง ยัง ยังไม่ถึงจิต 
ต้องเห็นจิตไม่เที่ยง เป็นทุกข์ เป็นอนัตตา 
ไม่ใช่ตัวเราของเรา อันนั้นล่ะได้ธรรมะแล้ว"

หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช 
วัดสวนสันติธรรม
8 พฤศจิกายน 2568

ไม่เห็นจิตก็ไม่เห็นธรรม :: หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช 8 พ.ย. 2568

"อย่างเรานั่งสมาธิหรือเราเดินจงกรม 
จิตเราหนีไปจากกรรมฐานให้รู้ทัน  
จิตไปเพ่งอารมณ์กรรมฐานให้รู้ทัน ตรงนี้สำคัญ 
ทีแรกก็นานๆ กว่าจะรู้ ฝึกไปเรื่อยๆ 
ต่อไปจิตหนีไปคิดเรื่องอื่นปุ๊บรู้ปั๊บเลย 
ไม่ได้เจตนาจะรู้ มันรู้เอง ทำไมมันรู้ได้เอง 
เพราะจิตมันจำสภาวะที่หลงได้แม่นยำ 
การจำสภาวะได้อย่างแม่นยำเรียกว่ามีถิรสัญญา 
ถิรสัญญาเป็นเหตุใกล้ให้เกิดสติ 
จิตมันจำสภาวะความหลงได้แม่น 
สติจะเกิดเอง ไม่ต้องเจตนาเกิด 
สติที่เจตนาเกิดมันเป็นสติที่มีกำลังอ่อน 
ไม่ได้แข็งแรงพอที่จะเดินปัญญา"

หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช 
วัดสวนสันติธรรม
9 พฤศจิกายน 2568

ถิรสัญญาเป็นเหตุใกล้ให้เกิดสติ :: หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช 9 พ.ย. 2568

[คลิปสั้น] เดินเพื่อฝึกสติ หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช 8 พ.ย.68 (681108)

[คลิปสั้น] ทำกรรมฐานต้องเสียสละ หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช 8 พ.ย.68 (681108)

"จุดเริ่มต้นของการปฏิบัติ เราต้องรักษาศีลไว้ก่อน
สิ่งที่จะต้องพัฒนาอันต่อไปก็คือสติ 
เพราะสตินี้ไม่ใช่สติธรรมดา สติที่พูดถึงคือสัมมาสติ 
สิ่งที่พวกเราต้องฝึกคือสติปัฏฐาน 
สติปัฏฐานมันมี 2 ขั้นตอน 
ขั้นตอนแรกฝึกให้เกิดสติ ทันทีที่เกิดสติที่ถูกต้อง 
สัมมาสมาธิก็จะเกิดร่วมด้วยทันที 
เราก็จะได้เครื่องมือ 2 ตัวแล้ว 
จะได้สัมมาสติกับสัมมาสมาธิ 
เมื่อเรามีเครื่องมือคู่นี้ เราถึงจะเจริญปัญญาได้ 
การทำสติปัฏฐานขั้นต้น ทำให้เกิดสติกับสมาธิ 
ขั้นปลายทำให้เกิดปัญญารู้แจ้งเห็นจริง 
สิ่งทั้งหลายทั้งปวงไม่ควรยึดมั่นถือมั่น"

หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช 
วัดสวนสันติธรรม
15 พฤศจิกายน 2568 

หลักการสำคัญของการปฏิบัติ :: หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช 15 พ.ย. 2568

"ทำอย่างไรจิตเราจะยอมรับความจริงคือยอมรับธรรมะได้ 
ธรรมะคือตัวสัจธรรมคือตัวความจริง มี 2 ส่วน 
สัจธรรมที่อยู่กับโลกกับสัจธรรมที่อยู่เหนือโลก 
สัจธรรมที่อยู่กับโลกก็คือ
สิ่งทั้งหลายทั้งปวงที่มีเหตุมันก็จะเกิดเมื่อหมดเหตุมันก็ดับ 
มันไม่อยู่ในอำนาจบังคับบัญชาของเรา 
ธรรมะที่เหนือโลกก็คือไม่มีเหตุ 
เพราะฉะนั้นไม่มีเกิดไม่มีดับ 
มีสิ่งเดียวนั่นคือพระนิพพาน

ทีนี้ก่อนที่เราจะไปถึงนิพพาน 
เราต้องเข้าใจธรรมะประจำโลกก่อน 
จนใจมันเบื่อหน่ายคลายออกจากโลก เราถึงจะพ้นโลกได้ 
พ้นโลกก็คืออยู่เหนือโลกหรือคำว่า “โลกุตตระ” นั่นเอง 
ฉะนั้นเราจะไปสู่โลกตตุระจะไปสัมผัสพระนิพพานได้ 
เราต้องเข้าใจโลกให้แจ่มแจ้ง 
เราสังเกตตั้งแต่ของภายนอกจริงหรือไม่จริง 
มีลาภก็ต้องเสียไป ได้มาก็ต้องเสียไป 
ทำงานได้เงินมาใช่ไหม ก็ต้องกินต้องใช้ ก็หมดไปสิ้นไป 
หรือชีวิตร่างกายเราทุกวันหมดไปสิ้นไปทุกวันๆ 
ที่จริงถ้าดูละเอียดเข้าไปหมดไปสิ้นไปทุกลมหายใจเข้าออก 
หายใจเข้าทีหนึ่งชีวิตเราก็สั้นลงทีหนึ่ง 
หายใจออกทีหนึ่งชีวิตเราก็สั้นลงทีหนึ่ง 
ถ้าเราเห็นความจริงได้ จิตมันยอมรับความจริง 
จิตมันเข้าใจธรรมะแล้วมันจะไม่ทุกข์"

หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช 
วัดสวนสันติธรรม
แสดงธรรม ณ บ้านจิตสบาย
16 พฤศจิกายน 2568

วิธียอมรับความจริง :: หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช 16 พ.ย. 2568

[คลิปสั้น] หมายรู้ความเป็นไตรลักษณ์ หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช 9 พ.ย.68 (681109)

[คลิปสั้น] เป็นชาวพุทธต้องรักษาศีล 5 หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช 9 พ.ย.68 (681109)

มีสติ รู้กาย รู้ใจ ตามความเป็นจริง ด้วยจิตที่ตั้งมั่นและเป็นกลาง