จิตใจเราไม่มีอิสระ จิตใจเราเป็นทาส 
ไม่มีความสุขที่แท้จริง 
เฝ้ารู้เฝ้าดู เวลาตัณหาเกิดทีไรความทุกข์เกิดทุกที 
ดูลงไปอย่างนี้เลย แล้ว
เราจะเห็นจิตใจนี้ไม่เคยมีความสุข 
เพราะจิตใจนี้ไม่ค่อยว่างจากตัณหาหรอก 
มีความทุกข์เกิดขึ้นตลอดเวลา เฝ้ารู้เฝ้าดู 

ตอนหลวงพ่อเป็นโยมภาวนา 
หลวงพ่อพบว่าจิตเหมือนคนติดคุก ถูกขังอยู่ในคุก 
แล้วมันก็เป็นคุกที่ป่าเถื่อน ตัณหาเป็นผู้คุมเราอีกที 
แล้วสั่งงานเราอยู่ในคุกตลอดเวลา 
คุกที่ขังจิตมันเคลือบครอบคลุมจิตอยู่ ตัวนี้คือตัวอาสวกิเลส 
มันครอบคลุมจิตใจเราไว้ ห่อหุ้มจิตใจเราไว้ 
แทรกซึมเข้าไปในจิตใจ 
แล้วก็ผลักดันให้เกิดตัณหาบงการบังคับจิตใจทั้งวันทั้งคืน 
พอภาวนามาเห็นตรงนี้ หลวงพ่อยอมไม่ได้แล้ว 
แต่เดิมคิดว่าเราอิสระ 
แต่ตอนนี้รู้ความจริงแล้วว่าจิตใจเราไม่ได้อิสระ 
จิตใจเราเกิดมาก็เป็นทาสแล้ว 
ยอมไม่ได้ ต้องแหกคุกนี้ให้ได้ 
ถ้ายังทำลายคุกอันนี้ไม่ได้ จะไม่เลิกปฏิบัติหรอก 
คล้ายๆ หน้าที่ของเราคือแหกคุก 
แหกคุกก็คืออาสวกิเลสมันห่อหุ้มจิตใจเราไว้ 
แล้วตัณหามันก็บงการจิตใจเรา 

เฝ้ารู้เฝ้าดูลงไป เรียนรู้ลงไป 
ในที่สุดก็ทำลายนายทาสตัวนี้ลงไป 
แต่มันทำลายเป็นระดับๆ ไป 
อยู่ๆ ไปทำลายตัณหา ทำไม่ได้ 
จะทำลายตัณหาได้ต้องทำลายอวิชชาได้ ความไม่รู้ 
ของเราตอนนี้ยังไม่ถึงจุดนั้น ของเราภาวนาไป 
เห็นไปร่างกายไม่ใช่ตัวเราที่แท้จริง จิตใจไม่ใช่ตัวเราที่แท้จริง 
เพราะจิตใจเป็นของที่เราสั่งอะไรก็ไม่ได้ ดูอย่างนี้ก่อน 
แล้วขั้นปลายค่อยไปดูว่าร่างกายคือตัวทุกข์ จิตใจคือตัวทุกข์ 

หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช
วัดสวนสันติธรรม
13 สิงหาคม 2566

CD 100

หน้าที่ของเราคือแหกคุกให้ได้ :: หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช 13 ส.ค. 2566

ธาตุดินไม่มีกิเลส 
เอาของสกปรกไปเทใส่ดิน ดินก็ไม่ว่าอะไร 
เอาน้ำหอมไปพรมใส่ดิน ดินก็ไม่ชื่นชมอะไร 
ร่างกายนี้ก็เหมือนกัน 
เอาน้ำหอมไปใส่มัน มันก็ไม่ได้ชื่นชมอะไร 
คนที่ชื่นชมคือจิต 
เพราะฉะนั้นถ้าเรามองเห็นร่างกายเป็นเพียงธาตุดิน 
ไม่มีกิเลสในธาตุดิน ไม่มีความยินดียินร้าย ในธาตุดิน 
ในธาตุน้ำ ธาตุลม ธาตุไฟก็เหมือนกัน 
ธาตุแต่ละธาตุนั้นไม่ได้มีกิเลส 
ไม่มีกิเลส แล้วก็ไม่มีเจ้าของด้วย 
ไม่ใช่ของเรา มันเป็นสมบัติของโลก 
ธาตุอีกตัวหนึ่ง ธาตุตัวที่ห้าคือ space อากาศธาตุ ช่องว่าง 
พวกเราดูไม่ค่อยได้หรอก 
ถ้าทรงสมาธิอยู่ ถึงจะพอดูได้ 
ธาตุ 4 ตั้งอยู่อย่างนี้ได้ เพราะมันจุอยู่ในช่องว่าง
ช่องว่างเอง ไม่ใช่คน ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่เรา ไม่ใช่เขา เหมือนกัน 
ไม่มีกุศล อกุศลในช่องว่างนี้ เหมือนกัน 
เพราะฉะนั้นดิน น้ำ ไฟ ลม ในช่องว่าง ไม่มีกุศล อกุศล 
เป็นของธรรมชาติ ธรรมดา ไม่มีเจ้าเข้าเจ้าของ 

ธาตุไม่ได้มีแค่ดิน น้ำ ไฟ ลม และอากาศธาตุ 
ยังมีวิญญาณธาตุอีกตัวหนึ่ง 
วิญญาณธาตุของสัตว์ทั้งหลาย 
ไม่ได้สะอาดเหมือนดิน น้ำ ไฟ ลม 
แต่มันปนเปื้อนด้วยความปรุงแต่ง 
โดยเฉพาะอย่างยิ่ง มันปนเปื้อนด้วยกิเลส 
ฉะนั้นเราก็จะค่อยภาวนา 
เพื่อซักฟอกจนกระทั่งธาตุวิญญาณธาตุนี้ 
เข้าถึงความบริสุทธิ์หลุดพ้น
หลุดพ้นจากความยึดมั่น ถือมั่นในสังขารทั้งปวง 
หลุดพ้นจากความยึดมั่นถือมั่นในสังขารทั้งปวง 

หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช
วัดสวนสันติธรรม
10 กันยายน 2566

ธาตุ 6 :: หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช 10 ก.ย. 2566

หัดดูในขันธ์ 5 ดูไปเรื่อย 
ล้วนแต่ของไม่เที่ยง เป็นทุกข์ ไม่ใช่ตัวเรา ไม่ใช่ของเรา 
อย่างนี้ถึงจะเรียกว่าการปฏิบัติ ไม่ใช่นั่งคิดเอา 
นั่งคิดเอาว่าร่างกายไม่ใช่เรา 
คิดเอาแล้วก็อิ่มอกอิ่มใจว่ากูรู้ธรรมะ 
มันรู้ด้วยการคิด มันยังไม่ได้เห็นของจริง 
ต้องลงมือปฏิบัติไปจนเห็นของจริง 
ขันธ์ 5 ไม่ใช่ตัวเรา ไม่ใช่ของเรา 
ถ้าเราเห็นด้วยจิตใจที่แท้จริง มันจะไม่กลับมาหลงผิดอีก 
อย่างคนไหนเป็นพระโสดาบันแล้ว รู้ความจริงแล้ว 
ขันธ์ 5 ไม่ใช่ตัวเรา ไม่ใช่ของเรา ไม่มีตัวเรา 
ไม่มีของเราในขันธ์ 5 ไม่มีตัวเราของเราที่ไหนเลย ไม่มี 
พระโสดาบันภาวนาไปจนจิตเห็นความจริงอันนี้แล้ว 
ความรู้อันนี้ฝังลึกเข้าไปในจิตใจ 
ตายไปแล้วข้ามภพข้ามชาติไปแล้ว 
ความรู้อันนี้ก็ไม่หายไป มันฝังลงไปในจิตใจ 
แต่ถ้าเป็นความรู้จากการคิด การอ่าน การฟัง
ไม่ทันจะแก่ก็ลืมหมดแล้ว 


หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช
วัดสวนสันติธรรม
22 ตุลาคม 2566

CD 101

ลงมือปฏิบัติจนเห็นของจริง :: หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช 22 ต.ค. 2566

ถ้าเรารู้ความจริงของกายของใจได้ 
ความทุกข์ในใจจะไม่เกิดขึ้น 
อย่างพวกเรามีความทุกข์ในใจเยอะแยะเลย 
อย่างในงานศพ เราพลัดพรากจากคนที่เรารัก 
การพลัดพรากจากคนที่รักเป็นทุกข์ 
แต่ถ้าเราภาวนาจนเราชำนาญ เราได้เห็นความจริง 
ว่าทุกสิ่งทุกอย่างที่ผ่านเข้ามาในชีวิตเราเป็นของชั่วคราว 
เพราะฉะนั้นการที่จะแก่จะเจ็บจะตายอะไร 
เป็นเรื่องปกติเป็นเรื่องธรรมดา 
ธรรมะคือธรรมดา คือเรื่องธรรมดาเองไม่ใช่เรื่องพิสดารอะไร 
เรื่องเห็นผีเห็นนรกเห็นสวรรค์อะไรมันมีก่อนพระพุทธเจ้า
แต่มันไม่ใช่ทางแห่งความพ้นทุกข์ 
มันเป็นทางของคนดีเท่านั้นแหละ 
ใจมันอยากทำบุญทำกุศลกลัวบาปกลัวกรรมเป็นเรื่องดีไม่ใช่ไม่ดี 
แต่ถ้าเราอยากพ้นทุกข์จริงๆ เราต้องเรียนให้สูงกว่านั้น 

หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช
วัดสวนสันติธรรม
24 ตุลาคม 2566

งานศพโยมพ่อ พระอาจารย์สมชาย (อ๊า) กิตฺติญาโณ

ทุกอย่างเป็นของชั่วคราว :: หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช 24 ต.ค. 2566

เราภาวนา เข้ามาให้ถึงจิตถึงใจตัวเองให้ได้ 
จะรักษาศีลก็รู้เท่าทันจิต นี่จิตอยากทำผิดศีลแล้ว 
ด้วยความโลภความโกรธความหลง 
อยากทำผิดศีลรู้ทัน มันก็ไม่ผิดศีล  
เวลาจิตฟุ้งซ่านให้เรารู้ว่าฟุ้งซ่าน 
แล้วมันสงบเอง เพราะความฟุ้งซ่านเป็นกิเลส 
ทันทีที่มีสติกิเลสดับเลย จิตไม่ฟุ้งซ่าน จิตก็ตั้งมั่นจิตก็สงบ 

อาศัยการที่เรามีสติคอยรู้ทันจิตใจตัวเอง 
กิเลสครอบงำจิตไม่ได้ก็ไม่ผิดศีล 
กิเลสครอบงำจิตไม่ได้ก็มีสมาธิขึ้นมา 
อ่านจิตอ่านใจไปเรื่อย 
จิตเดี๋ยวก็ดีเดี๋ยวก็เลว เดี๋ยวก็สุขเดี๋ยวก็ทุกข์ 
รู้เท่าทันไปเรื่อยๆ สุดท้ายมันก็ได้มรรคได้ผล 
ตั้งแต่ขั้นต้นเห็นเลยจิตไม่ใช่เรา 
โลกไม่ใช่เรา ขันธ์ 5 ไม่ใช่เรา 
ในขั้นสุดท้ายที่จะแตกหักข้ามภพข้ามชาติ 
จะเห็นเลยจิตนั่นล่ะคือตัวทุกข์ 
ขันธ์ 5 คือทุกข์ โลกทั้งหมดคือตัวทุกข์ 
เรียกว่าเรารู้ทุกข์แจ่มแจ้ง ก็เป็นอันละสมุทัย 
เข้าไปสัมผัส เข้าไปรู้เข้าไปเห็นพระนิพพาน เกิดอริยมรรคขึ้น 
นี้เป็นเส้นทางที่เราจะเดิน เป็นเส้นทางที่ลัดสั้นมากเลย 
ตัดตรงเข้ามาที่จิตตัวเอง แล้วบาปอกุศลทั้งหลายเราก็จะไม่ทำ 
กุศลทั้งหลายมันก็จะเจริญขึ้น

หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช
วัดสวนสันติธรรม
30 ตุลาคม 2566

วันตักบาตรเทโว

เส้นทางที่ลัดสั้น :: หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช 30 ต.ค. 2566

ถ้าจิตมันพ้นจริงๆ จิตมันวางขันธ์ได้ 
มันเห็นความจริง 
ขันธ์ทั้งหลาย รูป เวทนา 
สัญญา สังขาร แล้วก็จิต ตกอยู่ใต้ไตรลักษณ์ 
มันวาง จิตมันจะมีอาการชนิดหนึ่งขึ้นมา 
ถัดจากนั้นจิตมันจะพรากจากขันธ์ 
แยกออกจากขันธ์เลย ไม่เข้าไปคลุกในขันธ์อีกแล้ว 
ที่จิตมันไม่เข้าไปคลุกในขันธ์แล้ว เพราะว่ามันสิ้นอาสวะแล้ว 
ถ้ามันยังมีกามาสวะ อาสวะคือกาม 
มันจะมายั่วให้กิเลสไหลออกไป
ทางตา หู จมูก ลิ้น กาย 
หรือหลงไปอยู่ในโลกความคิด 
เกี่ยวกับกามเรียกกามธรรม 
ความคุ้นเคยกับกาม มันดึงดูดจิตไป 
จิตที่มันพ้นแล้วมันก็ละทิฏฐาสวะ อาสวะคือทิฏฐิ 
จิตไม่เข้าไปยึดไปถือความคิดความเห็นต่างๆ 
ความคิดความเห็นต่างๆ 
ไม่สามารถยั่วให้จิตปรุงแต่งไปตามอำนาจของมันได้ 
อีกตัวหนึ่ง ตัวนี้ดูง่าย ภวาสวะ 
อาสวะคือภพ ภพก็คือความปรุงแต่งของจิต 
ถ้าหากเราภาวนา แล้วจิตยังมีตัณหาอยู่ 
มันจะไปสร้างภพขึ้นมา 
ตัวนี้ดูไม่ยาก ถ้าเราสังเกตให้ดี 
จิตเราจมลงไปในภพ ภพน้อยๆ เกิดทั้งวัน 
ภาวนาไปเรื่อย สังเกตเอา 
จิตเข้าไปติดไปข้อง อยู่ในความปรุงแต่งชนิดใด คอยรู้ไป 
จิตยังติดภพอยู่ ยังไม่จบหรอก 
หรือรู้แจ้งแทงตลอดอวิชชาไหม อวิชชาสวะ

อาสวะ 4 ตัวนี้พระอรหันต์ละได้เด็ดขาด 
กามาสวะ ภวาสวะ ทิฏฐาสวะ 
คือละในเรื่องความคิดความเห็นผิดๆ 
อย่าว่าแต่ความเห็นผิด กระทั่งความเห็นถูกยังไม่ยึดเลย 
แล้วก็อวิชชาสวะ อวิชชาสวะนี้เป็นตัวหัวโจกของอาสวะเลย 
ถ้าล้างตัวนี้ได้อวิชชาก็จะไม่เกิด 
อวิชชาคือความไม่รู้แจ้งแทงตลอดในอริยสัจ 4
 
หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช
วัดสวนสันติธรรม
28 ตุลาคม 2566

อาสวะที่พระอรหันต์ละได้เด็ดขาด :: หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช 28 ต.ค. 2566

คุณแม่ชีน้อยอยู่หินหมากเป้ง ท่านก็เคยพูดเรื่อยๆ 
บอก “คนหลายคนกินน้ำบ่อเดียวกัน 
เดินทางเดียวไม่เหยียบรอยกัน” 
น้ำบ่อเดียวกันหมายถึงพระนิพพาน 
คนที่ปฏิบัติมุ่งไปที่เดียวกัน ไปพระนิพพาน 
เดินทางเดียวกันคือทางของเอกายนมรรค 
ทางของสติปัฏฐานนี่ล่ะ 
แต่ไม่เหยียบรอยกัน หมายถึงวิธีการปฏิบัติ
ในรายละเอียดแตกต่างกัน 
ถนัดรู้กาย ใช้กายเป็นหลัก 
ถนัดรู้เวทนา ใช้เวทนาเป็นหลัก 
ถนัดรู้จิต ใช้จิตเป็นหลัก 
ถนัดรู้ธัมมานุปัสสนา ก็ใช้ธัมมานุปัสสนาเป็นหลัก
ซึ่งตัวนี้ไม่ค่อยมีหรอก ยากมาก 
แต่ไม่ว่าจะเจริญกายานุปัสสนา 
เวทนานุปัสสนา จิตตานุปัสสนา 
สุดท้ายทุกคนจะมาลงที่ธัมมานุปัสสนาเหมือนกันหมด 
ลงมาตัดที่จิตนั่นเอง 
ก็รู้แจ้งแทงตลอดอริยสัจ 
แทงตลอดปฏิจจสมุปบาทที่จิตนั่นเอง 
เพราะฉะนั้นเราไม่ต้องเริ่มต้นในสิ่งที่เราทำไม่ได้ 

หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช
วัดสวนสันติธรรม
3 ธันวาคม 2566

เดินทางเดียวไม่เหยียบรอยกัน :: หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช 3 ธ.ค. 2566

อันแรกเลยศีล 5 ต้องรักษา 
ทุกวันต้องทำในรูปแบบ 
เลือกอารมณ์กรรมฐานมาสักอย่างหนึ่ง
ที่เราถนัด ที่เราอยู่ด้วยแล้วเรามีความสุข 
เราก็อยู่กับอารมณ์อันนั้นไปด้วยความมีสติ 
ไม่เพลิดเพลินในอารมณ์อันนั้น 
ไม่ไปเพ่งจ้องในอารมณ์อันนั้น 
ไม่หลงลืมอารมณ์นั้น  
อยู่กับมันด้วยความเป็นกลางสบายๆ 
จิตก็จะสงบ จิตได้พักผ่อน จิตจะมีแรงขึ้นมา 
แล้วการที่เราทำกรรมฐานแล้วเราคอยรู้เท่าทันจิตตัวเองด้วย 
นอกจากจะสงบ เรายังจะได้สมาธิอีกชนิดหนึ่งแถมมาด้วย 
คือจิตจะตั้งมั่นอัตโนมัติ 
พอตั้งมั่นแล้วก็มีแรงแล้วก็ต้องเดินปัญญา 
พวกเราเดินปัญญาในฌานได้ไม่กี่คนหรอก 
เราก็เดินปัญญาอยู่ข้างนอกนี้ล่ะ 
ตาเห็นรูป หูได้ยินเสียง 
จมูกได้กลิ่น ลิ้นกระทบรส 
กายกระทบสัมผัส ใจกระทบความคิดนึกปรุงแต่ง 
แล้วจิตเราเกิดปฏิกิริยาขึ้นมา 
เกิดสุขให้รู้ เกิดทุกข์ก็ให้รู้ เกิดกุศลก็ให้รู้ 
เกิดโลภก็ให้รู้ เกิดโกรธก็ให้รู้ 
เกิดหลงก็ให้รู้ ฟุ้งซ่านก็รู้ หดหู่ก็รู้ 
ตามรู้ตามเห็นไปเรื่อยๆ 
แล้วต่อไปปัญญามันก็พอกพูนขึ้น 
ถึงจุดหนึ่งก็จะเข้าสู่สังขารุเปกขาญาณ 
มันรู้จริงแล้วว่าทุกสิ่งทุกอย่างเกิดแล้วดับ มันก็เลยเป็นกลาง 
ไม่หลงยินดีกับสุข ไม่หลงยินร้ายกับทุกข์ 
ไม่หลงยินดีกับกุศล ไม่หลงยินร้ายกับอกุศล 
ถ้าเดินปัญญาถึงจุดนี้ 
เราเข้ามาสู่ประตูของอริยมรรคอริยผลแล้ว 
ถ้าบุญบารมีเราสะสมมาเพียงพอ อริยมรรคอริยผลจะเกิดขึ้น
ไม่มีใครสั่งจิตให้เกิดอริยมรรคอริยผลได้ 
จิตเกิดอริยมรรคอริยผลของจิตเอง 
เมื่อศีล สมาธิ ปัญญานั้นสมบูรณ์แก่รอบแล้ว 

หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช
มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช
17 ธันวาคม 2566

มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช

การปฏิบัติสู่อริยมรรคอริยผล :: หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช 17 ธ.ค. 2566

เวลาเราจะภาวนา เราก็นั่งปรุงแต่งไป 
ส่วนใหญ่เกือบทั้งหมด เวลาภาวนาจะอยากปฏิบัติ
ก็จะไปสร้างภพของนักปฏิบัติขึ้นมา 
ภพก็คือความปรุงแต่ง ไปแต่งจิตให้มันนิ่งๆ ทื่อๆ 
หรือบังคับกาย บังคับใจ 
นั่นคือความปรุงแต่งทั้งหมดเลย
ถ้าตราบใดที่เรายังหลงอยู่ในโลกของความปรุงแต่ง 
เราจะไม่เห็นความว่างของธาตุทั้ง 6 
จะไม่เห็นความว่างของร่างกาย
ซึ่งประกอบด้วยธาตุดิน น้ำ ไฟ ลม 
ตั้งอยู่ในช่องว่าง คืออากาศธาตุ 
เราจะไม่เห็นว่าจิตใจมันก็เป็นธาตุ เป็นธาตุรู้
เพราะความปรุงแต่งนั้นเป็นเครื่องพะรุงพะรัง
ออกมาปิดบังความว่างเอาไว้
อย่างอากาศ จักรวาลนี้มันว่าง 
เมฆมันลอยมา เราก็รู้สึกฟ้ามันมืด วันนี้ฟ้ามันทึบ 
ฟ้าไม่ได้มืด ฟ้าไม่ได้ทึบ 
ฟ้าก็เป็นอย่างนั้นล่ะ แต่เมฆมันมาบัง 
จิตนี้ก็เหมือนกัน โดยตัวมันมันว่างอยู่แล้ว 
แต่เมฆหมอก คือความคิดนึกปรุงแต่ง
เข้ามาบดบังญาณทัสสนะของเรา
เลยเห็นผิดไป ความปรุงแต่งก็เลยปิดบังความว่างเอาไว

หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช
วัดสวนสันติธรรม
31 ธันวาคม 2566

2566

ความว่างของธาตุทั้ง 6 :: หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช 31 ธ.ค. 2566

คำว่า “กายในกาย” “เวทนาในเวทนา” 
“จิตในจิต” “ธรรมในธรรม” เป็นศัพท์เฉพาะ 
เป็นการเรียนแบบทำงานวิจัย สุ่มตัวอย่างมา 
สุ่มตัวอย่างของรูปธรรม 
สุ่มตัวอย่างของนามธรรมบางอย่างมาเรียนรู้ 
เหมือนกับงานวิจัยปัจจุบันนี้ล่ะ สุ่มตัวอย่างมาศึกษา 
ตัวอย่างนั้นพระพุทธเจ้าท่านเลือกไว้ให้แล้ว
อยู่ในสติปัฏฐาน ไปดูเอา
นี้คือการเรียนแบบทำวิจัย เรียกว่า “ธัมมวิจยะ”
ฉะนั้นธรรมะสำหรับคนคนหนึ่ง 
ไม่จำเป็นต้องเรียนเยอะๆ อะไร 
สภาวะอันใดที่เรารู้ได้ชัด รู้ได้บ่อย 
เอาอันนั้นเป็นอารมณ์กรรมฐานของเรา

หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช
วัดสวนสันติธรรม
1 มกราคม 2567

2567

ธัมมวิจยะ :: หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช 1 ม.ค. 2567

ถ้าเรายังไปปรุงแต่งจิตให้วิเศษแค่ไหน 
มันก็ยังเป็นของเก๊อยู่ 
เพราะฉะนั้นเวลาที่เราจะภาวนา 
อย่ามัวแต่นั่งปรุงแต่งจิต 
ให้มีสติรู้กายรู้ใจตามความเป็นจริง 
ด้วยจิตที่ตั้งมั่นและเป็นกลาง 
รู้กายอย่างที่กายเป็น 
รู้จิตอย่างที่จิตเป็นไป 
มันก็จะอยู่ในหลักของคำว่ารู้ทุกข์ ละสมุทัย 
สิ่งที่เรียกว่าทุกข์ก็คือขันธ์ 5 
คือรูปนาม คือกายคือใจของเรานี้ล่ะ 
เราต้องรู้มัน ไม่ใช่ทิ้งมัน แล้วไปอยู่ในความว่าง

เวลาที่เราจะรู้กายรู้ใจ 
เรามีสติรู้ถึงความมีอยู่ของร่างกาย 
รู้ถึงความมีอยู่ของจิตใจ 
มีสติเห็นร่างกายนี้ มันเคลื่อนไหวเปลี่ยนแปลง 
จิตใจก็เคลื่อนไหวเปลี่ยนแปลงอยู่เสมอ 
แล้วก็มีปัญญาเห็นว่าร่างกายและก็จิต 
ล้วนแต่ตกอยู่ใต้ไตรลักษณ์ 
สติเป็นตัวรู้สภาวะ 
สภาวะคือรูปธรรมนามธรรมทั้งหลาย 
ปัญญาเป็นตัวเห็นไตรลักษณ์ของรูปธรรมนามธรรม 
ฉะนั้นต้องเดินให้ถูกหลัก

คำว่า “ทุกข์ให้รู้ สมุทัยให้ละ” 
นี่เป็นกฎของการปฏิบัติ 
เป็นแม่บทใหญ่อยู่ในอริยสัจ 4 
อริยสัจ 4 ข้อคือ
ทุกข์ให้รู้ สมุทัยให้ละ นิโรธทำให้แจ้ง มรรคทำให้เจริญ 
ถ้ารู้ทุกข์แจ่มแจ้ง 
สมุทัยก็ถูกละ นิโรธก็ปรากฏขึ้นมา อริยมรรคก็เกิดขึ้น

หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช 
วัดสวนสันติธรรม
9 มีนาคม 2567

กฎของการปฏิบัติ :: หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช 9 มี.ค. 2567

มีสติ รู้กาย รู้ใจ ตามความเป็นจริง ด้วยจิตที่ตั้งมั่นและเป็นกลาง

เดินทางเดียวไม่เหยียบรอยกัน :: หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช 3 ธ.ค. 2566

หลวงพ่อปราโมทย์ ปาโมชฺโช