▨ گزیده‌ای از بهترین اشعار ادبیات اعتراضی معاصر ایران
▨ با صدای خود شاعران 
▨ پالایش و تنظیم شعرها: شهروز

شعر اعتراضی معاصر ایران | با صدای شاعر

▨بهترین غزل‌های معاصر ایران با صدای خود شاعر
▨ با کیفیت و پالایش شده 
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
* قصیده‌ها و قطعات در یک پلی لیست جداگانه منتشر شده است.

غزل | بهترین غزل‌های معاصر با صدای شاعر

▨بهترین قصیده‌ها و قطعات معاصر ایران با صدای خود شاعر
▨ با کیفیت و پالایش شده 
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
* غزل‌های معاصر در یک پلی لیست جداگانه منتشر شده است.

قصیده | بهترین قصیده‌ها و قطعات معاصر با صدای شاعر

▨ بخش دوم از بهترین شعرهای معاصر زبان فارسی با صدای خودِ شاعر
▨ شعرها در تلگرام و در فضای پادکست نیز منتشر می‌شود. ما را با نام «شعر با صدای شاعر» بیابید.
▨ پالایش و تنظیم از شهروز
ــــــــــــــــــــــــــــــــ
شعر و صدای شاعران بزرگ معاصر را پالایش شده و با کیفیت بشنوید

دکلمه | شعر با صدای شاعر | بخش دوم

شعر

▨ گزیده‌ای از شعرهای ایرج میرزا، جلال‌الممالک شعر معاصر، فخرالشعرا و از بزرگترین شاعران عصر مشروطه،
▨  دکلمه با صدای سبحان گنجی
▨ پالایش و تنظیم: شهروز

شعرهای ایرج میرزا | بدون سانسور

دکلمه | شعر با صدای شاعر | قسمت دوم

vbnmklop

▨ نام شعر: سپهر بایگان (پیرم و گاهی دلم یاد جوانی می‌کند) 
▨ شاعر: شهریار
▨ با صدای: شهریار
▨ موسیقی: سهراب پورناظری
▨ پالایش و تنظیم این شعر: شهروز
ــــــــــــــــ
پیرم و گاهی دلم یاد جوانی می‌کند
بلبل شوقم هوای نغمه‌خوانی می‌کند

همتم تا می‌رود ساز غزل گیرد به دست
طاقتم اظهار عجز و ناتوانی می‌کند

بلبلی در سینه می‌نالد هنوزم کاین چمن
با خزان هم آشتی و گل‌فشانی می‌کند

ما به داغ عشقبازی‌ها نشستیم و هنوز
چشم پروین همچنان چشمک‌پرانی می‌کند

نای ما خاموش ولی این زهره‌ی شیطان هنوز
با همان شور و نوا دارد شبانی می‌کند

گر زمین دودِ هوا گردد همانا آسمان
با همین نخوت که دارد آسمانی می‌کند

سال‌ها شد رفته دمسازم ز دست اما هنوز
در درونم زنده است و زندگانی می‌کند

با همه نسیان تو گویی کز پیِ آزارِ من
خاطرم با خاطراتِ خود تبانی می‌کند

بی‌ثمر هر ساله در فکرِ بهارانم ولی
چون بهاران می‌رسد با من خزانی می‌کند

طفل بودم دزدکی پیر و علیل‌ام ساختند
آنچه گردون می‌کند با ما، نهانی می‌کند

می‌رسد قرنی به پایان و سپهرِ بایگان
دفترِ دورانِ ما هم بایگانی می‌کند

شهریارا! گو دل از ما مهربانان نشکنید
ورنه قاضی در قضا نامهربانی می‌کند
▨
سید محمدحسین بهجت تبریزی (متخلص به شهریار)

شهریار | پیرم و گاهی دلم یاد جوانی می‌کند | نسخه‌ی کمانچه

تحویل سال ۱۳۴۴ از رادیو و دوبیتی اسماییل خویی، با صدای داریوش اقبالی

▨ شعر از: اسماعیل خویی
▨ با صدای: رادیو ایران، داریوش اقبالی
♬ پالایش و تنظیم: شهروز

تحویل سال ۱۳۴۴ شمسی | قطعه نوروز غمگین

▨ نام شعر: برای روزنبرگ‌ها (خبر کوتاه بود؛ اعدامشان کردند)
▨ شاعر: هوشنگ ابتهاج
▨ با صدای: هوشنگ ابتهاج و محمدرضا شجریان
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
ــــــــــــــــ
خبر کوتاه بود؛
-«اعدامشان کردند.»
خروش دخترک برخاست
لبش لرزید
دو چشم خسته‌اش از اشک پُر شد
گریه را سر داد
و من با کوششی پُر درد، اشکم را نهان کردم

-چرا اعدامشان کردند؟
می‌پرسد ز من با چشم اشک‌آلود
{چرا اعدامشان کردند؟}

-عزیزم، دخترم
آنجا، شگفت‌انگیز دنیایی‌ست {است}
دروغ و دشمنی فرمانروایی می‌کند آنجا
طلا: این کیمیای خونِ انسان‌ها
خدایی می‌کند آنجا
شگفت‌انگیز دنیایی که همچون قرن‌های دور
هنوز از ننگ آزار سیاهان دامن‌آلوده‌ست
در آنجا حق و انسان حرف‌هایی {حرف‌های} پوچ و بیهوده‌ست
در آنجا دشمنی {رهزنی}، آدم‌کُشی، خون‌‌ریزی آزادست
و دست‌ و پای آزادی‌ست در زنجیر

عزیزم، دخترم
آنان
برای دشمنی با من
برای دشمنی با تو
برای دشمنی با راستی اعدامشان کردند
و هنگامی که یاران
با سرود زندگی بر لب
به سوی مرگ می‌رفتند
امیدی آشنا می‌زد چو گُل در چشمشان لبخند
به شوق زندگی آواز می‌خواندند
و تا پایان به‌ راه روشن خود باوفا ماندند

عزیزم
پاک کُن از چهره اشکت را، ز جا برخیز
تو در من زنده‌ای، من در تو: ما هرگز نمی‌میریم
من و تو با هزارانِ دگر
این راه را دنبال می‌گیریم
از آنِ ماست پیروزی
از آنِ ماست فردا، با همه شادی و بهروزی

عزیزم
کار دنیا رو به آبادی‌ست
و هر لاله که از خون شهیدان می‌دمد امروز
نوید روز آزادی‌ست
▨
هوشنگ ابتهاج (متخلص به هـ. ا. سایه)
از دفتر شعر «یادگار خون سرو»

هوشنگ ابتهاج | خبر کوتاه بود؛ اعدامشان کردند

▨ نام شعر: اشارات نظر (نشود فاش کسی آنچه میان من و توست)
▨ شاعر: هوشنگ ابتهاج
▨ با صدای: هوشنگ ابتهاج
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
____________
‌نشود فاش ِ کسی آنچه میان من و توست
تا اشارات نظر، نامه‌رسان من توست

گوش کن! با لب خاموش سخن می‌گویم
پاسخم گو به نگاهی که زبان من و توست

روزگاری شد و کس مَرد ِ ره ِ عشق ندید
حالیا چشم ِ جهانی نگران من و توست

گرچه در خلوت ِ راز ِ دل ِ ما کس نرسید
همه جا زمزمه‌ی عشق ِ نهان ِ من و توست

این همه قصه‌ی فردوس و تمنای بهشت
گفت و گویی و خیالی ز جهان ِ من و توست
 
گو بهار ِ دل و جان باش و خزان باش، ار نه
ای بسا باغ و بهاران که خزان من و توست

نقش ِ ما گو ننگارند به دیباچه‌ی عقل
هرکجا نامه‌ی عشق است نشان من و توست

 سایه ز آتشکده‌ی ماست فروغ مَه و مهر
وه از این آتش ِ روشن که به جان من و توست
▨
هوشنگ ابتهاج این غزل را در بیست و یک سالگی سروده است.

هوشنگ ابتهاج | اشارات نظر | نشود فاش کسی آنچه میان من و توست

▨ (نام شعر: آتش خاموش (نه دل مفتون دلبندی
▨ شاعر: رهی معیری
▨ با صدای: رهی معیری
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
ــــــــــــــــــــــــ
نه دل مفتون ِ دلبندی، نه جان مدهوش ِ دلخواهی
نه بر مژگان من اشکی، نه بر لب‌های من آهی

نه جان ِ بی‌نصیبم را پیامی از دلارامی
نه شام بی‌فروغم را نشانی از سحرگاهی

نیابد محفلم گرمی؛ نه از شمعی نه از جمعی
ندارد خاطرم اُلفت؛ نه با مهری نه با ماهی

به دیدار اجل باشد اگر شادی کنم روزی
به بخت ِ واژگون باشد اگر خندان شوم گاهی

کیم من؟ آرزو گم کرده‌ای تنها و سرگردان
نه آرامی نه امیدی نه همدردی نه همراهی

گهی افتان و خیزان چون غباری در بیابانی
گهی خاموش و حیران چون نگاهی بر نظرگاهی

رهی تا چند سوزم در دل ِ شب‌ها چو کوکب‌ها
به اقبال ِ شرر نازم که دارد عمر کوتاهی

رهی معیری | آتش خاموش | با صدای شاعر

▨ نام شعر: سگ‌ها و گرگ‌ها
▨ شاعر: مهدی اخوان ثالث
▨ با صدای: شاعر
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
ـــــــــــــــــــــ
(راوی ـ بخش اول)
هوا سرد است و برف آهسته بارد
ز ابری ساکت و خاکستری رنگ
زمین را بارش ِ مثقال مثقال
فرستد پوشش ِ فرسنگ فرسنگ
سرود ِکلبه‌ی بی‌روزن ِ شب
سرود ِبرف و باران است امشب
ولی از زوزه‌های باد پیداست
که شب مهمان ِتوفان است امشب
دوان بر پرده‌های برف‌ها؛ باد
روان بر بال‌های باد؛ باران
درون کلبه‌ی بی‌روزن شب
شب ِتوفانی ِسرد ِزمستان
▨
(آواز سگ‌ها)
زمین سرد است و برف‌آلوده و تَر
هوا تاریک و توفان خشمناک است
کشد -مانند گرگان- باد، زوزه
ولی ما نیک‌بختان را چه باک است؟
کنار ِمطبخ ِ ارباب، آنجا
بر آن خاک اره‌های نرم خفتن
چه لذت‌بخش و مطبوع است، و آنگاه
عزیزم گفتم و جانم شنفتن
وز آن ته مانده‌های سفره خوردن
وگر آن هم نباشد استخوانی
چه عمر ِ راحتی، دنیای خوبی
چه ارباب ِ عزیز و مهربانی
ولی شلاق! این دیگر بلایی ست
بلی، اما تحمل کرد باید
درست است اینکه الحق دردناک است
ولی ارباب آخر رحمش آید
گذارد چون فروکش کرد خشمش
که سر بر کفش و بر پایش گذاریم
شمارد زخم‌هامان را و ما این
محبت را غنیمت می‌شماریم
▨
(راوی ـ بخش دوم)
خروشد باد و بارَد همچنان برف
ز سقف ِکلبه‌ی بی‌روزن ِشب
شب ِتوفانی ِسرد ِزمستان
زمستان ِسیاه ِمرگ‌مرکب
▨
(آواز گرگ‌ها)
زمین سرد است و برف‌آلوده و تَر
هوا تاریک و توفان خشمگین است
کشد -مانند سگ‌ها- باد، زوزه
زمین و آسمان با ما به کین است
شب و کولاک رعب‌انگیز و وحشی
شب و صحرای وحشتناک و سرما
بلای نیستی، سرمای پر سوز
حکومت می‌کند بر دشت و بر ما
نه ما را گوشه‌ی گرم کُنامی
شکاف کوهساری، سر پناهی
نه حتی جنگلی کوچک، که بتوان
در آن آسود بی‌تشویش، گاهی
دو دشمن در کمین ماست دایم
دو دشمن می‌دهد ما را شکنجه
برون؛ سرما، درون؛ این آتش ِجوع
که بر ارکان ِما افکنده پنجه
و اینک سومین دشمن که ناگاه
برون جست از کمین و حمله‌ور گشت
سلاح ِ آتشین ... بی رحم ... بی رحم
نه پای رفتن و نی جای ِ برگشت
بنوش ای برف! گل‌گون شو، برافروز
که این خون، خون ما بی‌خانمان‌هاست
که این خون، خون ِگرگان گرسنه‌ست
که این خون، خون فرزندان ِصحراست
درین سرما، گرسنه، زخم‌خورده
دویم آسیمه‌سر بر برف، چون باد
ولیکن عزت آزادگی را
نگهبانیم، آزادیم، آزاد
▨
مهدی اخوان ثالث
متخلص به م. امید

مهدی اخوان ثالث |سگ‌ها و گرگ‌ها

▨ نام شعر: خانه خونین است اینک 
▨ شاعر: سیمین بهبهانی
▨ با صدای: سیمین بهبهانی
▨ موسیقی: قطعه‌ی دیلمان از سامان صمیمی 
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
ـــــــــــــــــــــــ
خانه ابری بود روزی؛ خانه خونين است اينک
آن چنان بود اين چنين شد، حال ما اين است اينک

مرده‌واری طيلسان بر دوش و خون آشام و شب‌رو
تشنه ی خون با دو دندان چو دو زوبين است اينک

می‌کَشد در خون پلنگ ِ پير، آهوی جوان را
وحشت ِ قانون ِجنگل؛ تهمت ِ دين است اينک

سرو ِ باغ عشق را نازم که در باران ِ سُربی
چون درخت ِ ارغوان از خون، گل‌آزین است اینک

می‌درخشد خاک همچون آسمان با روشنانش
بر زمین بشکسته شمشادی بلورین است اینک

گِرد ماه ِ چارده؛ شب با شبآویزان سُرخش
رشته‌ی مرجان نثار ِ زلف مِشکین است اینک

چشم ِ شوخ ِ گزمگان، تا ننگرد دوشيزگان را؛
پرده‌‌ساز ِ چهره‌ها، گيسوی پرچين است اينک

نوعروسان ِ بلوراندام ِ بازو مرمری را
حجله‌‌گه گور است و خاک ِ تيره‌ بالين است اينک

گوهر ِ ناسفته را گر شَرع می‌گويد که مَشکن
سُفتن و آنگه شکستن؟ تا چه آیين است اينک!؟

تيغه‌ی فرياد ِ غم بشکست چون فولاد ِ خنجر
پرده‌ی گوش ِ ستم ديوار ِرويين‌ است اينک

نه! که کارستان ِظالم همچو خاکستر بريزد
حاصل ِ کبريت ِ نفرت، شعله‌ی کين است اينک

خانه ابری بود روزی، گرچه خونين شد، وليکن
پشت ِ ظلمت وز پی ِ خون؛ صبح ِسيمين است اينک
▨ 
سیمین بهبهانی، نیمای غزل ِایران

سیمین بهبهانی | خانه خونین است اینک

▨ نام شعر: غزل ِ خطیر
▨ شاعر: معینی کرمانشاهی
▨ با صدای: معینی کرمانشاهی
▨ موسیقی: بداهه نوازی سهراب پورناظری
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
ـــــــــــــــــــــــــ
قلم ِدلاوری کو؟ سخنی دلیر دارم
سرِ بی قرارِ آهو، دلِ گرمِ شیر دارم

به من ار جهان بتازد؛ نه من آن‌که خود ببازد که نظر به عرش و، فرشی نه زبر نه زیر دارم

به چه آشیان دهم دل؟ که چو هُدهُد بیابان بگریزم از نسیمی، چو پَر از حریر دارم 
به زمان ِ ناشریفان، به چه درگهم سپاسی؟ نه زبان اسیر مُزدی، نه قلم اجیر دارم

ز نخست روز درکم که به خویشتن رسیدم
به مقام و مال گفتم: دل و چشمِ سیر دارم

به کلام من نظر کن، ز معانیش خطر کن که به هر خطی ز دفتر، غزلی خطیر دارم

به شکارگاه ِ انسان، شده‌ام هدف ز هر سو چه ز تیرها بگویم؟ دل ِ چون حصیر دارم

مکش‌ای فقیه زحمت که به باورم بگنجی
نه تو آن بشر به معنی، نه من آن بشیر دارم

اگر از درِ نشاطی نپذیردم زمانی به فراخی زمان‌ها، غم ِ دلپذیر دارم 
چو به مَسندی رسیدی به حبابِ پشتگاهت
زِ دو چشم من نظر کن که نگاهِ پیر دارم 
هله ای دو چشم ِ خودبین، ز سواد ِ دل چه خواندی؟ نه تو آن سواد داری، نه من آن دبیر دارم

به جهان چرا کنم رو که به بازیَم بگیرد؟
نه عمو امیر بود و نه پدر وزیر دارم 

به مقام ِ بی‌نیازی به سر ِ بلند نازم که شکوه ِ بی‌زوالی ز چنین سریر دارم

به عبای واعظان گو که: به دوش هر که افتی
به قدم‌گهی نَیَرزی که من ِ فقیر دارم
▨
رحیم معینی کرمانشاهی
مشهور به سخن سالار و متخلص به بهار

معینی کرمانشاهی | غزل ِ خطیر

▨ نام شعر: آواز کرک
▨ شاعر: مهدی اخوان ثالث
▨ با صدای: مهدی اخوان ثالث
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
ــــــــــــــــــ
بَده … بَد بَد
چه امیدی؟… چه ایمانی؟…
کَرَک جان خوب می‌خوانی
من این آواز پاکت را در این غمگین‌خراب‌آباد
چو بوی بال‌های سوخته‌ات پرواز خواهم داد
گَرَت دستی دهد با خویش، در دنجی فراهم باش
بخوان آواز تلخت را
ولیکن دل به غم مسپار
کَرَک جان! بنده‌ی دم باش

بَده … بَد بَد
ره هر پیک و پیغام و خبر بسته‌ست
نه تنها بال و پر، بالِ نظر بسته‌ست
قفس تنگ است و در، بسته‌ست
کَرَک جان! راست گفتی، خوب خواندی، نازِ آوازت
من این آوازِ تلخت را
بَده … بَد بَد …
دروغین بود هم لبخند و هم سوگند
دروغین است هر سوگند و هر لبخند!
و حتی دلنشین‌آوازِ جفتِ تشنه‌ی پیوند
من این غمگین‌سرودت را
هم آوازِ پرستوهای آهِ خویشتن، پرواز خواهم داد
به شهر آواز خواهم داد
بَده … بَد بَد … چه پیوندی؟ چه پیمانی؟
کَرَک جان! خوب می‌خوانی
خوشا با خود نشستن، نرم‌نرمک اشکی افشاندن
خوشا پیمانه‌ای دور از حریفانِ گران‌جانی
▨
مهدی اخوان ثالث
متخلص به م. امید
از دفتر شعر زمستان
منتشر شده به سال ۱۳۳۵
ــــــــــ
پی‌نوشت: شعر در نسخه‌ی چاپ شده، با نسخه‌ی این خوانش، کم وبیش تفاوت‌هایی دارد

مهدی اخوان ثالث | آواز کرک

▨ نام شعر: تو را دوست می‌دارم
▨ شاعر: احمد شاملو
▨ با صدای: احمد شاملو
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
ـــــــــــــــــ
طرفِ ما شب نیست
صدا با سکوت آشتی نمی‌کند
کلمات انتظار می‌کشند
من با تو تنها نیستم، هیچ‌کس با هیچ‌کس تنها نیست
شب از ستاره‌ها تنهاتر است...
□
طرفِ ما شب نیست
چخماق‌ها کنارِ فتیله بی‌طاقتند
خشمِ کوچه در مُشتِ توست
در لبانِ تو، شعرِ روشن صیقل می‌خورد
من تو را دوست می‌دارم، و شب از ظلمتِ خود وحشت می‌کند.
▨ 
احمد شاملو - ۱۳۳۴
ــــــــــــ
از دفتر شعر هوای تازه
منتشر شده به سال ۱۳۳۶

احمد شاملو |  تو را دوست می‌دارم

▨ نام شعر: مرگ ِ قو
▨ شاعر: مهدی حمیدی شیرازی
▨ با صدای: مهدی حمیدی شیرازی
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
ــــــــــــــــــ
شنیدم که چون قویِ زیبا بمیرد
فریبنده‌زاد و فریبا بمیرد

شبِ مرگ تنها نشیند به موجی
رَوَد گوشه‌ای، دور و تنها بمیرد

در آن گوشه چندان غزل خوانَد آن‌شب
که خود در میانِ غزل‌ها بمیرد

گروهی برآنند که‌این مرغ شیدا
کجا عاشقی کرد، آن‌جا بمیرد

شبِ مرگ، از بیم، آن‌جا شتابد
که از مرگ غافل شود تا بمیرد

من این نکته گیرم که باور نکردم
ندیدم که قویی به صحرا بمیرد

چو روزی ز آغوشِ دریا بر آمد
شبی هم در آغوشِ دریا بمیرد

تو دریای من بودی! آغوش وا کن
که می خواهد این قوی زیبا بمیرد
▨
دکتر مهدی حمیدی شیرازی
بیست و هفتم فروردین ماه ۱۳۳۳
از دفتر شعر: اشک معشوق صفحه‌ی ۵۱۱

مهدی حمیدی شیرازی | مرگ قو | با صدای شاعر

▨ نام شعر: سر کوه بلند
▨ شاعر: مهدی اخوان ثالث
▨ با صدای: مهدی اخوان ثالث
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
ــــــــــــــــــ
سر کوه بلند آمد سحر باد
ز توفانی که می‌آمد خبر داد
درخت و سبزه لرزیدند و، لاله
به خاک افتاد و مرغ از چه‌چه افتاد

سر کوه بلند ابر است و باران
زمین غرق گل و سبزه‌ی بهاران
گل و سبزهه‌ی بهاران خاک و خشت است
برای آن‌که دور افتد ز یاران

سر کوه بلند آهوی خسته
شکسته دست و پا، غمگین نشسته
شکستِ دست و پا درد است، اما
نه چون دردِ دلش کز غم شکسته

سر کوه بلند افتان و خیزان
چکان خونش از دهانِ زخم و ریزان
نمی‌گوید پلنگِ پیرِ مغرور
که پیروزید از ره، یا گریزان

سر کوه بلند آمد عقابی
نه هیچش ناله‌ای، نه پیچ و تابی
نشست و سر به سنگی هشت و جان داد
غروبی بود و غمگین آفتابی

سر کوه بلند از ابر و مهتاب
گیاه و گل گهی بیدار و گه خواب
اگر خوابند اگر بیدار، گویند
که هستی سایه‌ی ابر است، دریاب

سر کوه بلند آمد حبیبم
بهاران بود و دنیا سبز و خرم
در آن لحظه که بوسیدم لبش را
نسیم و لاله رقصیدند با هم
▨
مهدی اخوان ثالث
متخلص به م. امید
از دفتر شعر آخر شاهنامه

Ba Sedaye Shaer

مهدی اخوان ثالث | سر کوه بلند

▨ نام شعر: کتیبه (تخته سنگ)
▨ شاعر: مهدی اخوان ثالث
▨ با صدای: مهدی اخوان ثالث
▨ موسیقی: رامین جوادی
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
ــــــــــــــــــ
فتاده تخته‌سنگ آنسوی‌تر، انگار کوهی بود
و ما این‌سو نشسته، خسته‌انبوهی
زن و مرد و جوان و پیر
همه با یکدیگر پیوسته، لیک از پای
وَ با
زنجیر
اگر دل می‌کشیدت سوی دلخواهی
به سویش می‌توانستی خزیدن، لیک تا آنجا که رخصت بود
تا زنجیر

ندایی بود در رویای خوف و خستگی‌هامان
و یا آوایی از جایی، کجا؟ هرگز نپرسیدیم
چنین می‌گفت:
فتاده تخته‌سنگ آنسوی، وز پیشینیان پیری
بر او رازی نوشته است، هرکس طاق هرکس جفت

چنین می‌گفت چندین بار
صدا، و آنگاه چون موجی که بگریزد ز خود در خامشی می‌خفت
و ما چیزی نمی‌گفتیم
و ما تا مدتی چیزی نمی‌گفتیم
پس از آن نیز تنها در نگه‌مان بود اگر گاهی
گروهی شک و پرسش، ایستاده بود
و دیگر
سیل و خیلِ خستگی بود و فراموشی
و حتی در نگه‌مان نیز خاموشی
و تخته‌سنگ آن سو اوفتاده بود

شبی که لعنت از مهتاب می‌بارید
و پاهامان ورم می‌کرد و می‌خارید
یکی از ما که زنجیرش کمی سنگین‌تر از ما بود
لعنت کرد گوشش را و نالان گفت:‌ باید رفت
و ما با خستگی گفتیم
 لعنت بیش بادا گوشمان را چشممان را نیز
باید رفت
و رفتیم و خزان رفتیم تا جایی که تخته‌سنگ آنجا بود
یکی از ما که زنجیرش رهاتر بود، بالا رفت، آنگه خواند:
کسی راز مرا داند
که از این‌رو به آن‌رویم بگرداند

و ما با لذتی بیگانه این رازِ غبارآلود را مثل دعایی زیر لب
تکرار می کردیم
و شب شطّ جلیلی بود پر مهتاب
هلا، یک... دو... سه.... دیگر بار
هلا، یک... دو... سه.... دیگر بار
عرق‌ریزان، عزا، دشنام، گاهی گریه هم کردیم
هلا، یک، دو، سه، زین‌سان بارها بسیار
چه سنگین بود اما سخت شیرین بود پیروزی
و ما با آشناتر لذتی،
هم خسته هم خوشحال
ز شوق و شور مالامال
یکی از ما که زنجیرش سبکتر بود
به جهدِ ما درودی گفت و بالا رفت
خطِ پوشیده را از خاک و گل بسترد و با خود خواند
و ما بی‌تاب
لبش را با زبان تَر کرد ما نیز آنچنان کردیم
و ساکت ماند
نگاهی کرد سوی ما و ساکت ماند
دوباره خواند، خیره ماند، پنداری زبانش مُرد
نگاهش را ربوده بود ناپیدای دوری، ما خروشیدیم
بخوان!‌ او همچنان خاموش
برای ما بخوان! خیره به ما ساکت نگا می‌کرد
پس از لختی
در اثنایی که زنجیرش صدا می‌کرد
فرود آمد، گرفتیمش که پنداری که می‌افتاد
نشاندیمش
به دست ما و دست خویش لعنت کرد
چه خواندی، هان ؟
مکید آب دهانش را و گفت آرام
نوشته بود
همان؛
کسی راز مرا داند
که از این‌رو به آن‌ویم بگرداند

نشستیم
َو
به مهتاب و شب روشن نگه کردیم
و شب شطّ علیلی بود
▨
مهدی اخوان ثالث
خرداد ماه ۱۳۴۰
از دفتر شعر: از این اوستا
ــــــــ
پی‌نوشت: این نسخه از خوانش شاعر پیاده شده و با نسخه‌ی چاپ شده در دفتر شعر، در چند واژه، تفاوت‌هایی دارد

مهدی اخوان ثالث | کتیبه

▨ نام شعر: ایران چه می‌گوید
▨ شاعر: مهدی حمیدی شیرازی
▨ با صدای: مهدی حمیدی شیرازی
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
ــــــــــــــــــ
می‌کشندم از دو جانب این به سویی آن به سویی
مُفتیان عقدم به شویی بسته، قاضی‌ها به شویی

این گرفته گیسویم، آن یک گریبانم، خدایا
هر دو گویندم گُلی، گل را نباشد پشت و رویی

ای خدا، ای آسمان، ای آسمان‌ها، ای خدایان!
همنشینِ سنگ خارا کی شود، کی شد، سبویی؟

من هنوز از طاقِ بستان دارم از عدلی نشانی
من هنوز از تختِ جم دارم ز فرّی گفت و گویی

داشتم مُلکی که می‌پیمود خورشیدش به روزی
یعنی از سویی‌ش پیدا می‌شد و پنهان به سویی

از حلب تا کاشغر بر خاتمم حرفِ نگینی
آب و جاهِ سنجرم از بحرِ بی‌پایاب جویی

دید این خورشید و می‌داند که روی این زمین‌ها
از اسیران جهان بشنید روزی های و هویی

دید این خورشید و می‌داند که شاهان جهان را
بوسه بر درگاه من می‌بود سنگین آرزویی

بی‌گمان زآن رفتگان اکنون کسی گر باز گردد
اشک‌ریزان گوید ای ایران! تو ایرانی؟ تو اویی؟

من دیاری بودم از فرخندگی رشک بهشتی!
من زمینی بودم از خوبی چو رخسار نکویی

سر به سر نخجیرگاهی از پیِ نخجیرگاهی!
جا به جا لغزنده جویی از بَرِ لغزنده جویی!

آنک آن‌جا بود، کانجا کرد پرویزی شکاری!
اینک این‌جا بود، کاین‌جا شانه زد شیرین به مویی!

خود همین‌جا بود؛ کاین‌جا تاخت بهرامی به گوری
پای آهویی ز پیکان دوخت بر پشت سروئی!(1)

بوسه زد بر سمّ ِ اسبِ شاه، این‌جا پادشاهی
ضبط کرد این نقش را کوهی و تصدیقِ عدویی!

خم شد این‌جا پشت قیصر تا ببوسد سمّ ِ اسبی!
خرد شد آن‌جا سپاهی، ملّتِ پرخاشجویی!

بود در هرگوشه‌ای چون بیشه شیری، نامداری!
بود در هر دامنی چون کوه‌ببری، تندخویی!

تازه می‌شد جانشان چون گل ز باد نوبهاران
باد اگر می‌بردشان از جنگ و از پیکار سویی!

باج‌ها بگرفته‌ام هر سال، از هر پایتختی
خسروی‌ها کرده‌ام هر روز، بر هر شهر و کویی!

بوده‌ام یک روز اندر پهنه‌ی گیتی سواری
ملک‌ها غلتیده اندر خمّ چوگانم چو گویی

زاستخوان نامداران جهان پر گشته خاکم
تکه‌ی پر استخوان کی رفته پایین از گلویی؟!

من عروس سنجرم، من دختر نوشیروانم
من زن بیگانه گردم؟ با چه عشقی؟ با چه رویی؟!

دل به امّیدِ وصال من کسی خرم ندارد
جز کسی کاو را سری بی‌مغز باشد؛ چون کدویی!

تازه دامادانِ گیتی، غافل از این داوری‌ها
می‌کشندم از دو جانب، این به سویی، آن به سویی!
▨
"دکتر مهدی حمیدی شیرازی"
به سال ۱۳۲۴
برگرفته از کتاب فنون شعر و کالبدهای پولادین آن
ــــــــ
(1):سرو: به معنی شاخ و این بیت اشاره به مهارت در تیراندازی بهرام است.

مهدی حمیدی شیرازی | ایران چه می‌گوید؟

▨ نام شعر: ای دیو سپید پای در بند (قصیده‌ی دماوندیه ۲)
▨ شاعر: ملک الشعرا بهار
▨ با صدای: ایرج گرگین
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
ـــــــــــــــــ
ای دیوِ سپیدِ پای در بند
ای گنبدِ گیتی ای دماوند

از سیم به سر، یکی کله‌خود
ز آهن به میان یکی کمربند

تا چشم بشر نبیندت روی
بنهفته به ابر چهرِ دلبند

تا وارهی از دمِ ستوران
وین مردم نحس دیو مانند

با شیرِ سپهر بسته پیمان
با اخترِ سعد کرده پیوند

چون گشت زمین ز جور گردون
سرد و سیه و خموش و آوند

بنواخت ز خشم بر فلک مشت
آن مشت تویی تو، ای دماوند

تو مشتِ درشتِ روزگاری
از گردش قرن‌ها پس‌افکند

ای مشتِ زمین بر آسمان شو
بر ری بنواز ضربتی چند

نی نی تو نه مشت روزگاری
ای کوه، نیَم ز گفته خرسند

تو قلبِ فسرده‌ی زمینی
از درد ورم نموده یک‌ چند

تا درد و ورم فرو نشیند
کافور بر آن ضماد کردند

شو منفجر ای دلِ زمانه
وان آتش خود نهفته مپسند

خامش منشین سخن همی گوی
افسرده مباش خوش همی‌خند

پنهان مکن آتش درون را
زین سوخته‌جان شنو یکی پند

گر آتش دل نهفته داری
سوزد جانَت، به جانْت سوگند

بر ژرف دهانت سخت بندی
بر بسته سپهرِ نیو پُرفَند

من بندِ دهانت برگشایم
ور بگشایند بندم از بند

از آتش دل برون فرستم
برقی که بسوزد آن دهان بند

من این کنم و بود که آید
نزدیک تو این عمل خوشایند

آزاد شوی و بر خروشی
ماننده‌ی دیو جسته از بند

هرّای تو افکَنَد زلازل
از نیشابور تا نهاوند

وز برق تنوره‌ات بتابد
ز البرز اشعه تا به الوند

ای مادرِ سرسپید بشنو
این پندِ سیاه‌بخت فرزند

برکش ز سر این سپید معجر
بنشین به یکی کبود اورند

بگرای چو اژدهای گرزه
‌بخروش چو شرزه شیر ارغند

ترکیبی ساز بی‌مماثل
معجونی ساز بی‌همانند

از نار و سعیر و گاز و گوگرد
از دود و حمیم و بخره و گند

از آتش آه خلق مظلوم
و از شعله‌ی کیفر خداوند

ابری بفرست بر سر ری
بارانش زهول و بیم و آفند

بشکن در دوزخ و برون ریز
بادافرهِ کفرِ کافری چند

زانگونه که بر مدینه‌ی عاد
صرصر شرر عدم پراکند

چونان که بشارسان پُمپی‌
ولکان‌ اجلِ معلق افکند

بفکن ز پی این اساس تزویر
بگسل ز هم این نژاد و پیوند

برکن ز بن این بنا که باید
از ریشه بنای ظلم برکند

زین بی‌خردانِ سفله بستان
دادِ دلِ مردم خردمند
▨ 
ملک‌الشعرا بهار
۱۳۰۱ تهران 
ـــــــــ
توضیح شاعر: این شعر در سال ۱۳۰۱ شمسی گفته شد. در این سال به تحریک بیگانگان هرج‌ومرج قلمی و اجتماعی و هتاکی و آزار وطن‌خواهان و سستی کار دولت مرکزی بروز کرده بود - این قصیده در زیر آن معانی در تهران گفته شده و پایتخت هدف شاعر قرار گرفته است

ملک‌الشعرا بهار | دماوندیه ۲ | صدای ایرج گرگین

▨ نام شعر:  یاد آر ز شمع مرده یاد آر
▨ شاعر: علی‌اکبر دهخدا
▨ با صدای: ایرج گرگین
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
ـــــــــــــــــ
شاعر این شعر را به روان یار جوان و همسنگر شهیدش، میرزاجهانگیر خان صور اسرافیل پیشکش کرده.
ـــــــــــــــــ
ای مرغ سحر! چو این شب تار
بگذاشت ز سر سیاه‌کاری،

وز نفحه‌ی روح‌بخش اَسحار
رفت از سرِ خفتگان خماری،

بگشود گره ز زلفِ زرتار
محبوبه‌ی نیلگون‌عماری،

یزدان به کمال شد پدیدار
و اهریمن زشت‌خو حصاری،

یاد آر ز شمع مرده یاد آر 
▨


ای مونسِ یوسف اندر این بند
تعبیر عیان چو شد تو را خواب،

دل پر ز شعف، لب از شکرخند
محسودِ عدو، به کامِ اصحاب،

رفتی بَرِ یار و خویش و پیوند
آزادتر از نسیم و مهتاب،

زان کو همه‌شام با تو یک‌چند
در آرزوی وصال احباب،

اختر به سحر شمرده، یاد آر 
 ▨
 

چون باغ شود دوباره خرّم
ای بلبلِ مستمندِ مسکین

وز سنبل و سوری و سپَرغم
آفاق، نگارخانه‌ی چین،

گل، سرخ‌و به رخ عرق ز شبنم
تو داده ز کف زمام تمکین 

زان نوگلِ پیش‌رس که در غم
ناداده به نارِ شوق تسکین،

از سردیِ دی فسرده، یاد آر 
▨
 

ای همرهِ تیهِ پورِ عمران
بگذشت چو این سنینِ معدود،

و آن شاهدِ نغزِ بزمِ عرفان
بنمود چو وعدِ خویش مشهود،

وز مذبحِ زر چو شد به کیوان
هر صبح شمیم عنبر و عود،

زان کو به گناهِ قوم نادان
در حسرت رویِ ارضِ موعود،

بر بادیه جان سپرده، یاد آر 
▨


چون گشت ز نو زمانه آباد
ای کودک دوره‌ی طلایی

وز طاعت بندگان خود شاد
بگرفت ز سَر خدا، خدایی،

نه رسم اِرم، نه اسمِ شدّاد،
گِل بست زبان ژاژخایی،

زان‌کس که ز نوکِ تیغِ جلاد
مأخوذ به جرم حق‌ستائی

تسنیمِ وصال‌خورده یاد آر 
{پیمانه‌ی وصل‌خورده یاد آر} 
▨
استاد علامه، علی‌اکبر دهخدا
ـــــــــــــــــ
پی‌نوشت: این شعر یکی از درخشان‌ترین شعرهای دوره مشروطه به‌شمار می‌رود و ادبیات معاصر را دگرگون کرد. این شعر را علامه‌ دهخدا پس از به توپ بسته شدن مجلس و در رثای یار جوان و همسنگر شهید خود، میرزا جهانگیرخان شیرازی (صور اسرافیل) نوشته است.

علی‌اکبرخان دهخدا درباره‌ی این شعر چنین توضیح می‌دهد:
در روز ۲۲ جمادی الاولی ۱۳۲۶ قمری مرحوم میرزا جهانگیرخان شیرازی رحمه‌الله علیه، یکی از دو مدیر صور اسرافیل، را قزاق‌های محمدعلی شاه دستگیر کرده به باغ شاه بردند و در ۲۴ همان ماه در همان جا او را به طناب خفه کردند. بیست‌وهفت‌هشت روز دیگر چند تن از آزادی‌خواهان و از جمله مرا از ایران تبعید کردند و پس از چند ماه با خرج مرحوم مبرور ابوالحسن خان معاضدالسلطنه پیرنیا، بنا شد در ایوردن سوئیس روزنامه صور اسرافیل طبع شود.

در همان اوقات شبی مرحوم میرزا جهانگیرخان را به خواب دیدم در جامه سپید (که عادتاً در تهران در بر داشت) و به من گفت: «چرا نگفتی او جوان افتاد؟» من از این عبارت چنین فهمیدم که می‌گوید: چرا مرگ مرا در جایی نگفته یا ننوشته‌ای؟ و بلافاصله در خواب این جمله به خاطر من آمد: «یاد آر ز شمع مرده، یاد آر!» در این حال بیدار شدم و چراغ را روشن کردم و تا نزدیک صبح سه قطعه از مسمط ذیل را ساختم، و فردا گفته‌های شب را تصحیح کرده و دو قطعه دیگر بر آن افزودم و در شماره‌ی اول صوراسرافیل منطبعه ایوردن سوئیس چاپ شد.

برای توضیحات و جزییات ارزشمند بیشتر، پیشنهاد می‌کنم صفحه‌ی ویکی‌پدیای این شعر را ببینید.

علی‌اکبر دهخدا | یاد آر ز شمع مرده یاد آر | دکلمه ایرج گرگین

▨ نام شعر: شب جمعه خدمت حاج امین
▨ شاعر: ایرج میرزا
▨ با صدای: سبحان گنجی
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
ــــــــــــــــــ
رفیق اهل و سرا امن و باده نوشین بود
اگر بهشت شنیدی بساطِ دوشین بود

چه حال خوب و شب جمعۀ خوشی دیدیم
چه بودی ار شبِ هر جمعه حالِ ما این بود

عجب شبی به احبّا گذشت و پندارم
که چشمِ چرخ در آن شب به خواب سنگین بود

جهان به دیدۀ من ناپسند می‌آمد
ولی در آن شب دیدم که دیده بدبین بود

لوازم طرب و موجبات آسایش
ز لطف حاج امین جمله تحتِ تأمین بود

تمام حرفِ وفا در لب و صفا در چشم
نه در سری هَوَسِ بَد نه در دلی کین بود

نه از میلسپو آنجا سخن نه از نُرمال
نه ذکر آنقُره، نی صحبتِ فلسطین بود

نه گفت و گویِ رضاخان نه یادِ احمد شاه
نه فکرِ مؤتمن الملک و ذکرِ چایکین بود

انار و سیب و به و پرتقال و نارنگی
کبابِ برّۀ خوب و شرابِ قزوین بود

عرق به حدِّ کمال آب‌جو به حدِّ نِصاب
گل و بنفشه فزون‌تر ز حدِّ تخمین بود

مُعاشران همه خوش‌روی و مهربان بودند
یکی نبود که بدخوی و زشت آیین بود

جلال و حاج زَکی خان و اعظم السّلطان
ادیب سلطنه و فتح بود و فرزین بود

بس است آنچه شنیدی تو یا بگویم باز؟
بتول بود و قمر بود و ماه و پروین بود

نگارخانۀ چین بود و بارنامۀ هند
هزار چندان بود و هزار چندین بود

بتول چارقدی بر سرش ز منسوجی
که نسج آن غرض از کارگاهِ تکوین بود

به گردِ عارضش از زیر چارقد بیرون
دو قسمت متساوی ز مویِ مُشکین بود

سفید روی و بر اطراف آن دو مویِ سیاه
بنفشه بود که اندر کنارِ نسرین بود

نداده بود به خود هیچ گونه آرایش
که بکر بود و منزّه ز قیدِ تزیین بود

دلم تپید چو بر چشمِ او گشادم چشم
چو صعوه‌ای که گرفتارِ چنگِ شاهین بود

قمر مگو که یکی از ودایعِ حق بود
قمر مگو که یکی از بدایع چین بود

به پا زِ حُلّهٔ زَربَفت داشت پاچینی
چه گویمت که چِه‌ها در میانِ پاچین بود!

از آن لطافت و آن پودر و پارفَم و توالت
شبیه مادموازل‌های بِرْن و برلین بود

مثال خوشۀ خُرما فرازِ نخلِ بلند
نموده جمع به سر گیسوان زرّین بود

نه شانه بود که آن گیسوان به هم می‌ریخت
کلیدِ محبسِ دل‌هایِ مستمندین بود

مرا به مهر ببوسید و من خجل گشتم
که پیر بودم و رخسار من پُر از چین بود

دلم جوان شد و طبعم روان از آن بوسه
مگر به لعلِ وی آبِ حیات تضمین بود

بتول شور به مجلس فکند با ویُلُن
قمر مطابق او در غناء شیرین بود

به یک تغنّیِ او در نَشاط می‌آمد
اگر چه قلبِ پدرمرده طفلِ مسکین بود

ز یک ترنّم او شادمان شدی گر چند
طلاق‌دیده زنِ ناگرفته‌کابین بود

روانِ جامعه از این دو زن صفا می‌یافت
اگر نه بر رخشان آن نقابِ چرکین بود

کشید کار در آخر به تعزیت‌خوانی
که باده‌نوشان سرمست و باده نوشین بود

یکی سکینه یکی مادرِ وَهَب می‌شد
همان دو بازسنان بود و شِمرِ بی‌دین بود

چو شِمر حضرتِ عبّاس را طلب می‌کرد
حکایتِ سپر و گرز بود و زوبین بود

چه گویمت که چه می‌کرد اعظم السّلطان
حقیقةً یکی از جملهٔ ملاعین بود

جناب فرزین گه راست رفت و گاهی چپ
همیشه این حرکت از خواص فرزین بود

ادیب سلطنه هم بد نشد در آخرِ کار
اگر چه اوّل شب با وقار و تمکین بود

چو نیمی از شب بگذشت سفره آوردند
که اندر آن خورش قیمه بود و ته‌چین بود

«شکم پرست کند التفات بر مأکول»
به خاصه کز سر شب بار معده سنگین بود

ادیب و فرزین بعد از دو ثلثِ شب رفتند
کسی که ماند به جا فتح و آن خواتین بود

جنابِ حاج امین با قمر به یک جا خفت
اگر چه کثرتِ جا و وفورِ بالین بود

بلی قمر یکی از جملۀ خبیثات است
وکیل محترم ما هم از خبیثین بود

من و بتول به جای دگر شدیم ولی
بتول بکر و جلال الممالک عنّین بود

به یادِ خُلقِ خوشِ میزبان و مهمانان
برین و بالین بر من عبیر آگین بود

خلاصه بر منِ مهجور راست می‌خواهی
شبی که در همۀ عمر خوش گذشت این بود

به یادگارِ شبِ جمعه گفتم این اشعار
که همچو بزم سزاوارِ شرحِ چونین بود

گُمان مدار {نبود} که دیگر شبی چنین بینم
که عمر من به حدود ثَلاث و خَمسین بود
▨
ایرج میرزا
ـــــــــ
پی‌نوشت‌ها:
*ملیسپو: آرتور میلسپو مباشر آمریکایی بود که در واقع رئیس کل مالیه ایران بود و بر حسن جریان کارهای وزارت مالیه نظارت داشت.
*آنقره: آنکارا، پایتخت ترکیه .
چایکین: خاورشناس روس است که با ایرج میرزا هم رابطه دوستی و الفت داشته است.
*نرمال: مخفف «اکول نرمال» است که در فرانسه به دانشسرای معلمین می‌گفتند و در آن زمان صحبت این بوده که ایران هم باید نرمال داشته باشد.
*موتمن الملک: حسین پیرنیا ملقب به مؤتمن‌الملک دولتمرد اواخر دورهٔ قاجاریه، رئیس مجلس شورای ملی در دوره دوم و چهارم، نماینده شش دوره مجلس شورای ملی، و برادر حسن پیرنیا بود. 
*پارفم: تلفظ فرانسوی پرفیوم، عطر و ادکلن 
 «*شکم پرست کند التفات بر مأکول» این بیت از سعدی است

ایرج میرزا | شب جمعه خدمت حاج امین

▨ نام شعر: حسرت
▨ شاعر: میرزا حسن خان وثوق‌الدوله
▨ با صدای: علی‌اکبر یاغی‌تبار
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
ــــــــــــــــــ
بگذشت در حسرت مرا بس ماه‌ها و سال‌ها
چون است حال اَر بگذرد دایم بدین منوال‌ها

ایام بر من چیره شد چشم جهان‌بین خیره شد
واین آب صافی تیره شد، چون ماند در گودال‌ها

دل پر اسف از ماضیم وز حال بس ناراضیم
تا خود چه راند قاضی‌ام تقدیر استقبال‌ها

نقش جبین درهم شده، فرّ جوانی كم شده
شمشادِ قامت خم شده؛ گشته الف‌ها دال‌ها

گویی كه صبحِ واپسین رخ كرد و منشق شد زمین
وین سیل‌های قهر و كین برجَست از این زلزال‌ها

مغلوب شد هر خاصیت برگشت هر خُلق و صفت
مانند تغییر لغت از فرط استعمال‌ها

هم منقصم شد وصل‌ها هم منهدم شد اصل‌ها
هم منقلب شد فصل‌ها هم مضطرب شد حال‌ها

شب كرد ظلمت گستری وآن چشمِ شب‌كور از خری
نشناخت نورِ مشتری از شعلهٔ جوال‌ها

چون ریشه بندد خویِ بد، بهتر نگردد خَود به خَود
سخت است رفع این نمد بی نشترِ كحال‌ها

این نالهٔ شبگیرها، برّنده چون شمشیرها
هم بگسلد زنجیرها هم بشكند اغلال‌ها

تا چند در این كشمكش چون مرغِ بسمل در تپش
گاهِ صعود است و پرش زی كشور آمال‌ها

رخت از محیطِ مردگان بندم به شهرِ زندگان
چون اختران تابندگان چون گوهران سیال‌ها

هر صبح‌دم در كویشان خواهم{بندم} نظر بر رویشان
كز مطلع ابرویشان مسعود گردد فال‌ها

كو عزلتی راحت‌رسان دور از محیطِ این خسان
تا وا رَهَد گوش و زبان زاین قیل‌ها و قال‌ها

كو مهدیِ بی‌منتی كآرد به جانم رحمتی
برهاندم بی‌منتی از شر این دجال‌ها

كو ارشَمیدس كز میان برخیزد و بندد میان
بردارد این بارِ گران از دوش این حمال‌ها

بر عقل گردد متكی اهرم كند حِس ذكی
چیره شود از زیركی بر جَرّ ِ این اثقال‌ها

صبر است داروی این فلج، كالصبر مفتاح الفرج
آری، ومن لجَّ و لج گفتند در امثال‌ها

روزی بر آید دستِ حق چون قرصِ خورشید از شفق
بی‌ترس و بیم از لرز و دَق آسان كند اشكال‌ها

از خون این غدّارها وز خاک این بدكارها
جاری كند اَنهارها برپا كند اتلال‌ها

دعوی اینان كی خَرَد عاقل به بازار خِرد
خود چیست تعداد زبد سنجی چو در مكیال‌ها؟

علم است نزدِ برتران لا اعلم پیغمبران
جهلست علم این خران چون دعوی رمال‌ها

برجای ماند از فیضِ رب خورشید را نور و لهب
باقی نماند از ذوذنب نه جرم و نه دنبال‌ها

باور مكن از سیرها از شر مطلق خیرها
زاین قائم بالغیرها دعوی استقلال‌ها

الحان موسیقی مخوان بیهوده در گوش گران
شیوایی نطق و بیان هرگز مجوی از لال‌ها

این ابلهان و گول‌ها، مشتی ددان و غول‌ها
در فعل چون مفعول‌ها در قول چون قوال‌ها

بر دیگران تسخرزنان خود عیبِ خود پنهان‌كنان
برخاک‌وخاشاک‌افکنان چون گربكان پنجال‌ها

نزد طبیب ای بوالعجب پوشیده داری رنجِ تب
غافل كه او در كنجِ لب می‌بیندت تبخال‌ها

گاهی ز غم پژمردگان داروی غفلت خوردگان
بی‌جنبشی چون مردگان در پنجه‌ی غسال‌ها

گه تندخوی و فتنه‌جو هرزه‌درای یاوه‌گو
اهریمنانی زشت‌خو در آدمی‌تمثال‌ها

گفتا نعامه چون پرم؟ باری كه جنس طایرم
بار دگر گفت اشترم، چون گسترانم بال‌ها؟

فرقان‌شان اندر مَثَل، از چار‌پایان خواند اضل
هستند این قوم، دغل چون هم اضل هم ضال‌ها

نه عاطفت در كویشان نه مردمی در خوی‌شان
رفت آبرو از رویشان چون آب از غربال‌ها

کرده ز کذب و افتری سرمایهٔ سوداگری
هم بایع و هم مشتری مغبونِ این دلال‌ها

یك فرقه از لایشعری تهمت‌زنان بر دیگری
چون سنّی و چون اشعری سرگرمِ استدلال‌ها

نامردمی آیینشان، کفر و دنائت دینشان
انیاب زهرآگینشان چون خنجر قتال‌ها
▨
میرزا حسن خان وثوق الدوله

میرزا حسن خان وثوق‌الدوله  | حسرت

▨ نام شعر: چاووشی
▨ شاعر: مهدی اخوان ثالث
▨ موسیقی: کارن همایونفر
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
ــــــــــــــ
به سانِ رهنوردانی
که در افسانه‌ها گویند
گرفته کولبارِ زادِ ره بر دوش
فشرده چوب‌دستِ خیزران در مشت
گهی پُرگوی و گه خاموش
در آن مِه‌گون فضای خلوتِ افشانگی‌شان راه می‌پویند
ما هم راه خود را می‌کنیم آغاز

سه ره پیداست
نوشته بر سرِ هریک به سنگ‌اندر
حدیثی که‌ش نمی‌خوانی بر آن دیگر
نخستین: راه نوش و راحت و شادی
به ننگ آغشته، اما رو به شهر و باغ و آبادی
دو دیگر: راه نیم‌اش ننگ، نیم‌اش نام
اگر سر برکُنی غوغا، و گر دم درکِشی آرام
سه دیگر: راه بی‌برگشت، بی‌فرجام

من این‌جا بس دلم تنگ است
و هر سازی که می‌بینم بدآهنگ است
بیا ره‌توشه برداریم
قدم در راهِ بی‌برگشت بگذاریم
ببینیم آسمانِ هرکجا آیا همین رنگ است؟

تو دانی کاین سفر هرگز به سوی آسمان‌ها نیست
سوی بهرام، این جاویدِ خون‌آشام
سوی ناهید، این بدبیوه‌گرگِ قحبهٔ بی‌غم
که می‌زد جامِ شومش را به جامِ حافظ و خیام
و می‌رقصید دست‌افشان و پاکوبان به سانِ دخترِ کولی
و اکنون می‌زند با ساغرِ مک نیس* یا نیما
و فردا نیز خواهد زد به جامِ هرکه بعد از ما
سوی این‌ها و آن‌ها نیست
به سویِ پهن‌دشتِ بی‌خداوندی‌ست
که با هر جنبشِ نبضم
هزاران اخترش پژمرده و پرپر به خاک افتند
بِهِل کاین آسمانِ پاک
چراگاه کسانی چون مسیح و دیگران باشد
که زشتانی چو من هرگز ندانند و ندانستند کآن خوبان
پدرْشان کیست؟
و یا سود و ثمرْشان چیست؟

بیا ره‌توشه برداریم
قدم در راه بگذاریم
به سوی سرزمین‌هایی که دیدارش به سانِ شعلهٔ آتش
دَواند در رگم خونِ نشیطِ زندهٔ بیدار
نه این خونی که دارم، پیر و سرد و تیره و بیمار
چو کرمِ نیمه‌جانی بی‌سر و بی‌دُم
که از دهلیزِ نقب‌آسایِ زهراندودِ رگ‌هایم
کِشاند خویشتن را، هم‌چو مستان دست بر دیوار
به سوی قلبِ من، این غرفهٔ با پرده‌های تار
و می‌پرسد، صدایش ناله‌ای بی‌نور؛
کسی این‌جاست؟
هلا! من با شمایم، های! … می‌پرسم کسی این‌جاست؟
کسی این‌جا پیام آورد؟
نگاهی، یا که لبخندی؟
فشارِ دستِ گرمِ دوست‌مانندی؟
و می‌بیند صدایی نیست، نورِ آشنایی نیست،
حتی از نگاه مرده‌ای هم ردّ پایی نیست
صدایی نیست الا پت‌پتِ رنجورِ شمعی در جوارِ مرگ
ملول و با سحر نزدیک و دستش گرمِ کارِ مرگ
وز آن سو می‌رود بیرون، به سوی غرفه‌ای دیگر
به امیدی که نوشد از هوای تازه و آزاد
ولی آنجا حدیث بنگ و افیون است – از اعطای درویشی که می‌خواند؛
«جهان پیر است و بی‌بنیاد، از این فرهادکش فریاد«
وز آن‌جا می‌رود بیرون، به سوی جمله ساحل‌ها
پس از گشتی کسالت‌بار
بدان سان باز می‌پرسد سر اندر غرفهٔ با پرده‌های تار
کسی اینجاست؟
و می‌بیند همان شمع و همان نجواست

که می‌گوید بمان این‌جا؟
که پرسی هم‌چو آن پیرِ به درد آلودهٔ مهجور
«خدایا به کجای این شب تیره بیاویزم قبای ژندهٔ خود را؟»*۲
بیا ره‌توشه برداریم
قدم در راه بگذاریم
کجا؟ هرجا که پیش آید
بدان‌جایی که می‌گویند خورشیدِ غروبِ ما
زنَد بر پردهٔ شبگیرشان تصویر
بدان دستش گرفته رایتی زربفت و گوید: زود
وز این دستش فتاده مشعلی خاموش و نالد: دیر
کجا؟ هرجا که پیش آید
به آن‌جایی که می‌گویند
چو گل روییده شهری روشن از دریایِ تَر دامان
و در آن چشمه‌هایی هست
که دایم روید و روید گل و برگِ بلورین بالِ شعر از آن
و می‌نوشد از آن مردی که می‌گوید
چرا بر خویشتن هموار باید کرد رنج آبیاری کردن باغی
کز آن گل کاغذین روید؟
به آن‌جایی که می‌گویند روزی دختری بوده‌ست
که مرگش نیز -چون مرگ تاراس بولبا
نه چون مرگ من و تو- مرگ پاک دیگری بوده‌ست*۳
کجا؟ هرجا که اینجا نیست
من این‌جا از نوازش نیز چون آزار ترسانم
ز سیلی‌زن، ز سیلی‌خور
وز این تصویرِ بر دیوار ترسانم
در این تصویر عُمَر با تازیانهٔ شوم و بی‌رحمِ خشایرشا
زند دیوانه‌وار، اما نه بر دریا؛
به گردهٔ من، به رگ‌های فسردهٔ من
به زندهٔ تو، به مردهٔ من
بیا تا راه بسپاریم
به سوی سبزه‌زارانی که نه کس کِشته، نه‌دروده
به سوی سرزمین‌هایی که در آن هرچه بینی بکر و دوشیزه‌ست
و نقشِ رنگ و رویش هم بدین‌سان از ازل بوده
که چونین پاک و پاکیزه‌ست
به سوی آفتابِ شادِ صحرایی که نگذارد تهی از خونِ گرمِ خویشتن جایی
و ما بر بی‌کرانِ سبز و مخمل‌گونهٔ دریا
می‌اندازیم زورق‌های خود را چون کُلِ بادام*۴
و مرغانِ سپیدِ بادبان‌ها را می‌آموزیم
که بادِ شرطه را آغوش بگشایند
و می‌رانیم گاهی تند، گاه آرام
بیا ای خسته‌خاطردوست! ای مانند من دلکنده و غمگین!
من این‌جا بس دلم تنگ است
بیا ره‌توشه برداریم
قدم در راهِ بی‌فرجام بگذاریم
▨
مهدی اخوان ثالث
از دفتر شعر زمستان
ـــــــ
پی‌نوشت‌ها:
*یک: فردریک لوئیس مک‌نیس شاعر و نمایشنامه‌نویس ایرلندی است.
*۲: این شعر از نیما یوشیج است.
*۳: مرادِ شاعر، ژاندارک است.
*۴: کُل بادام: پوست بادام.

مهدی اخوان ثالث | چاووشی

▨ نام شعر: واقعیت رویای من است
▨ شاعر: بیژن نجدی
▨ با صدای: بیژن نجدی
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
ـــــــــــــــــــــ
واقعیت خواب‌های من است
خونِ رویای من
برگ‌تر از سبز – سبزتر از برگِ گیاه
که با دشنهٔ تلکس خبرگزاری‌‌ها
خنجر کلمات روزنامه
نمی‌ریزد

واقعیت رویای من است
آن‌جا هیچ‌کس نمی‌داند که سیلی چیست؟
و چاقو
شرمندهٔ تیغش نه.
در خیال‌بافی ذهن من، ترور نمی‌شود لبخند
کشته نمی‌شود سهراب
بر زانوان پیر پیرمرد رفته است لبخند
تکه‌های تن هر که می‌میرد
در اخبار رادیو – برصفحهٔ تلویزیون
آن‌‌جا
آفریقا(فرق نمی‌کند: خاورمیانه
آسیای دور)
درخواب‌های من باز می‌گردد به گهواره و گریه
آن‌‌ها بزرگ می‌شوند – در خواب‌‌های من
به مدرسه می‌روند و آب می‌خورند و انار- درخواب‌های من
و درخت اناری دوباره می‌روید
از کتابی که مانده روی رف

آن‌ها در خانه‌ای ساده، بچه‌دار می‌شوند و
روزی
بر سپید ساده بستری ساده
کنار مردمی ساده
با تعریف ساده‌ای از مرگ، می‌میرند
اما دریغ
واقعیت، نه خواب‌‌های من است – نه رؤیای تو
نه خیال‌بافی من – نه آرزوی تو
همین تو که روزنامه می‌خوانی
و گاهی شعر مرا
▨
بیژن نجدی
از کتاب واقعیت رویای من است نشر مرکز صفحه ۶

بیژن نجدی | واقعیت رویای من است

▨ نام شعر: و تو هم روزی پير می شوی
▨ شاعر: شمس لنگرودی
▨ با صدای: شمس لنگرودی
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
ــــــــــــــــــ
و تو هم روزی پير می‌شوی
اما من
پير تر از اين نخواهم شد
در لحظه‌ای از عمرم متوقف شدم
منتظرم بيايی
و از برابر من بگذری
زيبا
پير شده
آراسته به نوری
که از تاريکیِ من
دريغ کرده‌ای
▨
شمس لنگرودی

شمس لنگرودی | و تو هم روزی پیر می‌شوی

▨ نام شعر: بهار
▨ شاعر: شمس لنگرودی
▨ با صدای: شمس لنگرودی
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
ــــــــــــــــــ
حیف نیست
بهار باشد
تو نباشی؟
از بس غلتید
تخته‌سنگِ سیزیف
به سنگریزه بدل شد.
فردا آمدنی است
حرفی در میان نیست
اما از کجا در ارابهٔ او ما نیز بوده باشیم؟

برخیز و بیا
برخیز و به جاده نگاه نکن
که همیشه خود را به تاریکی می‌زند
فهمیده‌ام هرکس چراغ جادهٔ خود باید بوده باشد.
زندگی! چقدر سر به سرم می‌گذاری
خودی به نظر می‌رسی
با تو که قهر می‌کنم می‌فهمم که مرا نمی‌شناسی.

حیف نیست
بهار
از سر اتفاق بغلتد در دستم
آن وقت
تو نباشی؟
▨
شمس لنگرودی

شمس لنگرودی | بهار

▨ نام شعر: تسلیت به دوستِ پدر مرده
▨ شاعر: ایرج میرزا
▨ با صدای: سبحان گنجی
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
ــــــــــــــــــ
سخت است گرچه مرگِ پدر بر پسر همی
هان ای پسر مخور غم از این بیشتر همی

در روزگار هر پسری بی‌پدر شود
تنها تو نیستی که شدی بی‌پدر همی

اسکندرِ کبیر که می‌رفت از جهان
گفت این سخن به مادرِ خونین جگر همی

کز بعد من عزایی اگر می‌کنی به پای
طوری بکن که باد پسندیده‌تر همی

تنها مگِری، عدّه‌ای از دوستان بخواه
کآیند و با تو گریه نمایند سر همی

لیکن چه عدّه‌ای؛ که نباشند داغدار
زان بیشتر به مرگِ کسانِ دگر همی

با عدّه‌ای بگَری برایم که پیش از این
ننموده مرگ از درِ ایشان گذر همی

زیرا که داغ دیده بگرید برای خویش
وآنگه تو را گُذارَد منّت به سر همی

گر گریه‌ای کنند، کنند از برایِ من
مرگِ کسی نباشدِشان در نظر همی

چون خواست مادرش به وصّیت کند عمل
با عدّه‌ای شود به عزا نوحه‌گر همی

یک تن که داغ‌دیده نباشد نیافتند
بشتافتند گرچه به هر کوی و در همی

این گفت دخترم سرِ زا رفته پیش از این
آن گفت مرده شوهرم اندر سفر همی

آن دیگری سرود که از هشت ماهِ قبل
دارم ز فوتِ مادرِ خود دیده تر همی

آن یک بیان نمود که از پنج سالِ پیش
مرگ پدر نموده مرا دربه‌در همی

القصّه مرگ چون همه‌کس را گَزیده بود
حاضر نشد به محضرِ او یک نفر همی

چون مادرِ سکندر از این گونه دید حال
دانست سّرِ گفتۀ آن نامور همی

یعنی ببین که هیچکس از مرگ جان نَبُرد
دیگر مکن تو گریه برای پسر همی

بر هر که بنگری به همین درد مبتلاست
بی‌داغ نیست لالهٔ باغِ بشر همی

سختی چو بالسّویّه بود سهل می‌شود
چون عامّ شد بلیّه شود کم اثر همی

باری عزیزِ من همه خواهیم مُرد و رفت
زاری مکن که هیچ ندارد ثمر همی

یک مرده سر ز خاک نمی‌آورد برون
صد سال اگر تو خاک بریزی به سر همی

گفتند زلف کندی و بر خاک ریختی
بر خاک ریخته است کسی مشکِ تَر همی؟

بر مالِ غیر دست تصّرف مکن دراز
خود را مکن به ظلم و تعدّی سَمَر همی

آن طرّه جایگاهِ دلِ اهلِ دانش است
با این گروه جور مران این قَدَر همی

آن آشیانِ مرغِ دل بی‌نوایِ ماست
ای باغبان! مخواهش زیر و زبر همی

آن طرّه را دو صاحبِ دیگر به غیرِ توست
مالِ من است و مالِ نسیم سحر همی

گر رفت بر سفر پدرت شُکر کن که هست
آن مادرِ ستوده‌ات اندر حضر همی

داری ز خود چهار برادر بزرگتر
هر یک به جای خویش چو یک شیرِ نر همی

بر کَن لباسِ ماتم و افسردگی ز بر
کُن جامۀ شهامت و عزّت به بر همی

از هر خیال بیهُده خود را کنار گیر
مشغول شو به کسب کمال و هنر همی

یک‌روز درس و مشق مکن ترک زینهار!
مپسند وقتِ قیمتیِ خود هَدَر همی

یک‌روز اگر ز درس گُریزی، به جان تو
بگریزم از تو همچو لئیم از ضرر همی

ور پندِ من به سمعِ ارادت کنی قبول
دل بَندَمَت چو مفلسِ بی‌زر به زر همی

با مادرت به رأفت و طاعت سلوک کن
با خواهرت بجوش چو شیر و شکر همی

پرهیز کن ز مردمِ بی‌عار و کم‌عیار
همسر بشو به مردمِ نیکو سِیَر همی

با آن قدم ز خانه برون نه اگر نهی
کِت بر طریقِ عقل شود راهبَر همی

باش از برایِ دیدۀ بدبین به جایِ تیر
شو از برایِ حفظِ شرافت سپر همی

در طبع ساده خویِ بَدان آن‌چنان دَوَد
کاندر میانِ پنبه بیافتد شَرَر همی

قدرِ مرا بدان که چو من هم به روزگار
یک عاشقِ درست نبینی دگر همی
▨
ایرج میرزا

ایرج میرزا | تسلیت به دوست پدر مرده

▨ نام شعر: آه آینه ( او را ز گیسوان بلندش شناختند)
▨ شاعر: هوشنگ ابتهاج
▨ با صدای: هوشنگ ابتهاج
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
ـــــــــــــــــــــــــــــــ 
او را ز گیسوان بلندش شناختند
 ای خاک! این همان تنِ پاک است؟
 انسان همین خلاصهٔ خاک است؟
وقتی که شانه می‌زد
 انبوهِ گیسوانِ بلندش را
تا دوردستِ آینه می‌راند
 اندیشهٔ خیال‌پسندش را
او با سلام صبح
خندان، گلی ز آینه می‌چید
دستی به گیسوانش می‌برد
شب را کنار می‌زد
 خورشید را در آینه می‌دید
اندیشهٔ بر آمدنِ روز
بارانی از ستاره فرو می‌ریخت
در آسمان چشم جوانش
آنگاه آن تبسمِ شیرین
در می‌گشود بر رخِ آیینه
از باغ آفتابی جانش
 دزدان کور آینه افسوس
 آن چشم مهربان را
 از آستان صبح ربودند
 آه ای بهار سوخته!
 خاکسترِ جوانی
تصویرِ پر کشیدهٔ آیینهٔ تهی
با یاد گیسوان بلندت
 آیینه در غبار سحر آه می‌کشد
مرغانِ باغ بیهده خواندند
هنگامِ گل نبود
▨
هوشنگ ابتهاج مختلص به هـ.ا.سایه
از دفتر آهی و راهی

هوشنگ ابتهاج | آه آینه ( او را ز گیسوان بلندش شناختند)

▨ نام شعر: تصویرِ زن (بر سردر کاروان سرایی)
▨ شاعر: ایرج میرزا
▨ با صدای: سبحان گنجی
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
ــــــــــــــــــ
بر سردرِ کاروان‌سرایی
تصویر زنی به گچ کشیدند

ارباب عَمایم این خبر را
از مُخبِر صادقی شنیدند

گفتند که وا شریعتا، خلق
رویِ زنِ بی‌نقاب دیدند

آسیمه سر از درون مسجد
تا سردرِ آن سرا دویدند

ایمان و اَمان به سرعت برق
می‌رفت که مؤمنین رسیدند

این آب آورد، آن یکی خاک
یک پیچه ز گِل بر او بریدند

ناموس به باد رفته‌ای را
با یک دو سه مشت گل خریدند

چون شرعِ نبی از این خطر جَست
رفتند و به خانه آرمیدند



غفلت شده بود و خلق وحشی
چون شیر درنده می‌جهیدند

بی‌پیچه‌زنِ گشاده‌رو را
پاچینِ عفاف می‌دریدند

لب‌های قشنگ خوشگلش را
مانند نبات می‌مکیدند

بالجمله تمام مردم شهر
در بحر گناه می‌تپیدند

درهای بهشت بسته می‌شد
مردم همه می‌جهنمیدند

می‌گشت قیامت آشکارا
یک‌باره به صور می‌دمیدند

طَیر از وَکرات و وحش از جحر
انجم ز سپهر می‌رمیدند

این است که پیش خالق و خلق
طلاب علوم رو سفیدند


با این علما هنوز مردم
از رونق ملک ناامیدند!
▨

ایرج میرزا

ایرج میرزا | تصویر زن

▨ نام شعر: آفتاب می‌شود
▨ شاعر: فروغ فرخزاد
▨ با صدای: یاسمن زعفرانلو
▨ پالایش و تنظیم: شهروز
ــــــــــــــــ
نگاه کن که غم درون دیده‌ام
چگونه قطره‌قطره آب می‌شود
چگونه سایهٔ سیاه سرکشم
اسیر دست آفتاب می‌شود
نگاه کن!
تمام هستی‌ام خراب می‌شود
شراره‌ای مرا به کام می‌کشد
مرا به اوج می‌برد
مرا به دام می‌کشد
نگاه کن!
تمام آسمان من
پر از شهاب می‌شود

تو آمدی ز دورها و دورها
ز سرزمین عطرها و نورها
نشانده‌ای مرا کنون به زورقی
ز عاج‌ها، ز ابرها، بلورها
مرا ببَر امید دلنواز من
ببَر به شهر شعرها و شورها

به راه پُر ستاره می‌کشانی‌ام
فراتر از ستاره می‌نشانی‌ام
نگاه کن
من از ستاره سوختم
لبالب از ستارگان تب شدم
چو ماهیان سرخ‌رنگ ساده‌دل
ستاره‌چین برکه‌های شب شدم

چه دور بود پیش از این زمین ما
به این کبود غرفه‌های آسمان
کنون به گوش من دوباره می‌رسد
صدای تو
صدای بال برفی فرشتگان
نگاه کن که من کجا رسیده‌ام
به کهکشان، به بی‌کران، به جاودان

کنون که آمدیم تا به اوج‌ها
مرا بشوی با شراب موج‌ها
مرا بپیچ در حریر بوسه‌ات
مرا بخواه در شبان دیرپا
مرا دگر رها مکن
مرا از این ستاره‌ها جدا مکن

نگاه کن که موم شب به راه ما
چگونه قطره‌قطره آب می‌شود
صراحی سیاه دیدگان من
به لای‌لایِ گرم تو
لبالب از شرابِ خواب می‌شود
به روی گاهواره‌های شعر من
نگاه کن
تو می‌دمی و آفتاب می‌شود
▨
از کتاب مجموعه سروده‌های فروغ فرخزاد
انتشارات شادان، چاپ اول
صفحهٔ ۲۳۰

فروغ فرخ‌زاد | آفتاب می‌شود | صدای یاسمن زعفرانلو

در بخش پلی‌لیست‌ها می‌توانید شعرها را به تفکیک شاعر ببینید.
ــــــــــــ
پالایش و تنظیم شعرهای قدیمی، زمان‌بر و‌ طاقت‌فرساست. اگر از شعرها در پروژه‌ای استفاده می‌کنید، پیشاپیش از اینکه منبع آن را ذکر می‌کنید سپاسگزارم.
ــــــــــــــــ
پروژه‌ی «با صدای شاعر» در پلتفرم‌‌های زیر هم فعال است؛
▨ تلگرام
▨ اسپاتیفای
▨ اپل پادکست
▨ کست باکس
▨ شنوتو

ایرج میرزا | تصویر زن

Schahrouz Kabiri