آهنگ و شعر از محمّدعلی امیرجاهد

بهار است و هنگام گشت، قمرالملوک وزیری، بیات ترک

کریستینا پری روسی، شاعر و قصه‌نویس بزرگ اروگوئه‌ای در سال ۱۹۴۱ در مونته‌ویدئو به دنیا آمد. از وقتی ادبیات آمریکای لاتین، پا به پای انقلاب‌هایش، غریو هویت و استقلال بلند کرد، کریستینا به عنوان یکی از موثرترین چهره‌های این جریانِ «بوم» یا «غریو»، بی‌خستگی قلم زد و نقشی نازدودنی در خلق «واقعیتی دیگر» برای جهان زخمیِ ما ایفا کرد. در همان جوانی، به عنوان عضو مستقل به جنبش چریکی توپاماروس پیوست که همچون خواهران و برادران انقلابی‌اش در آمریکای لاتین یک جریان چپ با گرایش مارکسیست‌- لنینیست بود: البته با قرائتی بومی. شعار جنبش این بود: «کلمات جدایمان می‌کنند، اما عمل‌است که ما را متحد می‌کند.» جوانانِ این جنبش، به بانک‌ها حمله می‌کردند، به نظامیان و دیپلمات‌های فاسد. پس از استقرار دیکتاتوری نظامی در اوروگوئه، اعضای جنبش یا کشته شدند، یا زندانی و یا به تبعید رفتند. از اعضای توپاماروس،‌ احتمالا در ایران، بسیاری با فیگور خوزه موخیکا آشنایند که به فقیرترین رئیس‌جمهور جهان شهرت داشت. کریستینا، مثل بسیاری دیگر از همقطارانش به تبعید رفت. مدتی کوتاه در فرانسه زیست و در نهایت ساکن اسپانیا شد.

کتاب «ایالت تبعید»، دفتر شعری‌ست که در آنتولوژی‌های مختلف، تاریخ‌های انتشار متفاوتی را به خود دیده است. شعرها، بیشتر در همان سال‌های نخست تبعید نوشته شدند: یعنی چیزی بین ۱۹۷۲ تا ۱۹۷۴، بخشی در پاریس و بخشی در اسپانیا. در همین سال‌های نخست، دوست نزدیک کریستینا، خولیو کورتازار، به او کمک کرد تا ساکن ایالت تبعید شود. نسخه‌ای که در این دفتر می‌خوانید، از روایت چاپ سال ۲۰۰۳ این دفتر ترجمه شده است. ترجمه‌ی این شعرها، مرا به سفری برد در زبان فارسی که آسان نبود. نخست از این جهت که نوع شعریت من و کریستینا از یک جنس نیست. وجه روایی شعرهای کریستینا، با تجربه‌ی روایت در شعر من متفاوت است. از طرف دیگر، در زبان اسپانیایی، بین زبان محاوره و مکتوب مغاکی از ان دست وجود ندارد که در زبان فارسی هست. با یک چرخش قلم، شعر از ساحت محاوره به ساحت مکتوب می‌رسد و از این رو، دشوار است که بتوان همان ریتم و جنس زبان را در فارسی اجرا کرد که حتی افعال در دو وجه زبان، متفاوت از هم صرف می‌شوند. نوع زبان محاوره‌ی کریستینا، از اشکال استروتیپیکال و منقح زبان در شاملو و دیگران عمیقا جداست. زبان، قصد خودنمایی ندارد. بلاغت‌اش را فریاد نمی‌زند. تظاهر نمی‌کند.

نکته‌ی مهم دیگری که باید درباره‌ی این کتاب توضیح بدهم، به نوع تغزل شعرها بر می‌گردد. کریستینا، هم‌جنس‌گراست. حتی در سال‌های دشوار دهه‌ی هفتاد، این واقعیت را پنهان نکرد و البته هزینه‌اش را با انزوا و گاه طردشدگی پرداخت. بخش زیادی از مقالاتش به مسئله‌ی جنسیت، توحش پدرسالاری و نهادهای مربوطه‌ بر می‌گردد. کریستینا، این مسائل را در زبان می‌کاود، در تاریخ استعمار، در زیبایی‌شناسی‌های آن و استروتایپ‌ها. در بعضی از شعرهای این کتاب، باید این نکته را در نظر آورد. شاعر، نه فقط «زن» که «همجنس‌گرا» هم هست. در این کتاب، با چند وجه هویت تن تبعیدی روبروئیم: یک مبارز چپ، یک زن، یک هم‌جنس‌گرا، یک آمریکای لاتینی و یک فرد فقیر. فی‌المثل، او ساکن محله‌ی فقیر مهاجران بود. روزی در تلویزیون ظاهر می‌شود و فردا تمام محله طردش می‌کند، چون بر این باورند که هرکه تصویرش در تلویزیون در می‌آید‌، لاجرم پولدار است و روایت فقرش دروغین.

کتاب تقدیم می‌شود به مادران خاوران و مبارزه‌ی بی‌امانشان

Cristina Peri Rossi | Estado de exilio | Mohsen Emadi

▨ نام شعر: اعتراف (از دفتر مصیبتی زیر آفتاب) 
▨ شاعر:رضا براهنی
▨ با صدای: شاعر
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
ــــــــــــــ
چون شیشه‌ای شکسته
پراکنده
از آسمان ِ آبی سوزنده
بر روی ریگ‌های بیابان‌ها
از من شکسته‌تر کسی آیا
هست؟
وان چشم‌های میخی زیباشان
باور نمی‌کنند مگر،
روزی
من سطح آینه‌ای بودم
که گیسوان لیلی و لیلی‌ها
در جاده‌های رنگی تاریخی
از من بسوی بادیه جاری بود؟
پرویزَنان آبی و ناب ستارگان
باور نمی‌کنند مگر،
روزی،
بر من که سطح آینه‌ای بودم
- چون چشمه‌ای خنک، به زمان صبح -
آن کاروان نافه‌ی آهوها
چون عابدان به سجده می‌افتادند؟
باور نمی‌کنند مگر،
روزی
غضروف پنجه‌های کبوترها
بر من که سطح آینه‌ای بودم
پروانه‌سان به رقص می‌آغازید؟
و جفت
جفت محرم خود را
می‌جست
در من که سطح آینه‌ای بودم؟
بسیار گشنه بودم،
تصویرهایی از همه‌جا در خود
انبار کرده بودم،
و مثل ماده آهوی آبستن
که فکر بچه آهوی خود باشد
سنگین‌تر از همیشه براهم رفتم
آیا
پرویزَنان آبی و ناب ستارگان
دیگر مرا به یاد نمی‌آرند؟
قرنی؟
نه!
قرن‌هایی
بر من گذشته است
پوسیدگی
- باد پلید و سرخ، وزیده‌ست -
وین جنگل نگار نشینان را
با یک نفس که مثل شبیخون ظلمت است،
پوسانده است
پرویزَنان آبی و ناب ستارگان
دیگر مرا به یاد نمی‌آرند
ای دوست!
آن دست‌های کوچک عاشق را
بر روی پلک‌های کسی دیگر بگذار،
زیرا،
اکنون چو تازیانه فرو می‌آیند
و آن مخمس زیبا را
- انگشت‌های ناب بلندت را -
تعویذ بازوان کسی دیگر کن!
زیرا،
هنگام اعتراف رسیده ست:
ارواح شوم آینه‌ها را
من
احضار کرده‌ام
و اعتراف وحشت از شب را
آغاز کرده‌ام:
در روز و روزگاری،
که مردم قلمرو وحشت
همچون کبوتران مهاجر بودند،
و خانه‌ی خودم،
تبعیدگاه قلب خودم بود
من خویش را،
بر روی صفحه‌ها متلاشی کردم:
گاهی، چو خرده نانی،
بر سفره‌های خالی کفترها،
بسیار بار، اما،
چون شیشه‌ای شکسته
پراکنده
بر روی ریگ‌های بیابان‌ها
از من شکسته‌تر کسی آیا هست؟

پروی َزنان آبی و ناب ستارگان
آیا مرا به یاد نمی آرند؟
وان چشم های میخی زیباشان
باور نمی‌کنند مگر
روزی
من (مثل) سطح آینه‌ای بودم
که گیسوان لیلی و لیلی‌ها
در جاده‌های رنگی تاریخی
از من به سوی بادیه جاری بود؟
پرویزَنان آبی و ناب ستارگان
باور نمی‌کنند مگر
روزی
بر من که سطح آینه‌ای بودم
- چون چشمه‌ای خنک، به زمان صبح -
آن کاروان نافه‌ی آهوها
چون عابدان به سجده می‌افتادند؟
باور نمی‌کنند مگر
روزی
غضروف پنجه‌های کبوترها
بر من که سطح آینه‌ای بودم
پروانه‌سان به رقص می‌آغازید؟
و جفت
جفت محرم خود را
می‌جست
در من که سطح آینه‌ای بودم؟
بسیار گشته بودم
تصویرهایی از همه‌جا در خود
انبار کرده بودم
و مثل ماده آهوی آبستن
که فکر بچه آهوی خود باشد
سنگین‌تر از همیشه به راهم رفتم

آیا
پرویزَنان آبی و ناب ِ ستارگان
دیگر مرا به یاد نمی‌آرند؟

قرنی؟
نه!
قرن‌هایی
بر من گذشته است
پوسیدگی
- باد پلید و سرخ، وزیده‌ست -
وین جنگل نگارنشینان را
با یک نفس که مثل شبیخون ظلمت است،
پوسانده است
پرویزَنان آبی و ناب ستارگان
دیگر مرا به یاد نمی‌آرند

ای دوست!
آن دست‌های کوچک عاشق را
بر روی پلک‌های کسی دیگر بگذار
زیرا
اکنون چو تازیانه فرو می‌آیند
وان ((مرمر)) مخمس زیبا را
- انگشت‌های ناب بلندت را -
تعویذ بازوان کسی دیگر کن!
زیرا،
هنگام اعتراف رسیده ست:
ارواح شوم آینه‌ها را
احضار کرده‌ام
و اعتراف وحشت از شب را
آغاز کرده‌ام:
در روز و روزگاری
که مردم ِ قلمرو ِ وحشت
مثل کبوتران مهاجر بودند
و خانه‌ی خودم
تبعیدگاه قلب خودم بود
من خویش را،
بر روی صفحه‌ها متلاشی کردم:
گاهی، چو خرده نانی
بر سفره‌های خالی کفترها
بسیار بار، اما
چون شیشه‌ای شکسته
پراکنده
بر روی ریگ‌های بیابان‌ها

از من شکسته‌تر کسی آیا هست؟
▨
دکتر رضا براهنی
از دفتر مصیبتی زیر آفتاب

رضا براهنی | اعتراف

▨ شعر: خطاب به پروانه‌ها
▨ شاعر: رضا براهنی
▨ با صدای: رضا براهنی
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
ــــــــــــــ
شبانه‌روز من از سرسرای سبز سروهای شما می گذشت
پروانه‌های از جان گذشته‌ی گذشته و آینده
حرامیانی که ماه‌های مرا از آسمان‌ها، از فصل‌ها و از رواق‌های عاشقانه به یغما می‌بردند
اکنون تسلیم می‌شوند
هان بنگرید! من، پهلو به پهلوی خیل نهنگ‌های جوان غوطه می‌خورم
فانوس فلس‌هاي ماهيان اقيانوس ... بر منظر من است
در مرتع سماع هزاران هزار كوسه ... گرداب‌هاي سرخ جهان را مي‌رقصانم
و پله‌هاي قزل‌آلا ... از چشم‌هاي من ... هماره مسافر‌هاي زيبا را ... به كهكشان كشف‌هاي
جديدم مي‌آورند
شبكور‌هاي كيهاني
در ظلمتي ابدي مي‌چرخند
اما من
يك آسمان نو
از عشق ِ آفتاب‌هاي جوان آفريده ام
از آسمان نهفته نخواهم داشت
كه چشم‌هاي من همه را ديده ‌‌ست
ماهي دو‌شقه مي‌گذرد از كنار ابر
چون ذوالفقاري بي‌قبضه
ديده ‌‌ست چشم‌هاي من همه را ديده‌ ست
حرامياني كه ماه‌هاي مرا از آسمان‌ها، از فصلها و از رواق‌هاي عاشقانه به يغما مي‌بردند
اكنون
تسليم مي‌شوند
شبانه‌روز من از سر‌سراي سبز سرو‌هاي شما می‌گذشت
پروانه‌هاي از جان گذشته‌ي گذشته و آينده
از چشم آدميان، روزي
يا مثل خداي رومي پنهان خواهم شد
يا مثل شمس هموطنم
در غوغایی مشكوك و رمزواره و گستاخ جان خواهم داد
با چشم باز در صف نظارگان بايستيد؛ پهلو به پهلوي خيل نهنگ‌هاي جوان
غوطه مي‌خورم
ديده‌ ست چشم‌هاي من همه را
ديده ست
▨
هشتم تا دهم خرداد ماه ۱۳۷۰
تهران
از کتاب خطاب به پروانه ها، صفحه ۴۱

رضا براهنی |  خطاب به پروانه‌ها

▨ نام شعر: لال‌پرست (کمالِ دار برای من کمال پرست)
▨ شاعر: محمدعلی بهمنی
▨ با صدای: محمدعلی بهمنی
▨ پالایش و تنظیم: شهروز کبیری
___________
 شدیدا به شما پیشنهاد می‌کنم آلبوم صوتی «گاهی دلم برای خودم تنگ می‌شود» را از بیپ تیونز تهیه کنید. این آلبوم شامل ۱۳ غزل ناب، با صدای شاعر است.
___________
در این زمانه‌ی بی های‌و هویِ لال‌پرست
خوشا به حالِ کلاغانِ قیل‌و‌قال پرست

چگونه شرح دهم لحظه‌لحظه‌ی خود را
برای این همه ناباورِ خیال‌پرست؟

به شب‌نشینیِ خرچنگ‌های مردابی
چگونه رقص کند ماهیِ زلال‌پرست

رسیده‌ها چه غریب و نچیده می‌افتند
به پایِ هرزه‌علف‌های باغِ کال‌پرست

رسیده‌ام به کمالی که جز اَنالحق نیست
کمالِ دار برای منِ کمال‌پرست

هنوز زنده‌ام و زنده بودنم خاری است
به تنگ چشمیِ (چشم تنگی) نامردمِ زوال‌پرست
▨
محمدعلی بهمنی
از کتاب شعر: گاهی دلم برای خودم تنگ می‌شود
صفحه‌ی ۱۹
ــــــــ
در خوانشِ شاعر از مصرع آخر، گفته شده «تنگ چشمیِ» ولی در کتاب (چاپ هشتم در اختیار بنده هست) نوشته شده: «چشم تنگی»

محمدعلی بهمنی | لال پرست

Az An Man - My instant Sensation (Instrumental)

گزیده‌ای از شعر «آزادی و تو»، بیژن الهی
Music: Olafur Arnalds
Image: Bijan Elahi

Poetry Recitations

Bijan Elahi: Azadi va To

اجرای خصوصی در کاروانسرای قصر بهرام گرمسار از شهرهای استان سمنان

اجرای ۱۵ مهرماه سال ۱۳۸۹ – بیات زند


دریافت از سایت خصوصی:
http://Khosousi.com/NKBAq


دریافت از کانال تلگرام
https://t.me/Khosousi/5054


غمش در نهان‌خانهٔ دل نشیند
به نازی که لیلی به محمل نشیند
به‌نازم به بزم محبّت که آنجا
گدایی به شاهی مقابل نشیند

فریاد از آن نرگس مستی که تو داری
آه از دل بیگانه پرستی که تو داری
ترسم که یکی زاهل وفا زنده نماند
در کشتن این طایفه دستی که تو داری

من چهره ام گرفته،
من قایقم نشسته به خشکی.
با قایقم نشسته به خشکی،
فریاد می زنم.

همه شب نالم چون نی
که غمی دارم ، که غمی دارم
دل و جان بردی از ما
نشدی یارم ، نشدی یارم
با ما بودی ، بی ما رفتی
چو بوی گل به کجا رفتی؟
تنها ماندم ، تنها رفتی
چو کاروان رود ، فغانم از زمین بر آسمان رود ، دور از یارم ، خون می بارم
فتادم از پا ، به ناتوانی ، اسیر عشقم ، چنان که دانی
رهایی از غم ، نمیتوانم ، تو چاره ای کن ، که میتوانی
گر ز دل برآرم آهی
آتش از دلم ریزد
چون ستاره از مژگانم
اشک آتشین ریزد
چو کاروان رود ، فغانم از زمین بر آسمان رود ، دور از یارم ، خون می بارم
نه حریفی تا با او غم دل گویم
نه امیدی در خاطر، که تو را جویم
ای شادی جان ، سرو روان ، کز بر ما رفتی
از محفل ما ، چون دل ما سوی کجا رفتی ، تنها ماندم ، تنها رفتی
به کجایی غمگسار من ، فغان زار من بشنو و بازآ، بازآ
از صبا حکایتی ز روزگار من بشنو و بازآ ، بازآ سوی رهی
چون روشنی، از دیده ما رفتی
با خاطره باد صبا رفتی
تنها ماندم
تنها رفتی

Ghayegh Shekasteh

قایقْ شکسته - اجرای خصوصی محمدرضا  لطفی در بیات زند

رضا براهنی - در رثای غزاله

▪️▪️▪️ مَناعی
▫️گردانه‌ی بیژن الهی 
▫️صدایِ ارژنگ آقاجری
▫️ موسیقی: Maggot Brain, Funkadelic
▪️
▪️▪️
▪️▪️▪️
چه خبر؟ مرگِ عالَمی تنها،
خاطرش خُفته، شاهدش سَفَری.
جانِ جانان، کجا؟ ورای کجا.
گوشه زد با ستاره‌ی سحری.

چه خبر؟ مرگِ دل. گُلی ندمید
تا به لُطفِ هوا، به گریه‌ی ابر
از زمینْ رازِ آسمان نچشید
تازه شد داغِ لاله‌های طَری

چه خبر؟ مرگِ حَق‌ْحَق و هوهو.
لال شد مرغ و نغمه رفت از یاد،
تا که گُنگانِ ده‌زبانِ دورو
نازْمستی کنند و جلوه‌گری.

چه خبر؟ مرگِ قول و فصلِ خِطاب
سپر افکند هر زبان‌آور:
قَبَسی زنده کرد، نَک چه جواب
چون نَفَس بر میاوَرَد شجری؟

چه خبر؟ تا کمانِ غمزه کشید
از سَمَن تا چمن بشارت رفت؛
نَحْل پوسید و جز غبار ندید
کس بر اوراقِ بوستان اثری

دودِ دل تا برآوَرَد شبنم
از نظر رفت و یادِ غنچه نماند
شُکْرُلله که از صفای اِرَم
سَمَری ماند و لَیلةُ‌القَمَری

قصّه نو کرد و تَر نکردم مغز.
چه ثَمَر؟ هیچ، شاهدانِ چمن
همه رفتند و چون برآمد نَغْز
عِشْقِ پیچان به دارِ دیده‌وری،

دنیا تَیْهْ بود و بی سَروُتَه،
«خانه آباد»، گفت و دید و شنید
شاهدی می‌کُنند و بَه‌بَه‌بَه
.مگسِ بی‌مَریّ و خِیْلِ خَری

▪️ بیژن الهی

مَناعی | گردانه‌ی بیژن الهی بر شعری از منصور حلاج

من بسیار گریسته ام
 هنگام كه آسمان ابری است
 مرا نیت آن است
 كه از خانه بدون چتر بیرون باشم 
من بسیار زیسته ام
 اما اكنون مراد من است
 كه از این پنجره برای باری 
جهان را آغشته به شكوفه های گیلاس بی هراس
 بی محابا ببینم

 احمدرضا احمدی

Bijan Elahi: Azadi va To

foadtorshizi