Copy of شعرهای نیما یوشیج | پالایش شده | Nima Youshij

▨ نام شعر: ری‌را
▨ شاعر: نیما یوشیج
▨ با صدای: احمد شاملو
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
ـــــــــــــــــــــــــــــــ
«ری را»... صدا می‌آید امشب
از پشت «کاچ» که بند آب
برق سیاخ تابش تصویری از خراب
در چشم می‌کشاند.
گویا کسی ست که می‌خواند…

اما صدای آدمی این نیست
با نظم هوش‌ربایی من
آوازهای آدمیان را شنیده‌ام
در گردش شبانی سنگین؛
ز اندوه‌های من
سنگین تر.
و آوازهای آدمیان را یک‌سر
من دارم از بر.

یک‌شب درون قایق دل‌تنگ
خواندند آن چنان
که من هنوز هیبت دریا را
در خواب
می‌بینم.

ری را.ری را...
دارد هوا که بخواند.
در این شب سیا.
او نیست با خودش،
او رفته با صدایش اما
خواندن نمی‌تواند.
▨
نیما یوشیج - ۱۳۳۱
ـــــــــــــــــــــــــ
نشانه‌گذاری در شعر نیما یوشیج همیشه مجادله‌برانگیز بوده است. نشانه‌گذاری و متن شعر که در بالا آمده، بر اساس کتاب ِ مجموعه اشعار نیما یوشیج، انتشارات زرین، چاپ اول انجام گرفته است.
ـــــــــــــــــــــــــ
پی‌نوشت‌ها:
۱- معنای «کاچ» در منابع مختلف به‌صورت «قطعهٔ کوچک جنگل در میان مزارع»، «کچلی‌های زمین»، و «بخشی از جنگل که درخت‌های آن را کنده‌اند» آمده‌است.

۲- بند آب: به‌صورت «حفره‌هایی که به دست روستاییان برای آبیاری زمین‌هایی که به آن مشرف است، ایجاد می‌شود»[۱۳] و «برکه‌ای مصنوعی که به‌منظور آبیاری زمینهای اطراف احداث می‌شود»[۱۴] معنی شده‌است.
۳- ری‌را: برخی منابع «ری‌را» را نامِ زن دانسته‌اند. برخی دیگر معتقدند که ری‌را یک صوت است.
 این کلمه که دارای واکه‌های بلند «ای» و «آ» است، با سه‌نقطه‌ای که بعد از آن آمده، فضای ابهام را ایجاد می‌کند. شاعر با استفاده از صدای مبهم مرکب از دو هجای کشیده، حس شنیداری مخاطب را از آغاز شعر تحریک می‌کند.
معانی دیگر «ری‌را» در زبان مازندرانی عبارت‌اند از: (۱) بیدار باش، به هوش باش، هشدار؛ «ری‌را» در بازی‌ای به همین نام در مازندران یعنی «بپا و هوشیار باش» (۲) نام زنی که باید تیزهوش و کاردان باشد (۳) نام پرنده‌ای کوچک‌تر از گنجشک و شبیه به آن.

نیما یوشیج | ری‌را

▨ نام شعر: هست شب
▨ شاعر: نیما یوشیج
▨ با صدای: احمد شاملو
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
هست شب یک شبِ دم‌کرده و خاک
رنگِ رخ باخته است.
باد، نوباوه‌ی ابر، از برِ کوه
سویِ من تاخته است.
▨
هست شب، هم‌چو ورم کرده تنی گرم در استاده هوا،
هم ازین روست نمی‌بیند اگر گمشده‌یی راهش را.
▨
با تنش گرم، بیابانِ دراز
مُرده را مانَد در گورش تنگ
به دلِ سوخته‌ی من مانَد
به تنم خسته که می‌سوزد از هیبتِ تب!
هست شب آری،شب.
▨
نیما یوشیج - ۲۸ اردیبهشت ۱۳۳۴
ـــــــــــــــــــــــــ
نشانه‌گذاری در شعر نیما یوشیج همیشه مجادله‌برانگیز بوده است. نشانه‌گذاری و متن شعر که در بالا آمده، بر اساس کتاب ِ مجموعه اشعار نیما یوشیج، انتشارات زرین، چاپ اول انجام گرفته است.

نیما یوشیج | هست شب

▨ نام شعر: خانه‌ام ابریست
▨ شاعر: نیما یوشیج
▨ با صدای: احمد شاملو
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
ــــــــــــــــــــــــــ
خانه‌ام ابری‌ست
یک‌سره روی زمین ابری‌ست با آن

از فراز گردنه خُرد و خراب و مست
باد می پیچد
یکسره دنیا خراب از اوست
و حواس من!
آی نی‌زن که تو را آوای نی برده‌ست دور از ره کجایی؟

خانه‌ام ابری‌ست اما
ابر بارانش گرفته ست
در خیال روزهای روشنم کز دست رفتندم،
من به روی آفتابم
می‌برم در ساحت دریا نظاره
و همه دنیا خراب و خرد از باد است
و به ره، نی‌زن که دایم می‌نوازد نی، در این دنیای ابر اندود
راه خود را دارد اندر پیش
▨
نیما یوشیج
ـــــــــــــــــــــــ
تذکر اول: نشانه‌گذاری در شعر نیما یوشیج همیشه مجادله‌برانگیز بوده است. نشانه‌گذاری و متن شعر که در بالا آمده، بر اساس کتاب ِ مجموعه اشعار نیما یوشیج، انتشارات زرین، چاپ اول انجام گرفته است.
ـــــــــــــــــــــــ
تذکر دوم: بر این باورم که شاملوی بزرگ در دکلمه‌ی این بخش، دچار اشتباه در لحن شده؛
خانه‌ام ابری‌ست
اما ابر بارانش گرفته‌ست

یعنی شاملو باید به جای اینکه بگوید: «ابر، بارانش گرفته‌ست»، باید می‌گفت: «ابرِ بارانش گرفته‌ست» و این تاکیدی بر ناامیدی اجتماعی شاعر است. نیما در چهارچوبِ سمبولیسمِ نیماییِ خود،‌ ناامیدی را اینگونه ابراز می‌کند که: «ابر، باران ندارد». و دقت کنید که در سطر قبل از این، نیما سروده:
خانه ام ابریست، اما
و این «اما» به ما گوشزد می‌کند که سطر بعدی، جمله‌ای در نفی جمله اول است.
دلیل دوم مدعای بنده، بالا بودن فرکانس و تکرارِ این نوع تشبه در سایر شعرهای نیماست. یعنی در فضای دراماتیکِ شعر نیما، خشکسالی و بی‌بارانی سمبلی از مشکلات اجتماعی‌ست که از کنترل شاعر خارج است. از جمله در شعر داروگ، این سطر معروف آمده است:
خشک آمد کشت‌گاه من

لازم به ذکر است که تصحیح این اشتباه خوانش شاملو، برای بنده با ویرایش صوتی صدای شاعر، کاری ممکن و مقدور بود. اما از آنجا که دست بردن در لحن شاعر را خلاف امانت‌داری و اخلاق می‌دانم، از این مساله پرهیز کردم.
ضمنا گفتی‌ست که این شعر را احمدرضا احمدی عزیز نیز دکلمه کرده و او هم مانند شاملو دقیقا همین اشتباه را مرتکب شده است.

نیما یوشیج | خانه‌ام ابریست

▨ نام شعر: بخشی از شعر افسانه
▨ شاعر: نیما یوشیج
▨ با صدای: احمد شاملو
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
بخش ۴۵ از شعر فسانه:

۴۵
عاشق: ای فسانه! خَسان‌اند آنان
که فرو بسته رَه را به گلزار.
خَس به صد سال طوفان ننالد
گل زِ یک تندباد است بیمار.
تو مپوشان سخن‌ها که داری.

۴۶
تو بگو با زبانِ دلِ خود
- هیچکس گوی نپْسندد آن را -
می‌توان حیله‌ها راند در کار،
عیب باشد ولی نکته‌دان را
نکته پوشی پِیِ حرف مردم.

۴۷
این، زبانِ دلْ‌افسردگان است،
نه زبانِ پیِ نام خیزان،
گوی در دل نگیرد کسش هیچ.
ما که در این جهانیم سوزان
حرف خود را بگیریم دنبال:
▨
نیما یوشیج - چاپ دی ماه ۱۳۰۱
ــــــــــــــــــــــــ
تقدیم نامه‌ی شاعر: پیشگاه استادم «نظام وفا» تقدیم می‌کنم. هر چند که می‌دانم این منظومه هدیه‌ی ناچیزیست، اما او اهالی کوهستان را به سادگی و صداقتشان خواهد بخشید.

نیما یوشیج | افسانه

▨ نام شعر: تو را من چشم در راهم
▨ شاعر : نیما یوشیج
▨ با صدای: احمد شاملو
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
خانه‌ام ابری‌ست
یک‌سره روی زمین ابری‌ست با آن

از فراز گردنه خُرد و خراب و مست
باد می پیچد
یکسره دنیا خراب از اوست
و حواس من!
آی نی‌زن که تو را آوای نی برده‌ست دور از ره کجایی؟

خانه‌ام ابری‌ست اما
ابر بارانش گرفته ست
در خیال روزهای روشنم کز دست رفتندم،
من به روی آفتابم
می‌برم در ساحت دریا نظاره
و همه دنیا خراب و خرد از باد است
و به ره، نی‌زن که دایم می‌نوازد نی، در این دنیای ابر اندود
راه خود را دارد اندر پیش
▨
نیما یوشیج
ـــــــــــــــــــــــــ
نشانه‌گذاری در شعر نیما یوشیج همیشه مجادله‌برانگیز بوده است. نشانه‌گذاری و متن شعر که در بالا آمده، بر اساس کتاب ِ مجموعه اشعار نیما یوشیج، انتشارات زرین، چاپ اول انجام گرفته است.

نیما یوشیج | تو را من چشم در راهم

▨ نام شعر: ققنوس
▨ شاعر: نیما یوشیج
▨ با صدای: احمد شاملو
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ققنوس، مرغ خوشخوان، آوازه‌ی جهان،
آواره مانده از وزش بادهای سرد،
بر شاخ خیزران،
بنشسته‌است فرد.
بر گردِ او به هرِ سر شاخی پرندگان.

او ناله‌های گمشده ترکیب می‌کند،
از رشته‌های پاره‌ی صدها صدای دور،
در ابرهای مثل خطی تیره روی کوه،
دیوار یک بنای خیالی
می‌سازد.
از آن زمان که زردی خورشید روی موج
کم‌رنگ مانده است و به ساحل گرفته اوج
بانگ شغال، و مرد دهاتی
کرده‌ست روشن آتش پنهان خانه را
قرمز به چشم، شعله‌ی خردی
خط می‌کشد به زیر دو چشم درشت شب
وندر نقاط دور،
خلقند در عبور.
او، آن نوای نادره، پنهان چنان که هست،
از آن مکان که جای گزیده‌ست می‌پرد
در بین چیزها که گره خورده می‌شود
با روشنی و تیرگی این شب دراز
می‌گذرد.
یک شعله را به پیش
می‌نگرد.
جایی که نه گیاه در آنجاست، نه دمی
ترکیده آفتاب سمج روی سنگهاش،
نه این زمین و زندگی‌اش چیز دلکش است
حس می‌کند که آرزوی مرغ‌ها چو او
تیره‌ست هم چو دود. اگر چند امیدشان
چون خرمنی ز آتش.
در چشم می نماید و صبح سفیدشان.
حس می کند که زندگی او چنان
مرغان دیگر ار به سر آید
در خواب و خورد،
رنجی بود کز آن نتوانند نام برد.

آن مرغ نغزخوان،
در آن مکان ز آتش تجلیل یافته،
اکنون، به یک جهنم تبدیل یافته،
بسته‌ست دم به دم نظر و می‌دهد تکان
چشمان تیزبین.
وز روی تپه،
ناگاه، چون به جای پر و بال می‌زند
بانگی برآرد از ته دل سوزناک و تلخ،
که معنیش نداند هر مرغ رهگذر.
آنگه ز رنج‌های درونیش مست،
خود را به روی هیبت آتش می‌افکند.
باد شدید می‌دمد و سوخته ست مرغ؟
خاکستر تنش را اندوختهست مرغ!
پس جوجه‌هاش از دل خاکسترش به در.
▨
نیما یوشیج
بهمن ماه ۱۳۱۶
ـــــــــــــــــــــــ
نشانه‌گذاری در شعر نیما یوشیج همیشه مجادله‌برانگیز بوده است. نشانه‌گذاری و متن شعر که در بالا آمده، بر اساس کتاب ِ مجموعه اشعار نیما یوشیج، انتشارات زرین، چاپ اول انجام گرفته است. اگرجه خوانش شاملو در برخی واژگان و جزییات، با این متن تفاوت دارد.

نیما یوشیج | ققنوس

▨ نام شعر: اجاق سرد
▨ شاعر: نیما یوشیج
▨ با صدای: احمد شاملو
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
مانده از شب‌های دورادور
بر مسیر خامش جنگل
سنگ‌چینی از اجاقی خرد،
اندرو خاکستر سردی.

هم‌چنان کاندر غبار اندوده‌ی اندیشه‌های من ملال‌انگیز
طرح تصویری در آن هر چیز
داستانی حاصلش دردی.

روز شیرینم که با من آتشی داشت؛
نقش ناهم‌رنگ گردیده
سرد گشته، سنگ گردیده؛
با دم پاییز عمر من کنایت از بهار روی زردی.
هم‌چنان که مانده از شب‌های دورادور
بر مسیر خامش جنگل
سنگ‌چینی از اجاقی خرد
اندرو خاکستر سردی
▨
نیما یوشیج
آبان ماه ۱۳۲۷
ـــــــــــــــــــــــــ
نشانه‌گذاری در شعر نیما یوشیج همیشه مجادله‌برانگیز بوده است. نشانه‌گذاری و متن شعر که در بالا آمده، بر اساس کتاب ِ مجموعه اشعار نیما یوشیج، انتشارات زرین، چاپ اول انجام گرفته است. اگرجه خوانش شاملو در برخی واژگان و جزییات، با این متن تفاوت دارد.

نیما یوشیج | اجاق سرد

▨ نام شعر: در فروبند
▨ شاعر: نیما یوشیج
▨ با صدای: احمد شاملو
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
ـــــــــــــــــــــــــــــــــ
در فروبند که با من دیگر
رغبتی نیست به دیدار کسی؛
فکر کاین خانه چه وقت آبادان
بود بازیچه‌ی دست هوسی.

هوسی آمد و خشتی بنهاد
طعنه‌یی لیک به بی‌سامانی،
دیدمش، راه از او جستم و گفت:
بعد از اینت شب و این ویرانی.

گفتم: آن وعده که با لعل لبت؟
گفت: تصویر سرابی بود آن.
گفتم: آن پیکر دیوار بلند؟
گفت: اشارت ز خرابی بود آن.

گفتم: آن نقطه که انگیخته دود؟
گفت: آتش زده‌ی سوخته‌ای ست،
استخوان‌بندی بام و در او
مرگ را لذت اندوخته‌ای‌ست.

گفتمش: خنده نبندد پس از این
آفتابی، نه چراغی با من.
گفت: آن به که بپوشی از شرم
چهره‌ی خویش به دست دامن.

دست غمناکان -گفتم- اما
از پس در به زمین می‌ساید.
-خنده آورد لبش- گفت: ولیک
هولی استاده به ره می‌پاید.

می‌درخشد گر افق، اهرمنی‌ست
نیم‌سوزیش به کف دود اندود.
مرد آن در که امیدش بگشاد
با بیابان هلاکش ره بود.
 
جاده خالی‌ست، فسرده‌ست امرود
هرچه می‌پژمرد از رنج دراز.
مرده هر بانگی در این ویران
هم‌چو کز سوی بیابان آواز.
وز پس خفتن هر گل، نرگس
روی می‌پوشد در نقشه‌ی خار.
در فروبند دگر هیچ‌کسی،
نیستش باکس رای دیدار.
▨
نیما یوشیج
فروردین ماه ۱۳۲۷
ـــــــــــــــــــــــــ
نشانه‌گذاری در شعر نیما یوشیج همیشه مجادله‌برانگیز بوده است. نشانه‌گذاری و متن شعر که در بالا آمده، بر اساس کتاب ِ مجموعه اشعار نیما یوشیج، انتشارات زرین، چاپ اول انجام گرفته است. اگرجه خوانش شاملو در برخی واژگان و جزییات، با این متن تفاوت دارد.

نیما یوشیج | در فروبند

▨ نام شعر: آی آدم‌ها
▨ شاعر: نیما یوشیج
▨ با صدای: احمد شاملو
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آی آدم‌ها که بر ساحل نشسته شاد و خندانید!
یک نفر در آب دارد می‌سپارد جان.
یک نفر دارد که دست و پای دایم می‌زند
روی این دریای تند و تیره و سنگین که می‌دانید.
آن زمان که مست هستید از خیال دست یابیدن به دشمن،
آن زمان که پیش خود بی‌هوده پندارید
که گرفتستید دست ناتوانی را
تا توانایّی بهتر را پدید آرید،
آن زمان که تنگ می‌بندید
بر کمرهاتان کمربند.
در چه هنگامی بگویم من؟
یک نفر در آب دارد می‌کُند بیهوده جان قربان!

آی آدم‌ها که بر ساحل بساط دلگشا دارید!
نان به سفره، جامه‌تان بر تن؛
یک نفر در آب می‌خواند شما را.
موج سنگین را به دست خسته می‌کوبد
باز می‌دارد دهان با چشم از وحشت دریده
سایه‌هاتان را ز راه دور دیده
آب را بلعیده در گود کبود و هر زمان بی‌تابیش افزون
می‌کند زین آب‌ها بیرون
گاه سر، گه پا.
آی آدم‌ها!
او ز راه دور این کهنه جهان را باز می‌پاید،
می‌زند فریاد و امید کمک دارد
آی آدم‌ها که روی ساحل آرام در کار تماشایید!
موج می‌کوبد به روی ساحل خاموش
پخش می‌گردد چنان مستی به جای افتاده. بس مدهوش
می‌رود نعره‌زنان. وین بانگ باز از دور می‌آید:
…«آی آدمها»-
و صدای باد هر دم دل‌گزاتر،
در صدای باد بانگ او رهاتر
از میان آب‌های دور و نزدیک
باز در گوش این نداها:
…«آی آدمها»
▨
نیما یوشیج - ۲۷ آذر ۱۳۲۰
ـــــــــــــــــــــــــ
نشانه‌گذاری در شعر نیما یوشیج همیشه مجادله‌برانگیز بوده است. نشانه‌گذاری و متن شعر که در بالا آمده، بر اساس کتاب ِ مجموعه اشعار نیما یوشیج، انتشارات زرین، چاپ اول انجام گرفته است.

نیما یوشیج | آی آدم‌ها

▨ نام شعر: داروگ
▨ شاعر: نیما یوشیج
▨ با صدای: احمد شاملو
▨ موسیقی: قطعه‌ی کجایی از کیهان کلهر و علی بهرامی فرد، از آلبومِ تنها نخواهم ماند
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
خشک آمد کشتگاه من
در جوار کشت همسایه.
گرچه می‌گویند: «می‌گریند روی ساحل نزدیک
سوگواران در میان سوگواران.»
قاصد روزان ابری، داروگ! کی می‌رسد باران؟

بر بساطی که بساطی نیست
در درون کومه‌ی تاریک من که ذره‌ای با آن نشاطی نیست
و جدار دنده‌های نی به دیوار اطاقم دارد از خشکیش می‌ترکد
-چون دل یاران که در هجران یاران-
قاصد روزان ابری، داروگ! کی می‌رسد باران؟
▨
نیما یوشیج
ـــــــــــــــــــــــــ
نشانه‌گذاری در شعر نیما یوشیج همیشه مجادله‌برانگیز بوده است. نشانه‌گذاری و متن شعر که در بالا آمده، بر اساس کتاب ِ مجموعه اشعار نیما یوشیج، انتشارات زرین، چاپ اول انجام گرفته است.

نیما یوشیج | داروگ

▨ نام شعر: مهتاب
▨ شاعر: نیما یوشیج
▨ با صدای: احمد شاملو
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
می‌تراود مهتاب
می‌درخشد شب‌تاب،
نیست یک‌دم شکند خواب به چشم کس و لیک
غم این خفته‌ی چند
خواب در چشم ترم می‌شکند.

نگران با من استاده سحر
صبح می‌خواهد از من
کز مبارک دم او آورم این قوم به جان باخته را بلکه خبر
در جگر لیکن خاری
از ره این سفرم می شکند.

نازک آرای تن ساق گلی
که به جانش کِشتم
و به جان دادمش آب
ای دریغا! به برم می‌شکند.

دستها می سایم
تا دری بگشایم
بر رعبت (عبث) می‌پایم
که به درکس آید
در و دیوار به هم ریخته‌شان
برسرم می شکند.

می‌تراود مهتاب
می درخشد شب‌تاب؛
مانده پای آبله از راه دراز
بر دَمِ دهکده مردی تنها
کوله‌بارش بردوش
دست او بر در، می‌گوید با خود:
غم این خفته‌ی چند
خواب در چشم ترم می‌شکند.
▨
نیما یوشیج - ۱۳۲۷ 
ـــــــــــــــــــــــــ
نشانه‌گذاری در شعر نیما یوشیج همیشه مجادله‌برانگیز بوده است. نشانه‌گذاری و متن شعر که در بالا آمده، بر اساس کتاب ِ مجموعه اشعار نیما یوشیج، انتشارات زرین، چاپ اول انجام گرفته است.

نیما یوشیج | مهتاب

▨ نام شعر: تلخ
▨ شاعر: نیما یوشیج
▨ با صدای: احمد شاملو
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
ـــــــــــــــــــــــــــــــ
پای آبله ز راه بیابان رسیده‌ام
بشمرده دانه‌دانه کلوخ خراب او
برده به سر به بیخ گیاهان وآب تلخ

در بر رخم مبند که غم بسته بر درم
دل‌خسته‌ام به زحمت شب زنده داریم 
ویرانه‌ام زهیبت آباد خواب تلخ

عیبم مبین که زشت و نکو دیده‌ام بسی
دیده گناه کردن شیرین دیگران
وز بی‌گناه دل‌شدگانی ثواب تلخ

در موسمی که خستگی‌ام می‌برد ز جای
با من بدار حوصله، بگشای در ز حرف
اما در آن نه ذره عتاب و خطاب تلخ

چون این شنید بر سر بالین من گریست
گفتا: «کنون چه چاره؟» بگفتم «اگر رسد
با روزگار هجر و صبوری، شراب تلخ»
▨
نیما یوشیج - آبان ماه ۱۳۲۷
ـــــــــــــــــــــــــ
نشانه‌گذاری در شعر نیما یوشیج همیشه مجادله‌برانگیز بوده است. نشانه‌گذاری و متن شعر که در بالا آمده، بر اساس کتاب ِ مجموعه اشعار نیما یوشیج، انتشارات زرین، چاپ اول انجام گرفته است.

نیما یوشیج | تلخ

▨ نام شعر: مرغ غم
▨ شاعر: نیما یوشیج
▨ با صدای: احمد کیایی
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
ـــــــــــــــــ
روی این دیوار غم، چون دود رفته بر زبر
دائما بنشسته مرغی، پهن کرده بال و پر
که سرش می‌جنبد از بس فکر غم دارد به سر.

پنجه‌هایش سوخته؛
زیر خاکستر فرو،
خنده‌ها آموخته؛
لیک غم بنیادِ او.

هر کجا شاخی‌ست برجا مانده و بی‌برگ و نوا
دارد این مرغ کدر بر رهگذار آن صدا.
درهوای تیره‌ی وقت سحر سنگین به جا.
او نوای هر غمش برده از این دنیا به در،
از دلی غمگین دراین ویرانه می‌گیرد خبر.
گه نمی‌جنباند از رنجی که دارد بال و پر.

هیچکس او را نمی‌بیند، نمی‌داند که چیست.
بر سرِ دیوار این ویرانه‌جا فریاد کیست.
و به جز او هم در این ره مرغ دیگر راست زیست.


می‌کشد این هیکل غم از غمی هر لحظه، آه
می‌کند در تیرگی‌های نگاهِ من نگاه
او مرا در این هوای تیره می‌جوید به راه.

آهِ سوزان می‌کشم هر دم در این ویرانه من
گوشه بگرفته منم، در بندِ خود، بی‌دانه من
شمع چه؟ پروانه چه؟ هر شمع هر پروانه من.

من به پیچاپیچ این لوس و سمج دیوارها
بر سر خطی سیه چون شب نهاده دست و پا
دست و پایی می‌زنم چون نیمه‌جانان بی‌صدا.

پس بر این دیوارِ غم، هر جاش بفشرده به هم،
می‌کشم تصویرهای زیر و بالاهای غم
می‌کشد هر دم غمم، من نیز غم را می‌کشم.

تا کسی ما را نبیند
تیرگی‌های شبی را
که به دل‌ها می‌نشیند،
می‌کنم از رنگِ خود وا.

ز انتظارِ صبح با هم حرف‌هایی می‌زنیم
با غباری زردگونه، پیله بر تن می‌تنیم
من به دست، او با نُگِ خود، چیزهایی می‌کنیم .
▨ 
نیما یوشیج
آبان ۱۳۱۷

نیما یوشیج | مرغ غم | صدای احمد کیایی

▨ نام شعر: جاده خاموش است
▨ شاعر: نیما یوشیج
▨ با صدای: احمد کیایی
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
ـــــــــــــــــ
جاده خاموش ست، از هر گوشه‌ی شب هست در جنگل.
تیرگی (صبح از پی‌اش تازان)
رخنه‌یی بی‌هوده می‌جوید
یک نفر پوشیده در کنجی
با رفیقش قصه‌ی پوشیده می‌گوید

بر در شهر آمد آخر کاروان ما زه راه دور -می گوید-
با لقای کاروان ما، (چنان کآرایش پاکیزه‌اش هر لحظه می‌آراست).
مردمان شهر را فریاد برمی‌خاست
آن‌که او این قصه‌اش در گوش، اما
خاسته افسرده‌وار از جا
شهر را نام و نشان هر لحظه می‌جوید.
و به او افسرده می‌گوید:
مثل این که سال‌ها بودم در آن شهر نهان مأوا»
مثل این‌که یک زمان در کوچه‌یی از کوچه‌های او
داشتم یاری موافق شاد بودم با لقای او«.

جاده خاموش‌ست اما هم‌چنان شب هست در جنگل
تیرگی (صبح از پی‌اش تازان)
رخنه می‌جوید
یک نفر پوشیده بنشسته
با رفیقش قصه‌ی پوشیده می‌گوید.
▨ 
نیما یوشیج
هفتم اسفند ماه ۱۳۲۸

نیما یوشیج | جاده خاموش است | صدای احمد کیایی

▨ نام شعر: شکسته‌پر
▨ شاعر: نیما یوشیج
▨ با صدای: احمد کیایی
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
ـــــــــــــــــ
نزدیک شد رسیدن مرغِ شکسته‌پر
هی پهن می‌کند پَر و هی می‌زند به در
زین حبس‌گاه سر
آواز می‌دهد به همه خفتگان ما
در کارگاهِ روشنِ فکرِ جوانِ ما
بیدار می‌کند همه شورِ نهان ما.

بر بام این سرای که کردش ستم نگون
استاده است هم‌چو یکی گوی واژگون
می‌کاودش دو چشم
تا چهره‌های مرگ‌نما را کند جدا
از چهره‌های خشم
تا فکرهای گمشدگان را
که کارشان همیشه ویرانه کردن است
و آثار این خرابی‌شان هر دم به گردن است
از فکرهای دیگر یک سوی تر کند.
تا نیم مردگان را
کافسرده شوقشان، هم از او با خبر شوند
اول به رنگ‌های دگر روی می‌کند
تردید می‌فزاید
در ساحتِ غبارِ پر از شکلِ جانور.
تصویر آتشی بنماید
با سوزشی دگر.

می‌سوزد آن‌چه بینی
وز خشم، چیزهای سیه می‌کند سفید
آن‌گاه می‌نماید از این سقفِ تیره سر
یعنی دمید از پس شام سیه سحر
نزدیک شد رسیدن مرغ شکسته پر.
▨ 
نیما یوشیج
دی ماه ۱۳۱۹

نیما یوشیج | شکسته پر | صدای احمد کیایی

▨ نام شعر: او را صدا بزن
▨ شاعر: نیما یوشیج
▨ با صدای: احمد کیایی
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
ـــــــــــــــــ
جَیب سحر شکافته ز آوای خود خروس
می خواند.
بر تیزپای‌دلکش آوای خود سوار
سوی نقاط دور
می راند.
بر سوی درّه‌ها که در آغوش کوه‌ها
خواب و خیال روشن صبحند.
بر سوی هر خراب و هر آباد
هر دشت و هر دمن
او را صدا بزن!
بسیار شد به خواب
این خفته‌ی فلج.
در انتظار یک
روز خوش فرج.
پیوندهای او
گشتند سرد
از بس که خواب کرد
از بس که خواب کرد
بیم است کاو نخیزد از رخوت بدن
او را صدا بزن!
کوچید کاروان که به ده بود. مدتی است
در چادر سفید عروس ایستاده است
با چه طراوتی
زیر «شماله» می گذرد ده. جدار راه
چیده شده است با
تنهایی از زنان
تنهای مردها
تنهای برهنه
تنهای ژنده‌پوش
آورده شادی همگان را به کار جوش.
و یک کمر بزرگ شده‌ست آشیانه تا
قاپد هر آن صدای گریزنده از دهن
او را صدا بزن!
آ وقت کاو رسید
چار اسبه از رهش،
در قلعه کس ندید
زین رو به گوشه‌ای
رفت و بیارمید.
پای آبله ز راه و تنش کوفته شده
گویی خیال زندگی‌اش از ره دماغ
با ناامیدی‌ای نه‌به‌جا روفته شده،
اما کنون که خسته تن از جنگ تن به تن
او را صدا بزن!
گرگی کشید کلّه و از کوه شد به زیر
مطرود دل‌پلید
بر تخته بست امید
(هر شکل نابه‌جای نهان
در گوشه‌های معرکه می‌ماند)
تا دید کاو خروس
می‌خواند؛
و آوای او چو ضربت بر قطعه‌ی چدن
او را صدا بزن!
▨ 
نیما یوشیج
دی ماه ۱۳۲۵

نیما یوشیج | او را صدا بزن | صدای احمد کیایی

▨ نام شعر: در شب سرد
▨ شاعر: نیما یوشیج
▨ با صدای: احمد کیایی
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
ـــــــــــــــــ
در شب سرد زمستانی
کوره‌ی خورشید هم، چون کوره‌ی گرم چراغ من نمی‌سوزد
و به مانند چراغ من
نه می‌افروزد چراغی هیچ،
نه فروبسته به یخ ماهی که از بالا می‌افروزد.

من چراغم را در آمد رفتن همسایه‌ام افروختم در یک شب تاریک
و شب سرد زمستان بود،
باد می‌پیچید با کاج،
در میان کومه ها خاموش
گم شد او از من جدا زین جاده‌ی باریک
و هنوزم قصه بر یاد است
وین سخن آویزه‌ی لب:
«که می‌افروزد؟ که می‌سوزد؟
چه کسی این قصه را در دل می اندوزد؟»
در شب سرد زمستانی
کوره‌ی خورشید هم، چون کوره‌ی گرم چراغ من نمی‌سوزد.
▨ 
نیما یوشیج
دی ماه ۱۳۲۹

نیما یوشیج | در شب سرد | صدای احمد کیایی

▨ نام شعر: قو
▨ شاعر: نیما یوشیج
▨ با صدای: احمد کیایی
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
ـــــــــــــــــ
صبح چون روی می‌گشاید مهر
روی دریای سرکش و خاموش
می‌کشد موج‌های نیلی چهر
جبّه‌ای از طلای ناب به دوش.

صبحگه، سرد و تَر، در آن دم‌ها
که ز دریا نسیم راست گذر،
گل مریم، به زیرشبنم‌ها
شستشو می‌دهد بر و پیکر.

صبحگه، که‌انزوای وقت و مکان
دل‌رباینده است و شوق افزاست،
بر کنارِ جزیره‌های نهان
قامت با وقار قو پیداست.

آن‌چنانی که از گلی دسته
پیش نجوای آب‌ها تنها،
وسط سبزه‌ی خزه‌بسته
تنش از سبزه بیشتر زیبا.

می‌دهد پایِ خود تکان، شاید
که کُند خستگی ز تن بیرون.
بال‌های سفید بگشاید
بپرد دربرابر هامون.

بپرد تا بدان سوی دریا
در نشیبِ فضای مثل سحر،
برود از‌جهان خیره‌ی ما
بزند در میان ظلمت، پَر.

برود در نشیمن تاریک
با خیالی که آن مصاحب اوست،
در خطِ روشنی چو مو باریک
بیند آن چیزها که در خورِ قوست.

لکّ ابری که دور می‌مانَد
موج‌هایی که می‌کنند صدا،
وندر آن‌جا کسی نمی‌داند
که چه اشکال می‌شوند جدا.

لیک مرغ جزیره‌های کبود،
در همین دم که او به تنهایی
سینه خالی ز فکر بود و نبود
می‌کند فکرهای دریایی.

نظر انداخته سوی خورشید،
نظری سوی رنگ های رقیق
با تکانی به بال‌های سفید
بجهیده‌ست روی آبِ عمیق.

برخلافِ تصورِ همه، او
مانده دیوانه‌ی حکایت آب
گر کسی هست یا نه، ناظرِ قو
قو در آغوشِ موج‌هاست به خواب.
▨ 
نیما یوشیج
بیستم فروردین ماه ۱۳۰۵

نیما یوشیج | قو | صدای احمد کیایی

▨ نام شعر: مادری و پسری
▨ شاعر: نیما یوشیج
▨ با صدای: احمد کیایی
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
ــــــــــــــــــ
در دل کومهٔ خاموش فقیر
خبری نیست، ولی هست خبر
دور از هرکسی آن جا، شب او
می‌کند قصه ز شب‌های دگر.
کوره می‌سوزد و هر شعله به رقص
دم‌به‌دم می‌بردش بند از بند
این سکونت که در آن جاست به پا
با سکوت شب دارد پیوند.
اندر آن خلوت‌جا، پنداری
می‌رسد هر دمی از راه کسی
لیک نیست، امیدی ست کزآن
می‌رود، بازمی‌آید نفسی.
مثل این است دراین کومهٔ خرد
بس کسان دست به گردن مرُدند
وین زمان یک پسرک با مادر
زآن ِاین کومهٔ تنگ و خردند.
فقر از هر چه که در بارش بود
داد آشفته در این گوشه تکان
مادری و پسری را بنهاد
پی نان خوردنی، امّا کو نان؟!
قصه می گوید مادر ز پدر
یعنی از شوی که نیست
می‌خورد از تن او فقر و رخان
زرد از او می‌شود، این است خبر
در دل کومهٔ ویران پی زیست.
روزها رفته که او نامده است
گرچه او رفت که باز آید زود
کس نمی‌داند اکنون به کجاست
روی این جادهٔ چون خاکستر.
زیر این ابر کبود
کس ندارد خبر از هیچ‌کسی
شب دراز است و بیابان تاریک
پیش دیوار یکی قلعه‌خراب.
ماه سرد و غمگین.
خرد می‌گردد در نقشهٔ آب
زیر چند اسپیدار
شکل‌ها می‌گذرند
مثل این ست که چشمانی باز
سویشان می‌نگرند.
پسر آماده هراسیدن را
بدن نرمش در ژنده خموش
گوش بسته است به حرف مادر
موی او ریخته ژولیده به گوش.
هست بر جای هنوز
زیر چشمان درشت وی و بر روی نزار
دانه اشکش کافتاده فرود
دانه لعلی یعنی
که می‌ارزد به هزار و دو هزار.
به هزار آن همه بی‌درد کسان
به هزار آن همه آدم به دروغ
در دل مردم از آن بی‌هنران
نه امیدی نه نشاطی نه فروغ.
می‌زند دور نگاه پسرک
می‌کند حرفش از حرف دگر
نگذرانیده سه پاییز هنوز
خواهش لقمهٔ نانی کرده
دِلکشَ خون و همه خون به جگر.
تا بیآرامد طفلکَ معصوم
می‌فریبد پسرش را مادر
می‌نماید پدرش را در راه
«آی! آمد پدرش،
نان او زیر بغل
از برای پسرش»
همه سر چشم شده‌ست و همه تن
ز اسم نان از لب مادر پسرک
پای تا سر شده مادر افسون
به پسر تا بنماید پدرک.
زین سبب آنچه که می‌گوید و داده‌ست به او عقل معاش
همه حرفی ست دروغ !
لیک در زندگی تیره شده
در نمی‌گیرد از این حرف فروغ.
حرفی این گونه برای فرزند
هم‌چو زهر است به کام مادر
رنج می‌آورد این رنجش خشم
چون پشیمان شده‌ای از گنهی
اشک پر می‌کندش حلقهٔ چشم.
با چه سیما معصوم
با چه حالت غمناک
پسرک باز بر او دارد گوش
او نمی‌داند مادر به نهان
می‌زداید اشکش را
که به دل دارد رنجی خاموش
او نمی داند از خواهش نان
اشکشان نیست به چشم
بچه‌های دگران.
او نمی‌داند از این خانه به در خندانند
پسران با پدران.
پیش چشم‌تر او نقشهٔ نانی که از او می‌طلبند
نقشهٔ زندگی این دنیاست
چو به لب می‌مکد او آب دهان
نان دل‌افسرده‌کنانش معناست.
می‌کشد آه چو تیر از ره زخم
می‌رود با نگه خود سوی نان
آنچه می‌بیند گر هست ار نیست
روی نان می‌باشد، روی نان.
هر چه شکلی شده تا بنماید
پدری نان در دست
به خیالش به ره پلّه‌خراب
پدرش آمده است، استاده‌ست.
لیک براین ره ویرانه به جا
کیست کاو می‌رسد از ره، چه کسی ست؟
زین بیابان که مزار من و توست
سال‌ها هست که بانگ جرسی‌ست.
از درون سوی سرا
سایهٔ مرگ فقط می‌گذرد
فقر می‌خواند آوای فنا
می‌سراید غم، آهنگ شکست.
از برون سوی، نه پُر ز آن‌ها دور
سایه گسترده بیدی به چمن
می دَوَد جوی خموش
مه تهی می‌کند از خنده دهن.
تا پر از خنده بنوشید شما
دست در دست کسی کان دانید
خوش و خوشحال بنوشید شما
غزلی را شنوید
وصف خالی و لبی
بی خیال ازهمه هست، از همه نیست
بگذرانید شبی
همچنان مرده که نیست
خبریش از زنده.
ای سراب باطل
ای امّید نه کسی را محرم
همچو بر آب حباب
که نپاید یک دم
روزها ابر بر این کشت گذشت.
روی این درّه براین دامنه بر این منظر
از پس خنده‌ی یک برق سمج
شد تن کشت به جان سوخته‌تر.
دم ابری چرکین
چرک‌تر از دلتان
چون دمل باز شد و گشت تهی
جز به دلتنگی لیکن نفزود
وز برای آنان
زندگی بود بدین گونه که بود.
کو پدر؟ کو پدرش؟ آن که ز ره می‌رسد او افسونی‌ست.
از پی آن که سخن ساز دهید
دلگشا مضمونی ست.
زن به دل خسته صدا بگرفته
می‌رود هر نگهش، می‌آید
گوئیا داده به خود نیز فریب
چشم او می‌پاید
آری این ست که او
نه به خود دست به جا می‌ساید
زیر انگشتش زرد و لاغر
جان گرفته به تکاپوی خیال
هر خیالی که نماید منظر.
چون نمی بیند چیزی به سرِ جای و درست
سوی خود آمده باز
باز می گوید آن حرف نخست:
« آی آمد پدرش !
همهٔ جانش شتاب
به هوای پسرش »
پسرک باز پی نان و پی دیدن روی پدرش
رفته او را نگه از راه نگاه مادر
هر زمان چشم بر او می دوزد
در دل کوره همان‌گونه که بود
هیمه‌ای چند به هم آمده جمع
پک‌وپک می‌سوزد
می رود دودش بالا، سوی بام.
▨
نیما یوشیج
پنجم اردیبهشت ماه ۱۳۲۳

نیما یوشیج | مادری و پسری | صدای احمد کیایی

▨ نام شعر: مرغ شباویز
▨ شاعر: نیما یوشیج
▨ با صدای: احمد کیایی
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
ــــــــــــــــــ
به شب آویخته مرغ شب‌آویز
مُدامش کارِ رنج‌افزاست چرخیدن.
اگر بی‌سود می‌چرخد
وگر از دست‌کارِ شب، در این تاریک‌جا، مطرود می‌چرخد...
به چشمش هر چه می‌چرخد، ـــ چو او بر جای ـــ
زمین، با جایگاهش تنگ.
و شب، سنگین و خون‌آلود، برده از نگاهش رنگ
و جاده‌های خاموش ایستاده
که پای زنان و کودکان با آن گریزانند
چو فانوسِ نفس‌مرده
که او در روشنایی از قفای دود می‌چرخد.
ولی در باغ می‌گویند:
«به شب آویخته مرغ شباویز
به پا، ز آویخته ماندن، بر این بامِ کبود‌اندود می‌چرخد.»
▨
نیما یوشیج
۱۳۲۹
ـــــــ
پی‌نوشت اول: در برخی نسخه‌ها «و شب، سنگین و خون‌آلود» به صورت «و شب سنگینِ خون‌آلود» ضبط شده است که انتخاب ما این بود که با واو اجرا شود.
پی‌نوشت دوم: در برخی از نسخه‌ها «و جاده‌های خاموش ایستاده» به صورت «و جاده‌های خاموش ایستاد» ضبط شده که در این حالت علاوه بر شکست وزنی، نحوِ جمله و فضای محاکات شعر بر هم می‌خورد و به نظر ما آشکارا غلط است.

Copy of شعرهای نیما یوشیج | پالایش شده | Nima Youshij

Mehrali Razaghmanesh