ศาสนาพุทธเป็นเรื่องของกรรม
กรรมก็เป็นเรื่องของเหตุกับผล 
ทำเหตุชั่ว คือมีตัณหาเป็นเหตุ ก็มีทุกข์เป็นผล 
มีศีล สมาธิ ปัญญา 
คือมีมรรคเป็นเหตุ ก็มีนิโรธเป็นผล 
เวลาละฝ่ายชั่วก็ละที่เหตุ ละที่ตัณหา 
ผลคือทุกข์มันก็ไม่มี 
ในฝ่ายดี เจริญ เพราะมรรคต้องเจริญ 
ฉะนั้นเหตุของทุกข์กับเหตุของนิโรธเราทำต่างกัน 
เหตุของทุกข์คือตัวตัณหาต้องละเสีย 
เหตุของนิโรธคือตัวมรรคต้องเจริญ 

ฉะนั้นกิจต่ออริยสัจจะชัดเจนอยู่ 
ตัวทุกข์เป็นตัวผลของตัณหา ละไม่ได้ 
การละไปละที่ผลไม่ได้ ต้องละที่เหตุ 
ฉะนั้นท่านบอกทุกข์ก็ให้รู้ว่ามันทุกข์ 
สมุทัยคือตัณหาให้ละเสีย 
นิโรธก็เหมือนกัน นิโรธเป็นผล 
อยู่ๆ เราไปทำผลขึ้นมาไม่ได้ 
เราต้องทำเหตุคือศีล สมาธิ ปัญญา 
หรือการเจริญอริยมรรคมีองค์ 8 
เราเจริญแล้ว ในที่สุดก็ได้ผลคือนิโรธ 
อยู่ๆ เราไปทำผลไม่ได้ เราต้องทำเหตุ 
เหตุคือมรรคต้องเจริญ 
ถ้าฝ่ายชั่ว เหตุคือตัณหา ต้องละ


หลวงพ่อปราโมทย์ ปาโมชฺโช
วัดสวนสันติธรรม
6 มีนาคม 2565

CD 93

ทำผลไม่ได้ ต้องทำเหตุ :: หลวงพ่อปราโมทย์ ปาโมชฺโช 6 มี.ค. 2565

เราภาวนาเราจะรู้เลย
จิตดวงหนึ่งเกิดขึ้น ดวงหนึ่งดับไปทั้งวันทั้งคืน 
ดับแล้วมันมีพลังงาน มีวิบาก
ยังผลักดันให้เกิดจิตดวงใหม่ขึ้นมาได้ 
ฉะนั้นมันไม่ใช่ตายแล้วสูญ 
วิบากกรรมส่งผลให้เกิดขันธ์ใหม่ในภพใหม่ขึ้นมา 
ขันธ์ใหม่ในภพใหม่เหมือนกับเป็นลูก 
กระทั่งจิตดวงต่อไปเหมือนเป็นลูกของจิตดวงเก่า 
จิตมันมีมรดก 
จิตดวงใหม่ที่เกิดขึ้น
ก็รับมรดกมาจากจิตที่เป็นพ่อเป็นแม่ของมัน 
จิตดวงเก่าทำกุศลไว้เยอะก็คล้ายๆ เป็นเศรษฐี 
วิบากให้ผลไปเกิดจิตดวงใหม่ขึ้นมา 
เหมือนมีลูก ลูกก็พลอยเป็นเศรษฐีไปด้วย 
จิตดวงเก่าทำบาปมาเยอะ 
บุญไม่ได้ทำ ทำแต่กรรมชั่ว 
ก็เหมือนจิตดวงใหม่เกิดมา
เป็นลูกของจิตดวงเดิมนี้ 
ลำบากยากจน ชีวิตลำบาก 
ฉะนั้นจิตนี้เกิดดับสืบเนื่อง 
กระทั่งการข้ามภพข้ามชาติ
 
หลวงพ่อปราโมทย์ ปาโมชฺโช
วัดสวนสันติธรรม
12 มีนาคม 2565

มรดกกรรม :: หลวงพ่อปราโมทย์ ปาโมชฺโช 12 มี.ค. 2565

ตัวสำคัญคือตัวจิต 
จิตนี้เดี๋ยวก็โคจรไปทางตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ 
เกิดดับทางอายตนะทั้ง 6
จิตก็ไม่ใช่ตัวเรา ไม่ใช่ของเรา 
ไม่ใช่คน ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่เรา ไม่ใช่เขา 
ฉะนั้นถึงจะเริ่มจากการรู้รูป สุดท้ายมันก็เข้ามาที่จิตจนได้
แต่ถ้าเราลัด เข้ามาที่จิตได้ 
เข้ามาเลย ไม่ต้องเสียเวลาอ้อมค้อม เข้ามาที่จิต 
ถ้าเราเห็นว่าจิตไม่ใช่เราอันเดียว 
ขันธ์ 5 ทั้งหมดจะไม่เป็นเราแล้ว 
อายตนะทั้งหมดจะไม่เป็นเราแล้ว 
เล่นมันที่หัวโจกตัวเดียวเลย

หลวงพ่อปราโมทย์ ปาโมชฺโช
วัดสวนสันติธรรม
13 มีนาคม 2565

จิตคือหัวโจก :: หลวงพ่อปราโมทย์ ปาโมชฺโช 13 มี.ค. 2565

อยู่กับโลกไปเห็นโลกมันทุกข์ เห็นขันธ์มันทุกข์ 
บางทีขันธ์ก็เรียกว่าโลกนั่นล่ะ 
โลกข้างนอกมันก็ทุกข์อย่างนี้ เจริญแล้วเสื่อมๆ 
โลกภายในก็เจริญแล้วเสื่อมเหมือนกัน 
สุดท้ายจะเห็นความจริง 
ภายนอกหรือภายในมันก็อันเดียวกัน ก็โลกเหมือนกัน 
พอรู้โลกแจ่มแจ้งจิตก็วางโลก ไม่มีอะไรโลกนี้ 
จะโลกภายในก็คือกายนี้ใจนี้ 
หรือโลกภายนอกกายคนอื่นใจคนอื่น 
หรือสิ่งแวดล้อมทั้งหลายทั้งปวง 
มันก็เป็นอันเดียวกัน ไม่ใช่ของเรา 
เกิดแล้วก็ดับไป มีแล้วก็หายไป 
แล้วใจเข้าใจโลก ใจก็อยู่เหนือโลก 

เหนือโลกคือคำว่าโลกุตตระ 
คำว่าโลกุตตระมาจากคำว่าโลกกับคำว่าอุดร   
อะไรมันอยู่เหนือโลก 
ร่างกายอยู่เหนือโลกได้ไหม ไม่ได้ 
เวทนาอยู่เหนือโลกได้ไหม เวทนาก็อยู่เหนือโลกไม่ได้ 
สัญญาก็อยู่กับโลก สังขารก็อยู่กับโลก 
แต่จิตนั้นพัฒนาจนจิตมันอยู่เหนือโลกได้ 
จิตมันจะอยู่เหนือโลกได้มันก็ต้องเข้าใจโลก 
เห็นโลกตามความเป็นจริง 
ตามความเป็นจริงของโลก 
ก็คือโลกธรรมทั้งหลายนั่นล่ะ 


หลวงพ่อปราโมทย์ ปาโมชฺโช
วัดสวนสันติธรรม
19 มีนาคม 2565

รู้โลกแจ่มแจ้งจิตก็วางโลก :: หลวงพ่อปราโมทย์ ปาโมชฺโช 19 มี.ค. 2565

ธรรมะเป็นศาสตร์อันหนึ่ง ต้องลงมือปฏิบัติ 
ศาสตร์อันนี้ท่องจำเอาก็ไม่ได้ประโยชน์อะไร 
เราท่องตำรับตำราได้เยอะ กิเลสไม่กลัว 
กิเลสไม่กลัวความรู้ทั้งหลาย 
กระทั่งความรู้ในธรรมะที่เล่าเรียน 
กิเลสกลัวคนรู้ทัน 

กิเลสอยู่ในใจเรา เราไม่เคยเห็น 
มันอยู่มานานแล้ว นับภพนับชาติไม่ถ้วน 
มันเป็นเจ้านาย สั่งให้เราทำ 
สั่งให้เราพูด สั่งให้เราคิด 
กิเลสมันสั่งทั้งนั้นเลย 
ทั้งความคิด ทั้งคำพูด ทั้งการกระทำ 
เราไม่เคยเห็น เรามีแต่ความลำพองว่าเราเก่ง 
ไม่มีใครบังคับเราได้ ไม่มีใครสั่งเราได้ ไม่กลัวใคร 
เราไม่เห็นหรอก เป็นทาสอยู่ 
กว่าจะเรียนรู้ถึงจิตถึงใจตัวเอง 
กิเลสมันอยู่ที่จิต ต้องเรียนรู้ให้ถึงจิตถึงใจ 
พอเราเห็นมัน มันถึงจะกลัวเรา
เราไม่เห็นมัน มันก็แอบอยู่ในใจเรา 
เป็นเจ้านายเรา ตกเป็นทาสโดยไม่รู้สึกตัว 


หลวงพ่อปราโมทย์ ปาโมชฺโช
วัดสวนสันติธรรม
20 มีนาคม 2565

กิเลสกลัวคนรู้ทัน :: หลวงพ่อปราโมทย์ ปาโมชฺโช 20 มี.ค. 2565

ตอนที่ภาวนาใหม่ๆ 
รู้สึกจิตผู้รู้มันเป็นตัวสุข 
จิตผู้หลงมันเป็นตัวทุกข์ 
จิตยังมี 2 อัน ตัวสุขกับตัวทุกข์ 
ภาวนาจนถึงจุดหนึ่งจะแจ้งเลย 
จิตนั้นล่ะคือตัวทุกข์ มีแต่ทุกข์มากกับทุกข์น้อย 
กายนี้คือตัวทุกข์ มีแต่ทุกข์มากกับทุกข์น้อย ไม่มีตัวสุข 
อันนั้นเรียกว่าเรารู้ทุกข์จริงๆ แล้ว 
พอรู้ทุกข์จริงๆ มันจะวางเลย 
จะวางจริงๆ วางวัฏฏะลงไป 
วัฏสงสารถล่มลงตรงนั้น 
ตรงที่รู้แจ้งในกองทุกข์ของขันธ์ 5 นั้น 
หรือของอายตนะ 6 หรือของธาตุ 18 ของอินทรีย์ 22 
ก็จะเข้าใจปฏิจจสมุปบาท 
สิ่งที่เรานึกว่ามี 
มันแค่การประชุมกันขององค์ธรรมจำนวนมาก 
อยู่ชั่วคราวก็แตกสลายออกไป 
ทุกสิ่งทุกอย่างชั่วคราวไปหมดเลย 

ค่อยๆ เรียนไปแล้ววันหนึ่งจะเห็น 
อย่างที่หลวงพ่อบอกนั่นล่ะ 
วันนี้แค่เห็นว่าเดี๋ยวจิตรู้ เดี๋ยวจิตหลง แค่นี้ยังดีเลย ใช้ได้ 
หรือเห็นว่าเดี๋ยวจิตก็สุข เดี๋ยวจิตก็ทุกข์ เดี๋ยวจิตก็เฉยๆ แค่นี้ก็ใช้ได้ 
หรือเห็นว่าเดี๋ยวจิตก็โกรธ เดี๋ยวจิตก็ไม่โกรธ แค่นี้ก็ใช้ได้ 
เดี๋ยวเห็นจิตก็โลภ จิตก็ไม่โลภ แค่นี้ก็ใช้ได้ 
เวลาเรียน เรียนจุดเล็กๆ นิดเดียวนั่นล่ะ 
เวลาเข้าใจเข้าใจทั้งหมด 
จะเข้าใจปฏิจจสมุปบาท เข้าใจอริยสัจ


หลวงพ่อปราโมทย์ ปาโมชฺโช
วัดสวนสันติธรรม
26 มีนาคม 2565

เข้าใจปฏิจจสมุปบาท :: หลวงพ่อปราโมทย์ ปาโมชฺโช 26 มี.ค. 2565

การที่เรามีสติแล้วรู้ แล้วรู้สภาวะไปเรื่อยๆ 
สติก็จะแหลมคมขึ้น 
สมาธิที่ถูกต้องก็จะดีขึ้น 
ปัญญาก็จะเกิดขึ้น 
สุดท้ายศีล สมาธิ ปัญญา
จะประชุมลงในขณะจิตเดียวกัน
มันรวมลงในที่เดียวกันได้ ในขณะเดียวกันได้ 
ด้วยวิธีที่หลวงพ่อบอกนั่นล่ะ รู้สภาวะ 
การที่เรารู้สภาวะ ศีลมันเกิดอัตโนมัติแล้ว 
ความตั้งมั่นเกิดขึ้นโดยอัตโนมัติแล้ว 
ทำซ้ำๆ ต่อไปปัญญาอัตโนมัติมันก็เกิด 
จะเห็นทุกสิ่งที่เกิดดับทั้งสิ้น 
สิ่งทั้งหลายเกิดจากเหตุ ถ้าเหตุดับ สิ่งนั้นก็ดับ 
อันนี้เห็นอนัตตา เห็นอนิจจัง 
ตรงนี้เราได้เดินปัญญาอยู่แล้ว 
เพราะฉะนั้นการที่เรามีสติ ภาวนาไปเรื่อยๆ 
ศีล สมาธิ ปัญญา มันจะสมบูรณ์ในขณะเดียวกันๆ พร้อมๆ กัน 

ตรงที่ศีล สมาธิ ปัญญาอัตโนมัติเกิดขึ้นในขณะเดียวกัน 
ถ้าบุญบารมีมากพอ สะสมมามากพอ อริยมรรคจะเกิดขึ้น 
เพราะในอริยมรรคมีศีลอัตโนมัติ 
สมาธิอัตโนมัติ ปัญญาอัตโนมัติอยู่ 
มันเกิดพร้อมกันในขณะจิตเดียวกัน 
เพราะฉะนั้นฝึกทุกวันๆ ต้องทำให้ต่อเนื่อง 
จิตจะได้ทรงสมาธิที่ดีขึ้นมา สามารถเดินปัญญาได้ 
สุดท้ายศีล สมาธิ ปัญญาก็ประชุมลงที่จิตดวงเดียว 
ในขณะจิตเดียว มันคือขณะแห่งอริยมรรค



หลวงพ่อปราโมทย์ ปาโมชฺโช
วัดสวนสันติธรรม
27 มีนาคม 2565

ศีล สมาธิ ปัญญาอัตโนมัติ :: หลวงพ่อปราโมทย์ ปาโมชฺโช 27 มี.ค. 2565

อันแรกก็ถือศีล 5 
อันที่สอง ทำในรูปแบบให้จิตใจได้พักผ่อน ฝึกตัวเองไป 
อันที่สาม คือการเจริญสติในชีวิตประจำวัน 
พอใจมีกำลังแล้ว ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ กระทบอารมณ์มีสติไว้ 
เกิดความเปลี่ยนแปลงในจิต รู้ 
เกิดความเปลี่ยนแปลงในกาย รู้ 
รู้ไปเรื่อยๆ เห็นกายไป เห็นจิตไป
ว่ามันเปลี่ยนแปลงไปเรื่อยๆ 
แล้วจะเห็นไตรลักษณ์ของกาย 
เห็นไตรลักษณ์ของจิต 

การปฏิบัติทำให้ครบ 3 อย่างนี้ 
ศีล 5 ต้องรักษา 
ตั้งใจงดเว้นการทำบาปอกุศลทางกาย วาจา 5 อย่าง 
สมาธิต้องฝึก ทำในรูปแบบทุกวัน แบ่งเวลาไว้เลย 
เวลาที่เหลือเจริญสติในชีวิตประจำวัน 
ถ้ามีอะไรเปลี่ยนแปลงในกาย รู้สึก 
มีอะไรเปลี่ยนแปลงในจิตใจ รู้สึก 
ค่อยฝึกไปเรื่อยๆ 
เดี๋ยววันหนึ่งเราก็จะเห็นความจริงของกายของใจ 
เห็นได้ก็วาง วางได้ก็ไม่ทุกข์



หลวงพ่อปราโมทย์ ปาโมชฺโช
วัดสวนสันติธรรม
2 เมษายน 2565

การปฏิบัติ 3 อย่างที่ต้องทำทุกวัน :: หลวงพ่อปราโมทย์ ปาโมชฺโช 2 เม.ย. 2565

นิโรธ 5 :: หลวงพ่อปราโมทย์ ปาโมชฺโช 3 เม.ย. 2565

พวกเราต้องไม่ประมาท 
อย่านึกว่าศาสนาพุทธจะยั่งยืนนักหนา 
ถ้าเราไม่ลงมือศึกษา ไม่ลงมือปฏิบัติ 
ศาสนาพุทธจะหายเมื่อไรก็ได้ 
ฉะนั้นเราประมาทเกินไป 
อย่างวันนี้เราก็ชอบคิดว่าเรายังไม่ตาย ยังมีชีวิตอีกนาน 
เอาไว้เมื่อนั้นเมื่อนี้เราค่อยปฏิบัติ 
ก็มัวคิดอย่างนี้เลยไม่ได้ปฏิบัติเสียที 
บางคนกะว่าอายุ 50 ปีขึ้นไปแล้วถึงจะปฏิบัติ 
บังเอิญอยู่ไม่ถึง 50 ปีตายเสียก่อน นี้เรียกว่าคนประมาท 

อย่างพวกเรามีโอกาสเจอศาสนาพุทธแล้ว 
ถ้าไม่รู้จักตักตวงผลประโยชน์จากศาสนาพุทธ 
คือการเรียนรู้สัจธรรมคำสอนของพระพุทธเจ้าให้ถ่องแท้ 
เรียกว่าเราประมาท 
เพราะศาสนาพุทธจะสูญไปเมื่อไร ไม่รู้ 
ปกติไม่ยั่งยืนเท่าไรหรอก 
มันเป็นศาสนาที่เข้าใจยาก ศาสนาที่ต้องช่วยตัวเอง 
คนส่วนใหญ่อ่อนแอไม่ได้คิดจะช่วยตัวเอง 
คิดจะขอพรขออะไรไป 
ฉะนั้นอย่าประมาท มีโอกาสได้ยินได้ฟังธรรมะแล้ว ลงมือปฏิบัติ 
วิธีปฏิบัติธรรมไม่ใช่เรื่องนั่งสมาธิ เดินจงกรม แค่นั้นไม่พอ 
ถ้าเราไม่เคยมีศีล เราตั้งใจรักษาศีล
ก็เรียกว่าเราปฏิบัติธรรมแล้ว 
หรือเราทำตามที่พระพุทธเจ้าสอน 
ท่านสอนให้เราถือศีล เราไม่ผัด
ว่ารอเมื่อนั้นเมื่อนี้ก่อนค่อยถือ 
แล้วตั้งใจให้เด็ดเดี่ยวไป 


หลวงพ่อปราโมทย์ ปาโมชฺโช
วัดสวนสันติธรรม
16 เมษายน 2565

มีชีวิตด้วยความไม่ประมาท :: หลวงพ่อปราโมทย์ ปาโมชฺโช 16 เม.ย. 2565

หลวงปู่ดูลย์ท่านสอนบอกว่า 
“การปฏิบัตินั้นไม่ยาก ยากเฉพาะผู้ไม่ปฏิบัติ” 
ผู้ไม่ปฏิบัติก็คือผู้ละเลย 
ไม่สนใจที่จะเรียนรู้กายรู้ใจของตัวเอง 
ถ้าเราสนใจที่จะเรียนรู้กายรู้ใจ 
การรู้กายรู้ใจไม่ใช่เรื่องยากเลย

การปฏิบัตินั้นไม่ยาก ยากเฉพาะผู้ไม่ปฏิบัติ 
ตั้งใจเสียใหม่ แทนที่จะสนใจแต่คนอื่น สนใจแต่สิ่งอื่น 
หันมาสนใจร่างกาย จิตใจของตัวเองบ้าง 
สะสมความรู้ถูก ความเข้าใจถูก
ในร่างกายในจิตใจของตัวเองให้มากๆ 
ชาตินี้ยังไม่ได้มรรคผล ชาติหน้าก็จะได้ง่ายๆ 
ถ้าบุญบารมีพอ สะสมมามากพอ 
ศีล สมาธิ ปัญญาสมบูรณ์ 
การจะได้มรรคผลในชีวิตนี้ก็ไม่ใช่เรื่องยาก 
พระโสดาบันไม่ได้รู้อะไรเยอะเลย 
ท่านรู้แค่ว่าสิ่งใดมีความเกิดขึ้นเป็นธรรมดา 
สิ่งนั้นทั้งหมดมีความดับเป็นธรรมดา รู้อยู่เท่านี้ล่ะ 
เราดูของจริง สิ่งที่เกิดล้วนแต่ดับ 
ดูไป ไม่ใช่เรื่องยาก 
ในที่สุดปัญญามันก็จะเกิด มันก็จะรู้เลย 
ทุกสิ่งมันของชั่วคราว 
สิ่งใดสิ่งหนึ่ง มีความเกิดขึ้น สิ่งนั้นมีความดับเป็นธรรมดา 
รู้ตรงนี้เป็นพระโสดาบันได้ ไม่ยากหรอก 
มันยากที่ไม่ยอมรู้


หลวงพ่อปราโมทย์ ปาโมชฺโช
วัดสวนสันติธรรม
17 เมษายน 2565

การปฏิบัตินั้นไม่ยาก :: หลวงพ่อปราโมทย์ ปาโมชฺโช 17 เม.ย. 2565

มีสติ รู้กาย รู้ใจ ตามความเป็นจริง ด้วยจิตที่ตั้งมั่นและเป็นกลาง

รู้โลกแจ่มแจ้งจิตก็วางโลก :: หลวงพ่อปราโมทย์ ปาโมชฺโช 19 มี.ค. 2565

หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช